Қарашіріндінің  пайда  болуы,  оның  қҧрамы  және  қасиеттері

44 
 
қҧрамы  кӛптеген  жағдайларға  байланысты.  Олардың  ішінде  ең 
маңыздысына  топырақ  микроағзаларының  қҧрамы,  ауалануы  (аэрация), 
ылғалдануы,  температура  және  топырақтың  физикалық-химиялық 
қасиеттері,  сондай-ақ  ӛсімдік  қалдықтарының  қҧрамы  және  олардың 
топыраққа тҥсу сипаты жатады. 
Қарашіріндінің ең мол жиналуы ауалану (аэробты) және ауаланбау 
(анаэробты)  ҥдерістері  кезектескенде  жҥреді.  Ылғал  мол  болғанда 
ауаланбау  (анаэробты)  ҥдерісі  басымды  болады  да,  органикалық 
қалдықтар  толық  ыдырамайды  және  қарашірінділі  заттардың  пайда 
болуы қарқынды жҥреді. Топырақта ылғал азайғанда ауалану (аэробты) 
ҥдерісі  кҥшейе  тҥседі.  Одан  әрі  қҧрғау  топырақта  пайда  болған 
қарашірінді заттардың бекуіне (байлануына), қарашіріндінің жиналуына 
ықпал етеді.  
Қарашірінді  қҧрамында  негізінен  екі  қарашірінді  заттар  тобын 
ажыратады.  
Гумин  қышқылдары
  –  табиғаты  органикалық  молекулалы  азоты 
бар  қара  тҥсті  заттар:  қҧрамында  кӛміртегі  (52-62  %),  оттегі  (31-39), 
сутегі (2,5-5,8 %), азот (2,5-5,1 %), сондай-ақ шамалы кҥлді элементтер 
(Р,  S,  Fe,  Al)  бар.  Бҧл  қышқылдар  суда  дерлік  ерімейді,  бірақ  сілтінің 
әлсіз  ерітінділерінде  жақсы  ериді,  сіңіргіш  қабілеті  ӛте  жоғары. 
Қарашіріндіге бай топырақтардың кӛптеген жоғары сіңіргіш қабілеттері, 
міне осымен тҥсіндіріледі. 
Фульво  қышқылдары
  жоғары  молекулалы  азотты  ашық  тҥсті 
қышқыл.  Олардың  қҧрамында  кӛміртегі  (40-48  %),  сутегі  (4-6  %),  азот 
(2-6 %) бар. Бҧлар қышқыл, сілті ерітінділерінде және суда жақсы ериді. 
Фульво    қышқылдары  суда  жақсы  еритіндіктен,  олардың  тҧздары  да 
топырақта  бекімей,  тӛменгі  кӛкжиектерге  және  ыза  суына  жауын-
шашынмен шайылып кетеді. 

жүктеу 1,36 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: