Үстірт қорығы
Ақсу-Жабағалы
мемлекеттік
қорығы.
Республикамыздағы ең ежелгі қорықтарының бірі- Ақсу-
Жабағылы. Бұл қорықтың аты қазір дүние жүзіне әйгілі.
Қорық 1926 жылы құрылған Ол Шымкент пен Жамбыл
облыстарының шекарасына орналасқан, жер көлемі 74 416
гектар. Қорық Талас Алатауы мен Угам жоталарының ең
бір шұрайлы, табиғаты көркем жерінде жатыр. Ұшар басын
қар басқан тау шыңдарының биік- тігі 4 мың метрге дейін
жетеді. Оның етегінде әдетте шалғынды шөптер болмайтын
тундралық аймақ болып келедіде, одан төменіректе альпі
белдеуі басталады. Бұл белдеудің негізгі өсімдігі аршалар.
Қорықтың аты Арыс өзенінің салалары- Ақсу және
Жабағылының атына байланысты қойылған. Ағысы қатты
бұл тау өзендерінің қос аңғары жарқабақты тік келеді.
Ақсу-Жабағылы қорығы өсімдіктер дүниесіне бай, онда
68
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ
ПРОБЛЕМАЛАРЫ
Оқу құралы
мүктердің 61, қына- ның 58, жоғары сатыдағы
өсімдіктердің 1336 түрі өседі. Мұнда әртүллі экологиялық
аймақтарға тән өсімдіктер өседі. Мысалы, Талдыбұлақ,
Жабағылы, Ақсу өзендерінің аңғарында қоңырбас, арпабас,
қияқ, қозықұлақ, шоңайна сияқты жартылай шөлейтті
аймаққа тән өсімдіктер кездеседі. Қорық орманында ағаш
және бұта тектес өсімдіктерден аршаның үш түрі ( қара,
балғын, сауыр арша ), талас терегі, тал мен қайыңның
бірнеше түрлері, жеміс-жидекті өсімдіктерден- жабайы
алма, түркістан доланасы, мойыл бар. Ал алтай доланасы
мен регель алмұрты тек 10-20 түптен ғана қалған (
Қаршыбаев, 1973 ). Бұталардан: ұшқат ( 8 түр ), итмұрын (
10 түр ), тобылғы ( 2 түр ), шие ( 3 түр ) кездеседі. Қарақат
бұталары көбірек таралған.
Қорықта өсімдіктердің 438 тұқымдасына жататын
көптеген өсімдіктер туысы кездеседі. Оның ішінде күрделі
гүлділер тұқымдасына жататын 69 туыс, бұршақ
тұқымдастарына 14, астық тұқымдасы 41, ерін гүлділерге
24, қалампыр тұқымдасына 11, сарғалдақтар тұқымдасына
12, айлық тұқымдасына 21, айқыш гүлдерге 21 туыс
жатады. Ал басқа тұқымдастарға жататын өсімдіктер саны
1-ден 8-ге дейін ғана.Ақсу-Жабағылы қорығының таулы
және ауа райының құбылмалы болып келуі сан алуан аңдар
мен құстардың осында жинақталуына жағдай туғызған. Бір
қызығы қорықтың қорықтың шағын аймағынан Европаға,
Оңтүстік Африкаға, Англияға және Орта Азияның әртүрлі
экологиялық аймақтарына тән хайуанат- тарды кездестіруге
болады. Соңғы деректерге қарағанда, қорық аймағында
және оған жақын тау сілемдерінде құстардың 238, сүт
қоректілердің 42, бауырымен жорғалаушылардың 9, қос
мекенділердің 2 және балықтың 2 түрі мекендейді.
Насекомдардың да алуан түрлері бар.
|