103
жүйені ұйымдастырудың ішкі формасының құрылысы барлық шынайы объекті
мен
жүйенің
мызғымас
атрибуты
негізінде
өзара
байланыстың
заңнамалығындағы элемент арасында бірыңғай өзара қатынас ретінде
танылады. Әлемде құрылымсыз, мүмкіндіксіз өзгерістер болмайды. Объектінің
мәні мен табиғаттың ішкі танымы әрдайым оның құрылымын ұсынады. Мұндай
танымдық үдерістегі құрылымның мәні құрылымдық модельде кеңінен
қолданылады.
Құрылымдық модельдің танымдық ерекшелігінің маңызы түпнұсқаға
«бағыныштылық» болып табылады. Бұл әртүрлі тиісті пішінде қолданылатын
түрлі абстрактілі деңгейдегі модельдің құрылуына мүмкіндік жасайды. Белгілі
бір нақты түпнұсқаға құрылымдық модельдің «бағыныштылығы» өзіндік
түпнұсқадағы әртүрлі құрылымдағы модель үшін бір ғана мүмкіндік жасап қана
қоймай, сол немесе басқа түпнұсқа үшін бірнеше құрылымдық модель құруға
мүмкіндік жасайды.
Құрылымдық модель кейбір тұрақты объект пен құрылымдық үдеріске
қатысты екі түрге бөлінеді:1) «статистикалық» объектің құрылымдық моделі;2)
құрылымдық модельдің үдерісі.
Біздің зерттеуіміздегі модельдеу жобалау ерекшелігінің деңгейіне ие.
Біздің таңдау жасаған әдістемелік тұжырымдамамызда өмірді тану
жүйесімен ұштасатын көптеген шектеулер, құрамы мен құрылымы, жүйенің
бөлігін ұйымдастыру, жүйені дамыту бағытын сараптау мен оның басқару
құрылымындағы механизмін қарастырамыз.
Модельдеурәсімібірнеше кезеңдерден түрады:
- жинақталған білімнің объектісін зерттеудің өзектілігі;
- зерттеліп жатқан объектінің бейнесін көрсететін модельдің санын таңдау;
- зерттеліп жатқан объектіден алынған жаңа білімді аяқтаудың моделін
зерттеу.
Кәсіби білім берудегі дуальдіоқыту жүйесінің модульін құрастыруда
қарастыратынымыз:
- Кәсіптік білім берудегі дуальдіқ жүйенің құрылымын біріктіруде ғылыми
сараптамалық негізін анықтау (сурет 5).
- Оның құрылымындағы теориялық негізді анықтау.
104
Сурет 5 - Кәсіптік білім берудегі дуальдіқ жүйенің құрылымын біріктіруде
ғылыми сараптамалық көрсеткіші
Ескерту –Munch, J.: Das Berufsbildungssystem der Bundesrepublik Deutschland. Berlin
1994, S. 37
Модельдеу үдерісінің маңызы білім беру жүйесіндегі субъективті-
тұлғалық нәтижесін көрсететін шектеулі өзара байланыс арасындағы әртүрлі
сапалардың онтологиясы, көп деңгейлік құрылымы, көп аспектілік білім
жүйесінің әрбірін түсіндіреді. Осылайша, өзінің ерекшелік жүйесіндегі аспект
пен әрбір деңгейі арнайы модульді ұсыну мүмкін.
Біз зерттеу барысында Германиядағыкәсіби инженерлік-педагогикалық
білім берудегі дуальді жүйесінің тұжырымдамасын сипаттауға мән бердік.
Жүйенің тұжырымдамалық моделі оның қызметі мен құрылымы негізінде
жетекші ойды бейнелейтін жүйелік талдауды ұсынады. Жүйенің іс-әрекеті
мақсатқа немесе жүйенің мақсатына жетуге бағытталады. Осыған байланысты
жүйенің сипаты көптеген жүйенің күйі арқылы түсіндіріледі. Бірінші кезекте,
жүйенің жағдайы біріңғай тұтас жүйе мен элемент ретінде аталатын барлық
белгілердің жүйелік құрамы белгілі бір уақыт аралығында бірдей анықталады.
Жеке құрамдағы жүйенің мәні жүйенің нұсқауы деп аталады.
