Дәріс №10. Тақырыбы  Құрамында сапониндері

Дәріс №10. 

Тақырыбы



Құрамында сапониндері 

бар дәрілік өсімдіктер мен 

шикізаттар

«Астана Медицина Университеті» КеАҚ

«Фармацевтикалық пәндер» кафедрасы

Нұр-Сұлтан

, 2019 жыл

Лектор: Атымтайқызы Айнаш

Жоспар:

•

Кіріспе

Құрамында сапониндер бар дәрілік 

өсімдіктер

•

Негізгі бөлім

Стероидты сапониндер

Тритерпенді сапониндер

Тетрациклды тритерпендер

•

Қорытынды



Сапониндер деп химиялық құрылысы

жөнінен гликозидтерге жататын жоғары

беттік

белсенділік

көрсететін

және

салқынқандыларға гемолитикалық және

улы әсер ететін табиғи қосылыстардың

үлкен тобын айтады.

Олардың

сулы

ерітінділері

мен

сығындыларын

шайқағанда ұзақ сақталатын тұрақты көбік пайда болады

оларды сапониндер (сапо-сабын)деп атауы да осы себептен.

Сапониндер ерітілген (60-70%) этанол мен метанолда

салқын жағдайда ериді, ал жоғары (80-90%) спирттерде

қыздыру арқылы ериді.

Органикалық еріткіштерде

ерімейді.Барлық

сапониндер

химиялық

тұрғыдан

гликозиттер бола тұрып агликондардан және көмірсулы

бөліктен тұрады.

Тритерпенді

сапониндер

Тетрациклды 

тритерпендер

Content 02

Стероидты

сапониндер

Диоскорея 

тамырсабақтары

тамырларымен

•

Женьшень    

тамырлары

•

Мия тамырлары

•

Маньчжур аралия 

тамырлары

•

Бүйрек шай 

жапырақтары

•

Көкшегүл 

тамырсабақтары

•

Қырықбуын шөбі

●

Сапониндер құрылысына қарай 

жіктеледі:

Стероидті сапогениндерде спирокетальдық

топтардың болуы олардың стериндермен

тығыз генетикалық байланыста екендігін

көрсетеді. Стероидті сапониндер лалагүлдер,

амариллистер, диоскореялар, сабынкөктер

тұқымдастарына

жататын

өсімдіктерде

кездеседі.

Стероидті сапониндер жылықандылардарға

улы әсер етпейді, ал салқынқандыларды,

мысалы, балықты өлтіреді. Бұл қасиетін

ертеректе, алғашқы қауым адамдары балық

аулауға қолданған. Стероидты сапониндерді

стероидті гармондар алу үшін маңызды, әрі

арзан

алғашқы

өнім

көзі

ретінде

пайдаланады.

Диоскорея тамырсабақтары тамырларымен

-корневище с корнями диоскореи-

Rhizomata cum radicibus Dioscoreae

Ниппон диоскореясы

-Диоскорея ниппонская- Dioscorea nipponica Makino

Кавказдық диоскорея

-диоскорея кавказская- Dioscorea caucasica lipsky

Диоскореялық тұқымдасы

-семейство диоскорейные--Dioscoreaceae

www.themegallery.com

Company Logo

Сипаттамасы

Копжылдық биіктігі 4 метрге дейін созылып жататын шырмауық өсімдік.

Тамырсабағы көлденгең орналасқан күшті тармақталған , қоңыр үсті,ұзындығы

1,5-2 м және жуандығы 2см, жіңішке тамырлары мен сабағының шіріген

қалдықтарынан

тұрады.

Сабақтары

жәй

сабақтарға

жатады,

жалаңаш.

Жапырақтары кезекті орналасқан, сағақты, ниппон диоскореясында,олар кең

жүрек пішіндес, 3-7 салалы, ұзындықтары 6-10см, кавказдық

диоскореяда

жүрекше –жұмыртқа пішінде,жиектері ойықша,ұзындығы 16 см. Гүлдер дара

жынысты , қос үйлі, ұсақ, жасыл түсті; аталық және аналық гүлдері шашақты гүл

шоғырын құрай орналасқан . Жемісі үш қанатты қорапша , тұқымының да

қанаттары бар.Мамыр-шілдеде гүлдейді. Екі түрі де мәдени енгізілген.