Ф ҚазҰПУ 0703-10-09 Пәннің оқу-әдістемелік кешені. Екінші басылым
23
Иерархиялық және желілік модельдер
Инфологиялық модель параметрлерден тысқары нақтылы өмірдегі
толықтай тәуелсіз мәліметтердің сақталу ортасындағы адамға түсінікті деген
кейбір жобаларды айқындайды.
Мұнда модельдерді құрудың мына сияқты: графтық моделдер,
семантикалық желілер, «мән-қатынас» моделі тағы сол сияқты тәсілдері бар.
Олардың арасындағы мейлінше көп кездесетіні «мән-қатынас» моделі.
Инфологиялық
модель
даталогиялық
моделге
бағытталған
МҚБЖ
«ұғынықты» компьютерде берілген болуы керектігін айқындайды.
Теория мен практикалық пайдаланудың даму барысында, мәліметтерді,
сондай-ақ, есептеуіш техника құралдарын пайдалану түрліше даталогиялық
моделдерге сүйенетін МҚБЖда жасалады.
Алдымен, иерархиялық даталогиялық моделдер пайдаланыла бастады.
Мәндердің аралығындағы қатынастардың алдын ала берген қатынастарының
қарапайымдығы, олардың физикалық моделдермен сәйкестігі баяу ЭЕМ қол
жетерлік иерархиялық МҚБЖ барынша көлемді деңгейде шектеулі жадтарда
пайдаға асыруға мүмкіншілік береді. Алайда, егер мәліметтер ағаш
құрылымды болмаған жағдайдың өзінде, иерархиялық моделдер мен қажетті
деген өндіргіш құраушылық дәстүрінің күрделілігі массасы туындап
отырады.
Желілік моделдер сондай-ақ, аз қорлы ЭЕМ арналып та жасала береді.
Мұның өзі қосдеңгейлі ағаштарға арналған «жиынтықтардан» тұратын
күрделі айтарлықтай күрделі құрылымдар болып табылады.
«Жиынтықтар» шынжыр тағы сол сияқтыларды құрай отырып, «жазба-
қатынастардың» көмегімен бірігеді. Желілік модельдер жасау кезінде, біраз
МҚБЖның өндірушілігін көбейтуге мүмкіншілік беретін «Аздаған қулық» та
жасаған болатынбыз. Алайда, айтарлықтай күрделісі соңғысы болып
есептеледі.
Қолданбалы
программашы
мәліметтер
қорының
логикалық
құрылымын көрсете аларлықтай дәрежеде жаңалық енгізу үстінде, түрлі сан,
жиынтық, жазбалар тағы сол сияқтылардың арасындағы МҚБЖның ішкі
тілін біршама үйреніп, көптеген атау сөздерді білуі міндет саналады.
UNIX операциялық жүйесін жасаушылардың бірі: «Желілік қор – бұл
мәліметтерді жоюдың ең дұрыс тәсілі» депті.
Иерархиялық және желілік МҚБЖ практикалық түрде пайдаланудың
күрделілігі мәліметтерді қойып шығудың басқа да тәсілдерін іздеуге мәжбүр
етті. 60-жылдардың соңында оңтайлы бөлек инвертирленген файлдардың
негізінде, жасалуы жағынан қарапайым болып келетін әрі мәліметтер тілін
барынша сан түрлі етіп құбылтатын МҚБЖ пайда болды. Бірақ, мұндай
МҚБЖлар мәліметтерді сақтауға арналған файлдар санының шектеулілігіне,
олардың арасындағы қатынастардың санының, жазбаларының және өріс
сандарының ұзақтығымен дараланатын.
Ф ҚазҰПУ 0703-10-09 Пәннің оқу-әдістемелік кешені. Екінші басылым
24
Мәліметтерді
физикалық
түрде
ұйымдастырудың
өзі
МҚ
эксплуатациялық сипатына басым түрде ықпал етеді. МҚБЖ жасаушылар
пайдаланушыға нақтылы МҚ арқылы модельдерді реттеуде белгілі бір
нұсқаманы ұсына отырып, мәліметтердің мейлінше өндіргіш физикалық
модельдерін құрастыруға тырысады.
Қазіргі
заманғы
өндіруші
МҚБЖ
физикалық
модельдерін
коррекциялаудың сан алуан тәсілінің өзі оларды осы бір бөлімде қарастыруға
мүмкіншілік бере бермейді.
Мәліметтер моделінің түрлері.
Кез-келген мәліметтер қорының негізі мәліметтер моделі болып
саналады. Мәліметтер моделінің өзі көптеген қрылымдық мәліметтерден,
бүтіндіктің
шектеулілігінен
және
манипуляцияланған
мәліметтердің
операцияларынан тұрады. Мәліметтер моделінің көмегімен, пәндік салалар
мен олардың арасындағы арақатынастар да беріле береді.
Мәліметтер моделі — мәліметтер қоры мен оларды жөндеу
операцияларының бірлігі болып табылады.
МҚБЖ иерархиялық, желілік немесе реляциялық модельдерді
пайдалануда бұл модельдерді аралас түрде немесе осыларды қайсыбір
деңгейде қоса қамту жолына негізделеді.
Мәліметтер қорының негізгі үш түрлі: иерархиялық, желілік және
реляциялық типін қарастырып көрелік.
Мәліметтердің иерархиялық моделі
Иерархиялық құрылым белгілі бір заңдылықтармен өзара тығыз
байланысты элементтердің бірлігін көрсетеді.
Иерархиялық қатынастармен байланысты болып келетін нысандар
бағыттаушылық графты (аударылған түрдегі ағашты) құрайды.
Иерархиялық құрылым туралы негізгі ұғым: элемент (тін), байланысқа
қатысты болып келеді. Тін — бұл қайсыбір нысандарды бейнелейтін
мәліметтер атрибутының бірлігі.
Иерархиялық ағаш сызбасында тіндер графтың ұштарымен есептеледі.
Әрбір тін аздаған дәрежеде ғана жоғары тұратын келесі бір тінмен
байланысты болып келеді.
Иерархиялық ағашта басқа ешбір ұшқа тәуелсіз болмайтын және ең
басындағы бір ұшпен ғана байланысты болады. Тәуелді (бағынышты,
байланып қалған) ұштар екінші, үшінші тағы сол сияқты деңгейлерде
тұрады. Мәліметтер қорындағы ағаштар жазбасының саны басты жазбалар
санымен анықталады.
Мәліметтер қорының әрбір жазбасында негізгі жазбадан бастап
санағанда, тек қана бір (терархиялық) жол болады.
Мәліметтердің желілік моделі
Достарыңызбен бөлісу: |
