51
бюджеттік бағдарламалар әкімшісінің бюджеттік бағдарламаларын, стратегиялық
жоспарларды немесе аумақтарды, мемлекеттік және мемлекеттік бағдарламаларды
дамыту бағдарламасын талқылау;
бюджеттік бағдарламалардың әкімшісі бюджеттік бағдарламаларды іске асыру туралы,
тауарларды (жұмыстарды, қызметтерді) сатудан түскен ақшаның табыстары мен
жұмсалу жоспарларын жүзеге асыру туралы, қайырымдылық ақшаны алу және жұмсау
туралы есептерін талқылау;
азаматтардың құқықтары, бостандықтары мен міндеттеріне қатысты нормативтік
құқықтық актілер жобаларын әзірлеуге және талқылауға қатысу;
жеке және заңды тұлғалардың мемлекеттік басқаруды жетілдіру және мемлекеттік
аппараттың ашық жұмысын ұйымдастыру мәселелері бойынша өтініштерін қарау,
оның ішінде ресми этиканың нормаларын сақтау;
Қазақстан Республикасының заңнамасын жетілдіру бойынша мемлекеттік органдарға
ұсыныстар әзірлеу және енгізу;
қоғамдық бақылауды осы Заңда көзделген өзге де формаларда жүзеге асыру.
Алайда, Қоғамдық кеңес кейбір сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылдарды жүзеге
асыра алатын жағдайлар бар. Қоғамдық кеңестердің сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-
қимылдағы проблемалары мынада:
1. Мәслихаттардың процедуралық мәселелерінің бір бөлігі қоғамдық кеңестерде де
бар - олар әдетте аппараттардың жоқтығы және кеңес мүшелерінің біліктілігі
туралы мәселелер де бар;
2. Саяси проблема бар, өйткені атқарушы органдар қоғамдық кеңестердің
ұсыныстарын тыңдау және іске асыруға міндетті емес - олар тек негізделген жауап
беруге міндетті. Бірақ оның дәлелденген немесе анықталмайтынын қалай
анықтауға болады? Яғни, іс жүзінде, атқарушы органдар қоғамдық кеңестердің
ұнамсыз әрекеттеріне назар аудармауы мүмкін. Ал Қоғамдық кеңестер
құқыққорғау органдарына немесе бақылау органдарына арыздана алмайды – оған
заңды мәртебесі жоқ және олар заңды тұлға болып табылмайды.
Осылайша, Қоғамдық кеңестің сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс қимылда өкілеттілігі мен
мүмкіндіктері жоқ, және істеліп жатқандары тек абыройы бар жеке мүшелерінің арқасы
және жеке адамдардың тырысып күш салуының нәтижесі.
52
8. Сот жүйесі және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл (Злотников)
8.1. Қазақстандағы сот жүйесінің жалпы жағдайы
Сот жүйесінің жұмыс істеуін айқындайтын Конституциядан басқа негізгі заң Қазақстан
Республикасының 2000 жылғы 25 желтоқсандағы «Қазақстан Республикасының сот
жүйесі мен судьяларының мәртебесі туралы» № 132 конституциялық заңы болып
табылады
92
.
Елдің сот жүйесі мынадан тұрады:
Жоғарғы сот
Жергілікті сот (облыстық, қалалық, аудандық)
Мамандандырылған соттар (әскери, қаржылық, экономикалық, әкімшілік,
кәмелетке толмағандар бойынша істер және басқалар)
Сот жүйесі 2010 жылдан бастап сот шешімдерін қамтитын сот процестерінің банкі
93
,
процестердің қатысушылары үшін сот залы
94
, сондай-ақ стандартты шешімдермен
танысуға мүмкіндік беретін істердің бірыңғай жіктемесі - электрондық технологияларды
енгізеді
95
.
Төменде Қазақстан сот жүйесінің жұмыс істеуі туралы жалпы статистикалық деректер
келтірілген
96
. Олардың ішінде мынадай қорытынды жасауға болады:
1. Азаматтар өздерінің дауларын сотқа көптеп беруге тырысуда - бұны өтініштердің
жалпы саны мен алынған істерімен, сондай-ақ аяқталған азаматтық істердің
санынан көруге болады.
