М. Е. Лобашев к. В. Ватти

Симпатриялық түрдің пайда болуы

жүктеу 8,1 Mb.

Pdf просмотр

бет	229/275
Дата	29.04.2022
өлшемі	8,1 Mb.
	#38344
түрі	Лекция

1 ... 225 226 227 228 229 230 231 232 ... 275

Lobashev

Симпатриялық  түрдің  пайда  болуы.
Симпатриялық  жолмен  түр  пайда
болуы  үшін  популяциялардың  кеңістікпен  оқшаула-нулары  шарт  емес.  Түр
ішілік  дивергенцияны  қамтамасыз  ете  алатындай  көптеген  механизмдер
бар.  Бұл  белгілі  бір  геогра-фиялық  аудандарда  көбелектердің,  өсімдік
биттерінің және т. б. жақын түрлерінің кездесетіидігімен дәлелденеді, ал ол
жақын  түрлердің  әрқайсысының  тек  өздері  ғана  қоректенетін  өсімдік-тері-
иелері болатындықтан қатал монофагтар болып саналады.
Өсімдіктерде  симпатриялық  жолмен  түрдің  пайда  болуының  елеулі
генетикалық  факторлары  қатарына  геномдар  мен  цитоилазманың
сыйыспауын  туғызатын  полиплоидияны,  мутацияны  жаткызуға  болады.
Жануарлардағы  мұндай  факторлар  хромосомалардың  қайта  қүрылулары,
стерильділік  тендер  және  цито-плазмалық  изоляция.  Соңғыға  масаларды
(Culex pipiem) зерттеу арқылы анықталған қүбылыс дәлел болады. Масаньщ
Оң-түстік
(Og)
және  Солтүстік  Германиялық
(На)
екі  формасын
шағылыстырғанда  реципрокты  комбинациядан  алынған  төлдегіштік
нәтижесі  мынадай  болды:
<ЗНау(
$
Og
—  87%,?  OgX
У^<^На
—  0,17%-
Соңғы  шағылыстырудан  алынған  барлық  бу-дандар  үрғашы  болып  шықты
және
олардын
тек
аналык,
геном-дары
болды,
яғни
олар
партеногенетикалық  жолмен  дамыды.  Демек,  Яа-ның  сперматозоидтары
О^-ның жұмыртқа клеткала-рының дамуына ғана эсер етеді. Беккростардың
50  үрпақтары-ның
(Haxdg)y(Og
көмегімен
На
формасының  барлық  үш  жүп
хромосомалары
Og
хромосомаларымен  ауыстырылды.  Алынған  нәтижелер
әрдайым
HayC^Og
шағылысуына  тура  келіп  отырады.
На
формасы

цитоплазмасының
осы
форма
спермаларының
Og
жұмыртқасын
ұрықтаидыра  алмауын  анықтайтындығы  табылды.
Цитоплазмалық
изоляцияны  ауру  жүқтыратын  насекомдарға  қарсы  пайдалануға  болады,
бұл үшін еркек масалардың белгілі бір типі табиғатқа шығарылады.
Симпатриялық  түр  пайда  болу  процесінде  жануарлардың  көптеген
топтарының  онтогенетикалық  бейімделу  механизмімен  жеке  тәжірибесінін
мацызы  бар,  олар  өмір  бойы  әр  түрлі  шарт-ты  рефлекстерді  жасауға
негізделген,  осы  рефлекстер  кейіннен  сигналдык  тұқым  қуалау  арқылы
үрпаққа  беріліп  отырады.  Қүстың  ұя  салатын  орнын  өзгертпеуге
тырысатыны  (үя  консерватизм!)  белгілі,  міне  осыған  орай  белгілі  бір
особьтар  көбею  үшін  байырғы  бір  орынға  оралады.  Осы  тектес
жағдайларда жануарлар сигналдар бойынша орта факторлардың белгілі бір
үйлесімдерін  ғана  таңдап  алады,  ал  мүның  өзі  бұрынғы  біртү-тас
популяцияның бөлшектенуіне және оқшаулануына әкеліп соғады.
Сонымен,  симпатриялық  түр  пайда  болу  жаңа  түрлердің  нақтылы
қалыптасу  әдісі  болып  табылады,  ол  қозғалу  қабілеті  бар  және  ортаға
белсенді түрде бейімделе алатын  жануарлар үшін негізгі әдіс болса керек.
Түр  ішілік  дивергенцияның  және  изоляциялау  механизмдерінің  пайда
болуы микроэволюция процестеріне жетекшілік етіп және оларды бағыттап
отыратын сұрыптау мен генетика механизмдеріне байланысты болады.
* * *

Сонымен,  популяцияның  өзінің  генетикалық  құрылымын  қамтамасыз
ететін  механизмі,  яғыи  генетикалық  гомеостазы  болады.  Популяция
аралық  айырмашылықтардың  пайда  болуы  түр  ішінде  жаңа  формалардың
қалыптаса  бастауына  әкеліп  со-ғады,  бұл  түр  пайда  болудың  бастапқы
сатысы  болып  табылады.  Популяциялардың  кеңістіктегі  алшақтығының
болуы  немесе  болмауына  қарай  аллопатриялық  және  симпатриялық  түр
пайда болуға ажыратылады — бүлар
макроэволюцияны
құрайды.
VIII б ө л і м   Адамның генетикасы

Жануарлардың,
өсімдіктердің
микроорганизмдердің
жекеле-ген
түрлерінің  және  адамның  тұқым  қуалаушылығын  зерттеу-мен
жеке
генетика
шұғылданады. Адамның жеке генетикасын  сол сияқты
антропо-
генетика
деп те атайды.

Негізгі  генетикалық  заңдылықтар  барлық  органикалық  фор-малар  үшін
ортақ  болады.  Адам  да  соның  қатарына  жатады.  Әлеуметтік  өмір  адамның
өміріндегі  биологиялық  факторлар-дың  ролін  жоққа  шығарған  жоқ,  қайта
керісінше,  оларды  бұ-рынғыдан  да  күрделендіріп,  сан  алуан  жасады.
Сондықтан  қоғамдық  құрылыстың  жоғарғы  үйымы  адамның  биологиялық
талаптарын  жан-жақты  үйлесімді  және  толық  ескеруі  керек.  ҚОіМмунистік
қоғам орнату жолындағы игі міндетті өз қолына алған пролетариат адамның
болашағы  үшін  бүкіл  жауапкерші-лікті,  соның  ішінде  оның  биологиялық
тағдыры  жөніндегі  жау-апкершілікті  де  өз  мойнына  алды.  Адам
генетикасының міндет-терін де осы анықтайды.

жүктеу 8,1 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 225 226 227 228 229 230 231 232 ... 275