«ЖАСТАР ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ: БҮГІНІ МЕН БОЛАШАҒЫ»
Студенттер, магистранттар, докторанттар мен жас ғалымдарды 72-Республикалық ғылыми-тәжірибелік конференциясы
Сәуір, 2019
225
Оқылым дағдыларын бағалау: мәтінмен жұмыс (стилі, жанры, тіліндегі ұқсастықтар мен
айырмашылықтарды табу, ақпаратты өңдеп пікірге қатысты (үндеу хат, мақала) жазу, түсініп оқу,
жаңа сөздермен жұмыс, проблемалық сұрақтар құрастыру, тест тапсырмалары, кестемен жұмыс,
салыстыру) кері байланыс беру,талқылау, талдау [3,12 - 15 б.]. Жазылым өндіруші дағды , яғни
өндіруші дағды дегеніміз - тілді қолданып сөйлеу немесе жазу. Қарапайым тілмен айтқанда, жазылым
хабарды қағаз бетіне түсіруді қамтамасыз етеді [1,11 б.].
Әр жазылымның өзіне сай ерекшелігі болады. Мысалы, жазу стилінің түрлері: ресми ғылыми,
іс қағаздар стилі және бейресми (ауызекі сөйлеу сөздері) жазу стильі.
Жазылымның ішкі дағдыларын екі топқа бөліп қарастыруға болады. Біріншісі – сауаттылық,
ал екінші тобы – идеяны (ойды) жеткізе білуі [2,32 б.].
Сауаттылыққа қатысты дағдылар:
- орфограяфиялық қатесіз жазу;
- әріптерді дұрыс және қосып жаза білу;
- пунктуацияны дұрыс қолдану;
- қағаз бетіне дұрыс орналастыра білу;
- сөздерді дұрыс таңдай білу;
- грамматиканы дұрыс қолдану;
- сөйлемдерді дұрыс байланыстыра білу;
- абзацты (жаңа азат жолдан басталған, бір идеяға ғана негізделген көлемділеу жазылым бөлігі)
дұрыс ұйымдастыра білу.
Идеяны жеткізе білуге қатысты дағдылар:
- Стильді дұрыс таңдай білу;
- Идеяларды жүйелі ұйымдастыра білу;
- Мәтін түрлерінің ерекшеліктерін қолдана білу және мағынасын жеткізе білуде қажетті
функцияларды пайдалана білу. Мысалы: баяндау, шағымдану, өтініш білдіру, алғыс айту, (бірнеше
сөздермен негізгі идеяларға тоқталу), қорытындылау.
Жазылымда қарастырылатын тағы да бір екі аспект- үйлесімділік пен жүйелілік.
Үйлесімділік дегеніміз - сөйлеу және жазу тілінде грамматикамен сөздердің логикалық
үйлесімде болуы. Ал үйлесімділік құралдары мыналар: үстеулер (кейін, сосын, келесі); есімдіктер
(ол, сол, бұл,); шылаулар (дегенмен, әйткенмен, себебі).
Жүйелілік дегенге келетін болсақ, ол оқырманға түсінікті болу үшін жазу тіліндегі идеялардың
жүйелі және логикалық дұрыс байланыста болуы. Продуктивті жазылым және процесті жазылым.
Продуктивті жазылым дегеніміз - үлгі арқылы жазу. Жазылым түрлерінің үлгісімен таныстыру
және мәтінімен жұмыс жасату. Жазылым үлгісін көрсету оқушыға оның мазмұнымен, лексикасымен,
стилімен және құрылысымен таныс болуға көмектеседі. Сонымен қатар үлгілер оқушыға қалай жазуы
керек туралы идеяны да береді.
Жазылым стратегиялары
Шимай жазу
Графикалық жазу сөз (дыбыстық,буындық) сөйлем сызбасы бойынша жазу
Белгілеу
Көшіру
Бірлесіп жазу
Бағытталған жазу
Жазылым дағдыларын бағалау: шығармашылық бағыттағы сипаттау, баяндау (шағын әңгіме,
эссе, қойылым сценарийі) және белгілі бір аудиторияға бағытталған дәлелді мәтіндер (үндеу хат,
пікір, мақала, жарнама) жазу, (әңгіме, шығарма, эссе жазу, хат жазу, қорытынды шешім шығару, өз
көзқарасын білдіру, цитатамен жұмыс) [3,17 - 19 б.].
Әдебиеттер:
1. Әдебиеттік оқу. ҚР орта білім мазмұнын жаңарту аясында (2-4 сыныптар) арналған оқу
бағдарламасы. Астана 2016. - 10-11 бет
2. Қабатай Б.Т, Қалиева В.А Әдебиеттік оқу әдістемесі. 1 – бөлім. Алматы. Атамұра. - 2017 –
272 бет.
3.Жалпы білім беоетін мектеп мұғалімдеріне арналған критериалды бағалау басшылығы. –
Астана, 2016. - 37 бет
«ЖАСТАР ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ: БҮГІНІ МЕН БОЛАШАҒЫ»
Студенттер, магистранттар, докторанттар мен жас ғалымдарды 72-Республикалық ғылыми-тәжірибелік конференциясы
Сәуір, 2019
226
Асмутуллаева Ш.
