Кесу
– бұл қолды қайшымен, кескішпен немесе арнайы механи-
калық қайшылармен материалды (объектіні) екі бөлікке бөлу опера-
циясы.
Аралау
– бұл материалды (нысанды) қолмен немесе механикалық
қаптаманың немесе айналмалы араның көмегімен бөлу.
Металды кесудің ең қарапайым құралы әдеттегі қол қоятын бо-
лып табылады (3.2–сурет), оң және сол (жоғарғы кесу жиектері
төменгі кесу жиегінің оң жағында немесе сол жағында болуы мүм-
кін). Қайшы қолмен немесе жұмыс үстеліне бекітілген стационарлы
болуы мүмкін.
Қол сөресі тұрақты немесе реттелетін рамадан, тұтқасы мен
қылшық жүзінен тұрады. Полотно екі болат шрифтті, болтты және
жаңғақ етінен тұратын рамамен бекітіледі. Гайкамен бекітілген болт
жақтағы кенепті созу үшін қызмет етеді (сурет 3.3).
Қол ара төсемі – 0,6 ... 0,8 мм қалыңдығы 12 ... 15 мм және ұзын-
дығы 250 ... 300 мм қалыңдығы бір немесе екі шетінен созылған ті-
стері бар жұқа болатты шыңдалған жолақ.
74
3.3-сурет. Металл кесуге арналған қол аралары:
a - реттелетін; b - реттелмейтін
Тұщы машина 1,2,2,5 мм қалыңдығына, ені 25,45 мм және ұзын-
дығы 350,600 мм. Пышақтың ұзындығы шамамен 2/3 құрайды.
Тесіктердің әр тістері – планшеттік жүз (3.4–сурет).
Материалды кесуден немесе кесуден бұрын, материалды дайын-
даңыз, оны хатшымен белгілеңіз немесе оны шегелеу арқылы бел-
гілеңіз. Бұл материалдардың қолмен аралауы өте ауыр, кейде бұл
мүмкін емес. Механикалық кесу кезінде тегіс кесу алынады.
Құбыр кесетін құбырларды кесу құралы (3.5–сурет).
Құбыр кескішті әртүрлі болуы мүмкін: бір, екі және үш пышақ,
сонымен қатар тізбек. Кескіште кескіш бөліктің ролі таза шеттермен
роликпен ойнайды. Үш пышақ құбырларының кескіші екі рычаг-
ты роликтер бар, бір ролик, тұтқалар мен тұтқыштар орнатылатын
беткейден тұрады. Тұтқаны немесе қысқыш құрылғыда бекітілген
құбырда құбыр кескішті қолданып, тұтқаның көмегімен тоқтауға
дейін созылады. Тұтқыштың дірілдеуі немесе айналмалы қозғалысы
және пышақтардың бірте–бірте жақындағаны құбырды кесіп тастай-
3.4-сурет. Кесілген тістері бар ара:
a - екі жақты; b - бір жақты
75
3.5-сурет. Пышақты кескіш (ролик):
a - үш пышақ; b - бір пышақпен және екі роликте
ды. Механикалық қайшылардың жанындағы қауіпті жерлер корпус
немесе қалқанмен жабық. Механикалық қайшылар арнайы дайын-
далған қызметкердің пайдалану нұсқауларына сәйкес сақталады.
Қолмен және механикалық аралау. Аралау әдісі өңдеуге болатын
жердегі материалдың жұқа қабатын механикалық немесе механика-
лық алып тастауға негізделген. Кесу негізгі және кең таралған опе-
рацияларға жүргізіледі. Бұл өнімнің түпкілікті өлшемдерін және
қажетті кедір–бұдырын алуға мүмкіндік береді. Егеулер келесі тип-
терге бөлінеді: жалпы металдан жасалған жұмысшылар, арнаулы
жұмыс орындарына арналған слесарь дар, станоктар, қайрау құрал-
дарын және қаттылықты тексеру үшін. Егеулер U12A, U13A, сон-
дай–ақ P9, P7T, SHKh9, SHX15 болат маркаларының жоғары көмір-
текті құрама болатынан жасалған. Барлық егеулер тестіден өткізілу
керек. Пішінге байланысты әр түрлі егеулер таңдалады (3.6–сурет).
Аралаудың келесі түрлерін ажыратады: тегіс және қисық бет,
бұрыштық беттер, параллель беттер, күрделі және пішінделген бет-
тер. Егеуді таңдау материалдың түріне, аралау түріне, алынатын қа-
баттың өлшеміне және дайындаманың өлшеміне байланысты. Егеу-
лердің пішіні өңделген кеңістіктің конфигурациясына байланысты
таңдалады. Коррозияны болдырмау үшін егеулер ылғалдан қорға-
луы тиіс; Зақымдануды болдырмау үшін кесектерді басқа файлдарға,
құралдарға немесе металдарға тастауға болмайды.
Егеулердің беті майдан немесе майланудан, сондай–ақ тегістеу
дөңгелектерінен шаңнан қорғалған. Жаңа егеу бірінші кезекте бір
76
жағынан, ал екінші жағынан екіншісінен кейін қолданылуы керек.
Жұмыс кезінде және жұмыс аяқталғаннан кейін, егеуді болат щетка-
мен тазалау керек. Бітіргеннен кейін оның жұмысы қорапқа немесе
кабинетке шығарылады. Тұтанғыштың күйіне және оны тырнақшаға
дұрыс бекітуге ерекше назар аудару керек (тұтқасы егеудің осі бой-
ынша салынған). Тұтқаны бекітіп жатқанда, файлды жоғары көтере
алмайсыз.
Тұтқасы жоқ егеулерді пайдаланбаңыз. Кішкене файлдармен
жұмыс істеу әсіресе қажет. Ұзын егеудің соңы саусақтарыңызбен
ұсталмауы керек. Аралауға арналған материал дұрыс және берік ор-
натылған болуы керек.
Пішінделген, парақ және жолақты металды, балғаларды, пла-
стиналарды, бөренелерді, роликті (қалайы үшін), қолмен бұрамалы
баспаларды, гидравликалық пресс–роликтерді, роликті аспаптарды
және муфталарды түзету үшін қолданылады.
3.6-сурет. Егеулердің формалары бекіту:
a - металдан жасалған жалпақ, жалтырақ; b - дөңгелек; c - жартылай
айналма; r шаршы; q үшбұрышты; е - тегіс өткір; ж - hacksaw; s - сопақ;
және - линзалар; k - ромбикалы; l - жартылай шеңберлі; кең; м - соққылар;
n - аралау полотналары үшін; o - жұмсақ металдарға арналған
77
3.7-сурет.Темір слесарының
балғасы:
a - металл басы; б - тұтқасы;
саңылау
Достарыңызбен бөлісу: |