2. Медиацияның маңыздылығы артып келеді - егер 2011 жылы азаматтық істердің
көмегімен шешілмеген істер нөл болса, 2016 жылы 20 мыңға жуық, тура ос
қылмыстық істерге де қатысты - 2017 жылы олардың саны 13 мыңға жетті. Бұл
дегеніміз, қоғам өз жанжалдарын өздері шешу мүмкіндігін табуда.
3. Соттағы қылмыстық істерде ақталған адамдар санының аздығына қарамастан,
шамалы үрдіс бар. Көбінесе ақталу тергеу сатысында болады, бірақ бұның соттарда
көрініс алуы, ол да жақсы - тараптардың бәсекелестігі пайда болады.
4. Бас бостандығынан айыру жазасына кесілгендер аз - басқа жазалар қолданылуда:
бас бостандығын шектеу, түзету және қоғамдық жұмыстарға тарту, айыппұл салу.
5. Алайда, алқабилер қараған істер бойынша жағдай нашарлауда: бұл істердің аздығы
нашар екендігін көрсетеді. Керісінше, олардың өсуі қажет, ал 2017 жылы 2011
жылмен салыстырғанда 5 есе аз.
6. Өзгертілген және күші жойылған үкімдер болар-болмас. Судьялардың айтуынша,
бұл бірінші кезекте істерді қарастырудың жоғары сапасына байланысты, бірақ
олардың сыншылары бұл жең ұшынан жалғасушылықтан дейді. Бұл жағдайда
біржақты қолдау қиын.
92
http://adilet.zan.kz/rus/docs/Z000000132_
93
http://sud.gov.kz/rus/content/bank-sudebnyh-aktov
94
https://office.sud.kz/
95
https://office.sud.kz/forumTaldau/forum.xhtml
96
Аналитические доклады и обзоры информационного характера о деятельности судов, в том числе о
состоянии отправления правосудия судами республики// http://sud.gov.kz/rus/content/analiticheskie-
doklady-i-obzory-informacionnogo-haraktera-o-deyatelnosti-sudov-v-tom-chisle
53
8.1.1-кесте. ҚР-дағы сот жұмысының статистикасы
Көрсеткіш
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
Сотқа түскен арыздар мен істер саны
868 616
918 328
983 365
1 123 025
1 221 011
1 182 916 1 212 144 2 129 001
Аяқталған істер саны
766 662
792 165
859 413
992 758
1 097 953
1 125 360 1 160 456 1 968 691
Аяқталған азаматтық істер саны
472 886
484 571
504 562
558 779
668 722
680 810
764 964
Медиация көмегімен шешілген азаматтық
істер саны
0
122
1 276
5 090
7 087
19 798
Аяқталған қылмыстық істер саны
56 187
48 639
43 676
47 460
43 794
48 866
48 943
55 184
Қылмыстық істер бойынша ақталған
адамдар саны
481
400
510
478
743
886
865
Медиация көмегімен шешілген
қылмыстық істер саны
7 523
12 945
Қылмыстық істер бойынша сотталғандар
(барлығы)
37 223
27 863
22 927
26 967
25 079
31 597
30 726
33 761
Қылмыстық істер бойынша бас
бостандығынан айырылғандар үлесі
11 051
9 881
10 514
9 690
8 054
8 097
Қылмыстық істер бойынша
сотталғандарға шартты жаза
тағайындалғандар үлесі
6 644
4 228
4 483
4 570
3 348
2 857
Алқабилер қараған қылмыстық істер саны
268
354
289
198
65
42
47
72
Аяқталған әкімшілік істер саны
237 589
258 955
311 175
386 519
385 437
395 684
346 549
Азаматтық істер бойынша күші жойылған
шешімдер үлесі
0,9
0,9
0,9
0,8
0,9
0,5
Азаматтық істер бойынша өзгертілген
шешімдер үлесі
1,2
1,4
1,3
1,1
1,1
0,8
Қылмыстық істер бойынша күшін жойған
үкімдер дамға қатысты %
0,6
0,7
0,6
0,5
0,4
0,3
Қылмыстық істер бойынша өзгертілген
үкімдер адамға қатысты, %
1,9
2,4
4,3
4,3
4,3
2,3
Әкімшілік істер бойынша күшін жойған
қаулылар, %
0,1
0,1
0,1
0,1
0,2
0,1
Достарыңызбен бөлісу: |
