И. И. Жумагулов, А. А. Бегалина

103 
 
Сүрі  жерді  ӛңдеу.
 
Бҧрынғы  Бҥкілодақтық  астық  шаруашылығы 
ғылыми  зерттеу  институты,  қазіргі  «А.И.Бараев  атындағы  АШҒӚО» 
РМК  қазіргі  кезеңде  сҥрі  жерді  дайындаудың  жазықтілгішті  қҧрамалы, 
эрозияға  қарсы,  нӛлдік,  минимальды  –  нӛлдік  және  минимальды 
технологиясын жҥзеге асыруда.  
Сүрі жерді  жазықтілгішпен  ӛңдеу. 
Жаз  бойы 3-4  (5)  рет саяз, 8-
10-12-14  см  ӛңдеуден  тҧрады.  Бір  ӛңдеумен  екінші  ӛңдеудің  оңтайлы 
кезеңі 20-25 кҥндей. Соңғы ӛңдеуді, топырақтың механикалық қҧрамына 
байланысты  20-27  см  тереңдікке,  жаздың  соңында,  жазықтілгіштермен 
жҥргізеді. Жазықтілгішті сҥрі жердің ылғал жинағыш қабілетін арттыру 
мақсатында СКН-3 тҧқымсепкішті пайдаланып, қатараралықтарын 8-10-
12 м қойып, бір қума метрге 30-40 дана қыш тҧқымын себуге болады.  
Сҥрі  жерді  ӛңдеудің  минимальды  технологиясын  қолданғанда 
(қарасҧлы,  атпатамырлы  арамшӛптер  болғанда),  ӛңдеуді  бірнеше 
технологиялық 
тәсілдерді 
атқаратын 
егістік 
кешендермен, 
культиваторлармен,  жазықтілгішті  культиваторлармен  10-12  см 
тереңдікке  жҥргізілуі  мҥмкін,  екінші  ӛңдеуді  қҧрамында  глифосат  бар 
гербицидтермен (25 % арсенал с.к., 36 % глисол с.к.), әр гектарға 3-4 л 
шығындап  шілде  айының  ортасында  жҥргізеді,  ҥшінші  рет  ӛңдеуді 
бірінші  рет  ӛңдегенде  қолданған  агрегаттармен  20-27  см  тереңдікке 
жҥргізеді.  
Сҥрі  жерді  бидайық  –  кӛгентамырлы  бидайық  басқанда  бірінші 
рет  ӛңдеуді  жаппай  әсер  ететін  гербицидтермен,  жуықтап  маусымның 
соңына  қарай,  әр  гектарға  4-5  л  шығындап  ӛңдейді.  Бҧл  кезде 
арамшӛптердің биіктігі 12-15 см жетеді. Арамшӛптердің пайда болуына 
қарай, оларды  отау  және  тарау  мақсатында  10-14 см  тереңдікке  екі рет 
ӛңдейді.  
Сүрі жерді минимальды – нӛлдік ӛңдеуді,
  маусым айының  екінші 
онкҥндігінде, қарасҧлы атпатамырлы  арамшӛптер  болғанда  глифосатты 
гербицидтердің 3-4 л/га шығындап ӛңдейді, ал бидайық –  кӛгентамырлы 
бидайық болса – 4-5 л/га. Тамыз айның соңы – қыркҥйектің басында 25-
27  см  тереңдікке  жазықтілгіш  жібереді.  Осылай  ӛңдегенде  паяның          
70-80  %  және  ӛсімдік  қалдықтары  аңыз  ҥстінде  сақталады  да,  топырақ 
ылғалы  жиналады,  қарашіріндінің  ыдырауы  баяулайды,  жанармайдың 
шығыны 40-50 % кемиді.  
Сүрі  жерді  нӛлдік  ӛңдеуді 
маусым  айының  екінші  он  кҥндігінде 
(арамшӛптер  жаппай  қаулағанда),  арамшӛптермен  ластану  тҥртегіне 
қарай  әр  гектарға  3  тен  5  кг  дейін  глифосатты  гербицидетрді  жҧмсап 
жҥргізеді.  Арамшӛптердің  пайда  болуына  қарай  екінші  рет  ӛңдеуге 
раундаптың  1,5  л/га,  2,4  Д  тобының  амин  тҧзының  1,5  л/га  қосып 
ӛңдейді  немесе  арамшӛптер  шамалы  болса  глифосатты  гербицидтердің 
біреуімен шамалы мӛлшесін шығындап жҥргізеді.  
Нӛлдік  ӛңдеуді  қолданғанда  танапта  85-90  %  пая  және  ӛсімдік 
қалдықтары сақталады, тҥскен қар тҥгелдей танапта қалады, топырақтың 

104 
 
ылғалы  сақталады,  топырақ  қҧнарлылығының  негізгі  элементі  – 
қарашіріндінің  ыдырауы  20-30  %  кемиді,  жел  эрозиясынан  қорғану  ең 
жоғары  деңгейде  болады,  жанармайдың  шығыны  4-10  есеге  жуық 
кемиді.  
Топырақты  ӛңдеу  жӛніндегі  жаңа  тҧжырымдама  бойынша  астық- 
сҥрі жерлі ауыспалы егіс жҥйесінде топырақтың тығыздығы, қаттылығы, 
саңылаулығы  қалыпты  жағдайда,  ӛсімдіктің  ӛсуіне  және  дамуына 
қажетті  деңгейде  болса,  механикалық  ӛңдеулерді  гербицидтермен 
алмастырғанда немесе ӛңдеуді азайтқанда жылда кҥзде ӛңдеуді қолдану 
қажет емес екен.  

жүктеу 1,36 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: