З. Е. ЋАбылдинов, А. Т. ЋАйыпбаева (ХVIII ѕасыр – 1914 жыл)

Ћазаћстандаѕы кHлiк ћатынасы-

жүктеу 44,75 Mb.

Pdf просмотр

бет	317/481
Дата	04.01.2022
өлшемі	44,75 Mb.
	#36216

1 ... 313 314 315 316 317 318 319 320 ... 481

a7e3c8ceae024defa23fe189d0091236

9. Ћазаћстандаѕы кHлiк ћатынасы-
ныѓ дамуы.
Бiз сз етiп отырѕан кезеѓ-
де Ћазаћстанда кќдiмгi далалыћ ћара
жолмен ћатар су жолы, темiр жол ћа-
тынастары да дами бастады. Ол кезде
тас жолдар ќлi салына ћойѕан жоћ едi.
Сауда жќне ћатынас жолдары Ћазаћ-
станныѓ ћай тљкпiрiн болса да айћыш-
џйћыш шарлап жатты. Ол жолдармен
ћатынас жасау ХVIII ѕасырдыѓ екiншi
жартысынан бастап кљшейе тљскен едi.
Уаћыт те келе олар Ресей мен Ћазаћ-
стан арасындаѕы сауда ћатынасыныѓ
кљшеюiне ыћпал еттi. Мќселен,
1745
жылы Gскемен мен Омбы арасында ћа-
зыналыћ тте жол ћатынасы салынды. Оныѓ бес жерде бекетi бол-
ды. Пошта тасу, жќмшiк ћызметiн атћару казактарѕа жљктелдi. Дала
тсiндегi бџл ћызметтi атћару ћиын болатын. Кейiннен оѕан ћоныс
аударѕан шаруалар да ћатыстырылды. Кљре жолдардаѕы ћатынас ат
жегiлген, кейiннен тљйе жегiлген клiктермен жљзеге асырылды. Ол
клiктiѓ тљрлерi
тарантас, шыбыћтан тоћылѕан ћорап кљйме, екi
дѓгелектi аѕаш арба жќне кќдiмгi трт дѓгелектi

жљк арбасы
бо-
латын. Ол жолдармен жљк тасушылар негiзiнен ћазаћтар едi. Осы
кќсiптi бљкiл отбасымен меѓгерiп, маманданып алѕандар да кездестi.
Ертiсте су жолы ћалыптасты. Алѕашћыда ол ќскери мiндеттер
атћару маћсаттарын кздеген едi, кейiнiрек Ћазаћстан шаруашылыћ
тџрѕысынан отарланып болѕан соѓ бейбiт сипат алды, сауда-саттыћ-
ты дамытуѕа пайдаланылды.
Бу ћозѕаѕышыныѓ кљшiмен жљзетiн
ал-
ѕашћы кемелер Ертiспен ХIХ ѕасырдыѓ 60-жылдарынан

бастап жљзе
бастады. 1862 жылы Омбыдан Семейге алѕашћы пароход сапарѕа
шыћты. ХIХ–ХХ ѕасырлар шебiнде Семей мен Тобыл арасында
осындай 40-ћа жуыћ пароход ћатынас жасады. Пароходтар Тљмен
ћаласында жасалып, ћџрастырылды. Пароходпен тасылатын негiзгi
тауарлар тас кмiр, астыћ, тџз, ккнiс жќне мал нiмдерi болды.
Gзенмен жљк тасу љшiн кќдiмгi салдар да пайдаланылды. Олар Ер-
тiстiѓ бас жаѕынан Омбыѕа дейiн жiберiлдi. Сал арћылы ћауын-ћар-
быз, жарма нiмдерi, балыћ, бал, ћараѕай жаѓѕаѕы, тџз, ќк, алебастр
жќне жоса (жер бояуы) тасымалданды. Ертiстен басћа зендерде,
ќсiресе Жайыћта, пароходтардыѓ жљзуiне балыћ ћорын саћтау маћ-
сатымен тыйым салынды. Ал бiрћатар зендер мен клдердiѓ тайыз
болуы салдарынан оларда пароходтарды пайдалану кеѓiнен рiс ала
алѕан жоћ.
Теѓiзде жљзу
тек Каспийде ѕана кеѓ тарады. Онда Гурьев пен
Астрахан арасында пароходтар ћатынап тџрды. Gндiрiс пен сауда-
Н.Г. Хлудов
. Пошта тасушы.

232
ныѓ, ћала ћџрылысыныѓ дамуына байланысты елде
банк iсi
де ћа-
лыптаса бастады. 1871 жылы Петропавловскiде Ћазаћстандаѕы тџѓ-
ѕыш ћоѕамдыћ банк ашылды. Сiбiр сауда банкiнiѓ блiмшелерi
бiртiндеп Семей, Верный, Аћмола, Ћостанай жќне Павлодар ћала-
ларында да ашыла бастады. ХХ ѕасырдыѓ басында жергiлiктi тџрѕын-
дардыѓ банкiдегi салымдары 300 мыѓ рубльге жеттi.
1. ХIХ ѕасырдаѕы сауда-саттыћ сипатында ћандай згерiстер орын алды?
2. Орта Азиямен керуен саудасы ћалай ћалыптасты? 3. Ел аралап жасала-
тын, тџраћты жќне жќрмеѓкелiк саудалардыѓ бiр-бiрiнен ћандай ерекшелiк-
терi бар екенiн айтып берiѓдер. 4. Ћоянды жќрмеѓкесiнен мысалдар келтiре
отырып, даладаѕы сауда-саттыћ iсiне сипаттама берiѓдер. 5. Жќрмеѓкелердiѓ
атћарѕан ќлеуметтiк-мќдени ћызметi ћандай болды? 6. Тџраћты жасалатын
сауданыѓ артыћшылыћтары мен дамуы туралы не бiлдiѓдер? 7. Монѕолиямен
жќне Ћытаймен сауда-саттыћ ћалай дамыды? 8. Сауда ћатынастарыныѓ даму-
ында жолдардыѓ жќне клiк тљрлерiнiѓ атћарѕан рлi ћандай едi?

жүктеу 44,75 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 313 314 315 316 317 318 319 320 ... 481