97
- бір мамандық бойынша барлық оқушылардың (мысалы, ағаш ұсталарын)
жеке кәсіпке даярлығын жүзеге асыратын кәсіптік оқытуды ұйымдастыру
ережелері;
- барлық оқушыларды көпсалалы мамандандырылған немесе негізгі
бағыттарға мамандандырылған кәсіби даярлауды ұйымдастыру ережелері
оларды оқыту бөлігінде белгілі бір негізгі бағыттарға шоғырландырады;
-
бірнеше
мамандықтар
бойынша
оқытуды
кезең-кезеңмен
ұйымдастыру туралы ережелер бойынша сабақтас мамандықтарды
ұйымдастыру.
Әдетте, бұл ереже екі кезеңді қарастырады. Бірінші кезеңнің бірінші
жылында осы ережеге кіретін барлық білім беру мамандықтары үшін кәсіби
білім берудің негізі болып табылатын білім мен дағдылар оқытылады.
Осылайша, кең көлемдегі негізгі кәсіби білім беріледі. Осы негізде,
бірінші кезеңнің екінші жылында арнайы кәсіби даярлық жүргізіледі, ол
әдетте білім беруде танылған мамандықтардың бірін игеруге алып келеді.
Бірінші кезеңнің аяқталуы екі мүмкіндікті ашады: біріншіден, жасөспірім еңбек
нарығында танылған біліктіліктің арқасында жұмысқа кірісе алады, екіншіден,
осы сәттен кейін немесе алдағы уақытта оқуды жалғастыруға болады.
Арнайы кәсіптік оқытудың екінші кезеңінде студент осы негізде тағы бір
мамандықты игере алады, бұл жұмыс іздегенде және қызметін көтеру кезінде
оған көп мүмкіндіктер береді.
Кәсіби білім беруді ұйымдастыру туралы ережені әзірлеумен Берлин және
Бонн қаласындағы кәсіби білім беру Федералды институты айналысады.
Реформалар шеңберінде 370 академиялық мамандықтарға арналған ережелер
қарастырылған. Өз құзыретіне сәйкес институттың алдында кәсіби білімнің
негіздерін, мақсаттары мен мазмұнын айқындау және оларды техникалық,
экономикалық және әлеуметтік дамуға бейімделу бойынша ұсыныстарды
әзірлеумен айналысу міндеттері тұр. Бұл ұсыныстар жұмыс берушілердің,
кәсіподақтардың, федералдық жер және федералды үкімет өкілдерінің
кездесулерінде талқыланады және кейінірек олар нормативтік акт түрінде
жариялануы үшін бірауыздан қабылданады. Типтік оқу жоспарында бірінші
кезекте оқытудың жалпы мақсаттары баяндалады. Содан кейін жеке оқу
бөліктері үшін оқыту мақсаттарының нақты сипаттамалары беріледі.
Өндірістік оқытуға арналған нұсқаулар (ережелер) нақты кәсіпорындарда
дайындау үшін негіз болып табылады. Нұсқаулықта қамтылған стандартты
өндірістік оқыту жоспары негізінде оқу кәсіпорыны үшін жеке жоспарлар
жасалады, ал өндірістік оқыту шеберлеріне осы жоспарларды одан әрі
нақтылауға мүмкіндік беріледі.
Германиядағы жастарды оқытуға арналған оқу бағдарламалары мен оқу
жоспарларын құру принципі ретінде нақты және диагностикалық білім беру
мақсаты студенттердің білімін және дағдыларын меңгеруді бақылауды
жеңілдетеді. Сонымен қатар, оқытудың егжей-тегжейлі мазмұны, егер
қажет болса, оқу материалдарын тереңдету және кеңейту үшін өндірістік
оқыту барысында шеберлер мүмкіндіктерімен толықтырылады. Бұл
98
мүмкіндік білім беру жоспары мен оқу уақытының резерві түрінде (жылына 6
апта) қарастырылады [131].
