Оқулық Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігі бекіткен Алматы, 2011 2

187
төлемдерді орталыққа жіберіп, одан өзіне трансферт ретінде алып 
отырса, ал 1994 жылғы реформадан кейін «жауапкершілік сала-
сы» бөлінді. Осылайша орталық үкімет тұрақты бюджеттік түсім 
ағымына кепіл болды, ал жергілікті əкімшілік орган жергілік-
ті экономиканы дамытып кеңейтуге мүмкіндік алды. Қолданыл-
ған шаралардан кейін орталық бюджеттің табысы айқын өсіп 
отырды. Жергілікті орган өз еркімен бюджеттің шығындар 
құрылымын құруға құқық алып, бұрынғыға қарағанда көптеген 
мүмкіндіктер алды. Біріншіден, жергілікті үкімет негізгі қордан 
алынған инвестицияларға жауап береді, екіншіден, өз айма-
ғын экономикалық реттеу (лицензия беру жəне т.б), шешім 
қабылдау құқы өзінде, үшіншіден, жергілікті басқарма 
əлеуметтік салаға жауап береді (білім, денсаулық) жəне полиция 
қызметкерлерін ұстауға, жеке инфрақұрылым шығындарына жа-
уап береді. 
Басқа тағы бір маңызды мемлекеттік табыс көзі ол салықтық 
жəне басқа да төлемдерден құралған бюджеттік емес түсімдер, 
орталық жəне жергілікті алымдар, сонымен қоса мемлекеттік 

188
кəсіпорындарының табыстарынан аударымдары. Жергілікті 
деңгейдегі бюджеттік түсімдер бюджеттік емес түсімдердің 
айырмашылығы табыстар орталыққа аударылмайды, əйтсе де 
ақырында салық ретінде өзіне қолдана алады. 75%-ға жуық 
бюджеттік емес қорлар табысын мемлекеттік кəсіпорындар 
құрайды.
Сонымен қоса жергілікті органдардың қосалқы табыс көзі 
орталық бюджеттің бақылауында жоқ арнайы емес, бюджеттік 
емес табыстар. Жанама бағалау бойынша олардың көлемі 
жергілікті деңгейдегі  «арнайы» бюджеттік жəне бюджеттік емес 
табыстар көлемімен парапар. 
Экономикалық өсімнің жоғарғы қарқыны мемлекеттік шы-
ғындардың қатысты өсімінің төмендеуіне əкелді. Жағдай жет-
кіліксіз кездің өзінде əлеуметтік ауыртпалықты мемлекеттің 
экономикалық секторы мойынына алып, барлық экономикалық 
реформалар кезеңінде экономиканы мемлекеттік қаржыландыру 
өсіп отырды.

жүктеу 1,13 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: