Шабдалымы жақсы көретіндер клубы

ұйымдастыру  жэне  деректерді  беру  шығынын  кысқартуда  болып 

отыр.  ТКЖ 

тиімділігінің  бас  көрсеткіші  -   аппаратты  жеткізу 

уакыты  -   факторлар 

катарына 

тэуелді: 

байланыс 

желісінің 

құрылымына, 

байланыс 

желісінің 

өткізгіш 

қабілетіне, 

өзара 

эрекеттесетін 

абоненттер 

арасындағы 

байланыс 

каналдарын 

жалғау  тәсілдеріне,  аппартаттың  алмасу  хаттамаларына,  беретін 

ортаға 

абоненттердің 

қол 

жеткізу 

эдістеріне, 

пакеттерді 

маршруттау  әдістеріне.

Байланыстың  желілік,  желістік  және  каналдар  типтері.

ТВЖ  -   те  байланыс  желісі  пайдаланылады  -   телефондық, 

телеграфтық,  телевизиялық,  спутниктік.  Байланыс  желісі  ретінде 

қолданылады:  кабельді  (қарапайым  телефонды  байланыс  желісі, 

витая  пара,  коаксиль  кабелі,  байланыстың  талшық  оптималык 

желісі  (БТОЖ),  немесе  световоды),  радиорелелік,  радиожелілер.

Байланыстың  кабельді  желілер  арасында  ең  жақсы  көрсет- 

кіштерге  светаводтар  ие.  Олардың  негізгі  артықшылығы:  жоғары 

өткізгіш  кабілеті  (секундына  жүздеген  мегабит):  сыртқы  электро- 

магнитті  еріске  сезгіш  еместігі  және  меншікті  электромагнитті 

сәулеленудің  жоқтығы,  оптикалық  кабельді  төсеудің  төмен  еңбек 

сыйымдылығы;  үлкен  емес  меншікті  масса  (өткізу  жолағынын 

кума 

массасының); 

қолданудың 

кең  саласы 

(ұжымдық 

қол 

жеткізу  магистралін,  жергілікті  желістердің  перифейриялық  кұ- 

рылғылы 

ЭЕМ 

байланыс 

жүйесін 

кұру, 

микропроцессорлык 

техникада  және  т.б).

БТОЖ  кемшілігі:  сигналдарды  беру  бір  бағытта  жүзеге 

асады; 

косапкы 

ЭЕМ 

световодына  қосылу  сигналды 

едэуір 

нашарлатады; 

световодтарға 

қажетті 

жоғары 

жылдамдықты 

модельдер  эзірше  қымбат;  Эем  жалғайтын  световодтар  электрлі 

сигналдарды 

жарықтыққа 

түрлендіргішпен 

жабдықталуы 

тиіс 

жэне  керісінше.

ТВЖ  -   да 

байланыс 

каналдарының 

мынадай 

типтері 

қолданыс  табуда:

•  Симплексті,  мүнда  тараткыш  пен  кабылдағыш  байланыстың  бір 

желісімен  байланысады,  ол  бойынша  ақпарат  тек  бірбағытта 

беріледі  (бүл  телевизиялық  байланыс  желісіне  тэн);

•  Жартылай  дуплексті,  мүнда  байланыстың  екі  түйіні  бір  желі- 

сімен  жалғанған,  ақпарат  бір  бағытта  кезектесе  беріледі;  (бүл 

акпараттық -  анықтамалық,  сүрау -  жауап  жүйесі  үшін  тэн);

46

•  Дуплексті,  мұнда  байланыстың  екі  түйіні  екі  желіспен  жалған- 

ған  (баиланыстың  тіколей  жслісімсн  және  кері)  ,  ақпарат  бір 

мезгілде  қарама -  карсы  бағытта  беріледі;

Байланыстың  коммутирленетін  және  бөлінстін  каналдары.

ТКЖ — де  бөлсктенген  байланыс  каналдары  жэне  осы  канал- 

дармен  акпаратты  беру  уақытын  коммутациялау  болып  жіктеледі.

Белектенген 

байланыс 

каналдарын 

пайдапанганда 

кабылдаутараткыш  аппаратура  үнемі  өзара  жалғанған.  Мұнымен 

жүйенің 

аппарат 

беруге 

дайындығының 

жоғары 

дәрежесі 

қамтамасыз 

етіледі. 

Белектенген 

байланыс 

каналдарының 

табыстылыгы 

тек 

каналдарды 

жеткілікті 

түрде 

жүктемелеу 

жағдайында  ғана  жетеді.

Байланыстьщ 

коммутирленетін 

каналы 

үшін 

жоғары

икемділік  жэне  салыстырмалы  үлкен  емес  бағасы  тэн  (трафиктік 

кіші 

көлемі 

кезінде). 

Мұндай 

каналдардын 

кемшіліктері: 

коммутацияға 

кететін 

уақыт, 

байланыс 

делісінің 

жеке 

учаскелерінің 

бос 

еместігінің 

блокировкалау 

мүмкіндігі, 

байланыстың  ең  төмен  сапасы.

Цифрлі  дсректерді  аналогтік  және  цифрлі  кодирлеу.

ТКЖ -   нің  бір  түйінінен  деректерді  баскаға  жіберу  байла- 

ныстың  барлык  битінен  жүйелі  беріліспен  жүзеге  асады.

Аппараттық  сигналдар 

деп  -   шектеулі  диапазон  шегінде 

кейбір  шамалар  мәндерінің  сансыз  мөлшерін  корсете  алады.

Цифрлі  (дискретті)  сигналдар  мәндердің  біреуіне  немесе 

түпкілікті  наборға  ие  бола  алады.  Аналогтік  сигналмен  жүмыс 

жасағанда 

кодирленген 

деректерді 

беру  үшін 

синусоидальді 

формадагы  аналогты  негізгі  сигнал  пайдаланылады,  ол  цифрлі 

сигналдар  жүмысында  -   екідеңгейлі  дискретті  сигнал.  Аналогты 

сигналдар  бүрмалануға  сезгіш,  есесіне  деректерді  кодирлеу  мен 

декодирлеу  цифрлі  сигналдар  үшін  карапайым  жүзеге  асады.

Аналогты  кодирлеу  телефонды  байланыс  бойынша  цифрлі 

деректерді  беру  кезінде  колданылады.  Әдетте  ЭЕМ  келіп  түсетін 

цифрлі  деректер  модул  ятор  -   демодулятор  көмегімен  аналогты 

формата  түрленеді.

Цифрлі  деректерді  аналогты  формаға  түрлендірудің  үш  тәсі- 

лі  немесе  модуляцияның  үш  әдісі  мүмкін:

•  Амплитудты  модуляция  -   жүйелі  берілетін  ақпарат  биттеріне 

сэйкес  негізгі  синусойдальді  тербелістің  амплитудасы  ғана 

өзгереді:  мысалы,  бірлік  бергенде  тербеліс  амплитудасы  үлкен

47