Кәсіби инженерлік-педагогикалық білім беру ұйымының жүйелік жеке
және әдістемелік принциптері мен инженерлік-педагогикалық білім берудегі
дуальді жүйенің іс-әрекеттік және құрылымдық принциптеріне негізделеді:
Тепе-теңділік (лат. Parity – теңдік) олардың бірде-бір басқа жүйесі
болмайтын жүйені құрайтын, теңдігін, қызметінің тең құқықты процесі болып
табылады;
Өзара келісім оқытудың нәтижесіндегі белгілі бір әлеуметтік-кәсіптік
ерекшеліктің біліктілігін анықтайтын мамандықты даярлаудағы мақсаты
105
бірыңғай білім беру жетістігіне жетуге бағыттала отырып жүйе құрушы
қызметін дербес ұйымдастыру деңгейін сақтайды;
Бірыңғай әдіснамалық негіз дербес жүйені құрайтын тұтас дуальді
(біріңғай екі) жүйенің тірегі ретінде біріңғай әдіснамалық негізді оқытатын
тіректік жалпы қажеттілігін көрсетеді;
Дидактикалық шарт пен негіздің вариативтілігі тиісті арнайы жүйені
бейнелейтін әрбір жүйе-құраушыны даярлаудағы кәсіптік шарттар мен негіздің
нақты дидактикалық ерекшелігін көрсетеді.
Субъекті-тұлғалық ерекшеліктің әмбебап нәтижесіндегі білім беру
дәстүрлі когнитивті бағыттылықтағы білім беруді баса оза «нәтижеден» білім
беру процесіне тоқталады.
Осы принциптерге сүйене отырып, инженерлік-педагогикалық білім
берудегі дуальдіқ жүйені көрсететін үш деңгейді анықтаймыз:
- Әдістемелік деңгей инженерлік-педагогикалық мамандарды даярлауды
ұйымдастырудағы жалпы әдістемелік негіздегі жүйені, сонымен қатар
инженерлік-педагогикалық білім берудегі дуальдіқ жүйені құрайтын
тұжырымдамалық-теориялық негізді ұсынады;
- Іс-әрекеттік-технологиялық деңгей инженерлік-педагогикалық білім
беру процесінің жүйелік қызметі білім беру процесіне техникалық
ұйымдастыруын ұсынады;
- Тұлғалық-нәтижелік деңгей маман ие болуға тиісті (тұлғалық-кәсіптік
құзіреттілік) ерекшеліктер мен тұлғалық және кәсіптік сападағы білімнің
субъектілі нәтижесін бейнелейді.
Әдістемелік деңгей екі жүйені құрастыратын жалпы дуальдіқ жүйе
ретінде тұтас жүйенің ерекшелігін қарастырады. Бұл деңгейге жататын:
1. Жалпы әдістемелік негізі инженерлік-педагогикалық білім берудегі
қызметінің жүйесі мен құрылысының негізіндегі әдістемелік құралдардың
әдістемелік принципі болып табылады:
жалпы әдістемелік принцип пен құралдар кешенді құрайтын өзара
байланыс пен өзара іс-қимылдың біріңғай қызметі мен құрылымын қамтамасыз
ете отырып кез-келген білім беру жүйесін қалыптастыруды бейнелейді;
жеке әдістемелік принцип ерекше білім беру саласындағы инженерлік-
педагогикалық білім беруді жүйелі ұйымдастырудағы ерекшеліктің мазмұнын
құрайды;
дуальдіқ жүйені құрылымдау мен құрастырудың принципі инженерлік-
педагогикалық ұйымның ерекше түрі болып табылады.
2. Тұжырымдамалық-теориялық негізі тұжырымдамалық-мәндегі ойды
анықтай отырып тиісті бірізділігін қамтамасыз ететін жүйені құраушы
теориялық негізді бейнелейді: әлеуметтік-өндірістік қажеттілік мақсатындағы
білім беру; дүниетанымдық негіздегі әлеуметтік-философиялық тәсілді
ұйымдастыру; инженерлік-педагогикалық білім берудегі дидактикалық негізін
құрайды.
Инженерлік-педагогикалық білім берудегі дуальдіқ жүйенің біріңғайлығын
қамтамасыз ететін осындай негізді дамыту болып табылады:
Достарыңызбен бөлісу: |