5В010200-Бастауышта оқытудың педагогикасы мен әдістемесі
3 курс студенті
Ғылыми жетекшісі: п.ғ.д. Аймағамбетова Қ.А.
ЖАРАТЫЛЫСТАНУ ПӘНІ БОЙЫНША СЫНЫПТАН ТЫС ЖҰМЫСТАР АРҚЫЛЫ
БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ДҮНИЕТАНЫМЫН ҚАЛАПТАСТЫРУ
Аннотация. В статье рассмотриваются научные и практические пути формирования мировоззрения
учащихся начальных классов на основе предмета «Естествознание» посредством внеклассной работы
младших школьников.
Abstract. The article deals with the scientific and practical ways of forming the worldview of primary school
students on the basis of the subject "natural Science" through extracurricular activities of primary school students.
Жалпы дүниетанымды қалыптастыру мәселесі қоғамның қай кезеңінде болмасын ең өзекті
проблемалардың бірі болып келеді. Бүгінгі таңда оқушылар дүниетанымын қалыптастыру
проблемалары педагогикалық, психологиялық, философиялық және тағы да басқа процестер әр
қырын зерттелуде. Қазіргі уақытта Министрлік жергілікті атқарушы органдармен бірлесіп,
балаларды, оның ішінде ерте жастағы балаларды дамытудың әртүрлі нысандарын дамыту бойынша
іс-шаралар жүргізуде:
1) мектепке дейінгі ұйымдардың барлық түрлері мен типтерінің желісін кеңейту;
2) консультативтік пункттер желісін кеңейту, ата-аналарға арналған телехабарлар тарату
бағдарламаларын, оқыту сайттарын жасау, отбасылардың интернет-ресурстарға қолжетімділігін
қамтамасыз ету арқылы ата-аналарды білім беру қызметтері мен қамтамасыз ету;
3) мектепке дейінгі білім беру жүйесінің, оның ішінде балаларды ерте жастан дамыту
бойынша мазмұнын бағдарламалық-әдістемелік жаңарту;
4) балаларды ерте жастан дамыту бойынша іргелі және қолданбалы ғылыми-зерттеу
жұмыстарын ұйымдастыру.[1,16 б]
«Дүниетаным» ұғымына әр саладағы ғалымдар әртүрлі анықтамалар беріп отыр. Соның
ішінде философтар дүниетаным және дүниеге көзқарас ұғымдарына анықтамалар беріп кеткен.
Қазақ философы Д.Кішібаев дүниетаным немесе дүниеге көзқарас деп-айнала, қоршаған
орта, бүкіл әлем дүние туралы көзқарастардың пікірлер мен түсініктердің жүйеленген жиынтығы
деп анықтама беріп кеткен. Р.Нұрғалиев «дүниеге көзқарас – жеке адамның әлеуметтік топтың
немесе тұтас қоғам қызметінің бағытын және шындықа деген қатынасын айқындайтын
принциптердің, көзқарастардың мақсат-мұраттар мен сенімдер жүйесі»,-дейді.
«Дүниетану деп – тікелей сезімдік процестер – түйсіну, қабылдау, пайымдаудан басталып,
одан әрі ойлануға қарай өрбитін процесс»,-деп анықтама беріп кеткен психолог ғалымдар.
Әр бір педагогтар , психологтар, философтар дүниетаным туралы өз ойларын айтып кеткен.
Менің ойымша бастауыш сынып оқушыларының жалпы дүниетанымын қалыптастыру үшін
қабылдау процессі маңызды рөл атқарады.
Баланың қабылдау процесін дамытып қалыптастырып отырған дұрыс яғни, ойлау, сөйлеу,
есте сақтауін. Қабылдау адамның дүниені танып білу саласындағы тікелей таным процесіне
жатады. Жалпы оқушының дүниетанымын дамытып оны қалыптастыру әр бір пән мұғалімімен ата-
аналарының жалықпай жұмыс істеп барынша қадағалап отыруын талап етеді.
Жаратылыстану пәні бойынша сыныптан тыс жұмыстарға келетін болсақ, жалпы сыныптан
тыс жұмыстардың бастауыш мектеп жасындағы оқушыларға тигізетін тәрбиелік әсерінің күшті
болуы ең алдымен оның дұрыс ұйымдастырылуында деп есептеймын. Жаратылыстану пәні бойынша
сыныптан тыс жұмыстарға: топсаяхат, лабораториялар, практика өткізу және де эксприменттер
жүргізу жатады. Оқушының дүниетанымын қалыптастыру осы ғана сыныптан тыс жұмыстар мен
шектелмей: әр түрлі ойын түрлері арқылы, оқу, еңбек арқылыда жүргізуге болады.
Сыныптан тыс жұмыста балалардың жас және жеке ерекшеліктерін есепке алу
принциптерінің мәні зор. Осыған сай сыныптан тыс жұмыстың мазмұны, түрі және әдістері өзгеріп
отырады.
Көпшілік және жалпы түрлерінен басқа сыныптан тыс жұмыстардың арнайы түрлері де бар.
Олар: саяси информация, көрмелерге,концерттерге, театрларға бару, дүниеге көзқарас жөнінде
әңгімелер.