Дуальді жүйенің ажырамас бөлігі болып табылатын кәсіби мектеп – толық
емес оқу апталығы бар мектеп, оған кәсіпорынмен еңбек шартына отырмаған
студенттер мен жастардың тиісті контингенті қатыса алады. Сабақтар аптасына
бір-екі күн немесе блок жүйесінде ұйымдастырылады, яғни олар бір немесе
бірнеше апта ішінде үздіксіз өткізіледі (мысалы, алты апта ішінде екі рет).
Кәсіби мектептің мақсаты – кәсіби құзыреттіліктерді дамытуға көмектесу,
олар гуманитарлық және әлеуметтік салаларда тиісті біліктілік пен жалпы
білімді қамтуы тиіс. Арнайы пәндермен (мысалы, экономика және өндірісті
ұйымдастыру, электротехника, жобалау) қатар, мектеп белгілі бір
мамандықтың талаптарына тікелей қатысы жоқ жалпы пәндерді (мысалы, шет
тілі, әлеуметтану) ұсынады. Осылайша, кәсіби мектеп жұмыс орнында оқытуды
кеңейтуге және толықтыруға шақырады, сонымен бірге жастардың білімі мен
дағдыларын жетілдіруге кәсіби икемділік пен дайындықты дамыту үшін керек
[181].
Көлденеңінен жоспарда кәсіптік мектептер дәстүрлі түрде арнайы
бағыттар бойынша: техникалық-қолөнер, сауда, үй шаруашылығына арналған
мектептер, әлеуметтік қызметкерлерді, ауылшаруашылық, бау-бақша және тау-
кен жұмысшыларын дайындауға арналған мектептерге бөлінеді.
1970 жылдан бастап, әсіресе тығыз елді мекендерде – кәсіби бағыттардың
саны бойынша кәсіби мектептердің саралануы байқалды. Егер сол бағыттың
кәсіби бағыттары орта мектептерде және ауылдық жерлерде жиірек кездессе,
онда аудандық кәсіби мектептер деп аталатындар, әдетте, мектеп ішінде екі
немесе одан да көп кәсіби бағытта жұмыс істеді. Аз елді мекендерді жердегі
мектептер жергілікті кәсіби мектептер деп аталды.
Тігінен жоспарда кәсіптік мектептер әдетте, бастапқы сатыға және
мамандандырудың келесі деңгейлеріне бөлінеді. Алғашқы кезеңге кәсіби
мектепте оқудың бірінші жылы жатады.
Бастапқы кезең – бір жылдық негізгі кәсіптік оқыту екі нұсқада жүзеге
асырылады: толық оқу апталығы бар кәсіби мектеп шеңберінде немесе толық
емес оқу аптасы бар дуальді жүйе шеңберінде. Егер сыныптағы оқушылар
бірдей мамандықты игерсе, онда мұндай сыныптар бір профильді деп аталады.
Егер сыныптағы оқушылар бір-біріне «жақын» бірнеше мамандықты оқитын
болса, онда мұндай сыныптар көп салалы деп аталады.
Соңғы жылдары екі
жақты серіктестер арасындағы рөлдерді
функционалды саралау және қайта бөлу жүріп жатыр. Осылайша, кәсіби
мектеп пен кәсіпорынның ықтимал «еңбек бөлінісі» арасындағы айырмашылық
бір жағынан кәсіпорынның көлеміне байланысты.Егер кәсiби мектеп ірі
кәсiпорындармен бiрлесiп жұмыс iстесе, ол жалпы кәсiби дағдыларды
қалыптастыру және жалпы бiлiм берудi қамтамасыз етумен шектелуi мүмкiн.
Егер қолөнер мен шағын кәсіпорындармен жұмыс істесе, онда мамандықтың
теориясы және жалпы пәндермен қатар, мамандық бойынша практикалық
сабақтарды да ішінара қамтамасыз ету керек. Сонымен қатар дидактикалық
Достарыңызбен бөлісу: |
