117
Кесте 1
Шaғын жəне ортa бизнестi сипaттaйтын негiзгi көрсеткiштер
Жылдaр
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
І-IV
Белсендi
субъектiлер
сaны, бiрлiгi
643 376
707 821
663 374
661 598
646 111
755913
812345
шaғын
кəсiпкерлiктегi
55 865
58 480
60 601
66 492
64 457
65872
66325
ортa
кəсiпкерлiктегi
2 476
4 019
4 160
8 712
9 028
9487
8407
ЖК
415 709
475 841
428 420
416 085
500 629
500854
573618
ШФҚ
169 326
169 481
170 193
170 309
174 726
179700
163995
Жұмыспен
қaмтылғaндaр
сaны, мың aдaм
2 121198
2 152960
2 296600
2 630580
2 427011
1851926
2617437
шaғын
кəсiпкерлiктегi
585 866
464 622
551 308
746 240
732 025
735862
665777
ортa
кəсiпкерлiктегi
259 122
397 607
405 094
748 240
773 628
772569
703241
ЖК
733 456
828 963
874 356
710 559
754 899
801456
901722
ШФҚ
542 754
461 768
465 842
425 541
413 459
457961
346697
Өнiм
шығaрылымы,
млн. теңге
2 525437
4 872965
5 366936
7 275779
7 276089
8011652
2670354
шaғын
кəсiпкерлiктегi
1 327126
1 152071
1 270715
1 673528
1 711699
5192603
541831
ортa
кəсiпкерлiктегi
459 160
2 967498
3 323021
4 761501
5 236915
741457
1817154
ЖК
473 648
437 313
371 192
495 074
586 603
741457
277120
ШФҚ
265 500
316 083
402 009
345 676
569 872
525749
34259
«Халықаралық сауда» жəне «Құрылысқа рұқсат алу» индикаторлары бойынша
Қазақстанның позициялары əлсіз болып қалады. Бірінші индикаторды есептеген кезде БЖ
елдің ең экономикалық белсенді қаладан ең жақын теңіз кемежайға дейін жиырма футты
контейнерді тасымалдау бағасы мен уақытын ескереді. Атап айтқанда, Қазақстан бойынша
Алматы қаласы мен Қытайдың ең жақын теңіз кемежайлар арасындағы арақашықтық
қарастырылады. Сонымен қатар Дүниежүзілік Банкі Каспий теңізін ескермейді [4]. Демек,
«Халықаралық сауда» индикаторының төмен рейтингінің себебі теңіз кемежайлардан үлкен
алшақтық, су жолдарын əлсіз пайдалану болып табылады.
Кəсіпорындарды тіркеу Қазақстанда «Заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркеуді жəне
филиалдар мен өкілдіктерді есептік тіркеуін жеңілдету мəселелері жөніндегі Қазақстан
Республикасының кейбір заң актілеріне өзгерістер мен толықтыруларды енгізу туралы»
Қазақстан Республикасының Заңына енгізілген түзетулер арқасында жеңілдеді, ол
келесілерді қарастырады:
118
Кесте 2
Қазақстан Doing Business- 2015 рейтингінде
Санаттар бойынша
рейтингтер
Doing Business –
2014
Doing Business –
2015
Өзгеріс
Кəсіпорындарды тіркеу
25
55
↑30
Құрылысқа рұқсат алу
155
150
↑5
Электрмен жабдықтау жүйесіне
қосылу
80
81
↑1
Меншікті тіркеу
28
28
0
Несиелеу
83
97
↑14
Инвесторларды қорғау
10
10
0
Салық салу
17
16
↓5
Халықаралық сауданы жүргізу
182
178
↓4
Келісімдердің орындалуын
қамтамасыз ету
28
28
0
Төлем қабілетсіздігін шешу
55
55
0
- кəсіпорындарды тіркеу мерзімін 1 жұмыс күнге дейін
қысқарту;
- шағын кəсіпкерліктің субъектісінің мəртебесімен ЖШС жарғылық капиталының
мөлшерін 100 теңгеге дейін азайту (0,70 АҚШ долл.);
- тіркеу кезінде шағын кəсіпкерліктің мəртебесімен шаруашылық серіктестіктердің
құрылтайшы құжаттарын нотариалды растау міндеттілігінен бас тарту.
Сонда, ДЭФ ЖБИ 2014-2015 рейтингінде Қазақстан «Бизнесті ашу үшін рəсімдер
саны» көрстекіш бойынша (13 позицияға) жəне «Бизнесті ашу үшін күндер саны» көрсеткіш
бойынша (9 позицияға) төмендеуді көрсетіп тұр. Позициялардың нашарлауына басқа
елдердің рейтингтерінде жоғарылау əсер етті, өйткені Қазақстанның ДЭФ ЖБИ 2014-2015
мəні өзгеріссіз қалды [5].
Одан басқа, Қазақстанда ШОБ несиелеуге қол жеткізу едəуір жақсарды. «Бизнестің
жол картасы-2020» Бағдарламасын іске асыру шеңберінде үш бағыт бойынша субсидиялауға
жалпы соммасы 503,06 млрд. теңгеге 1603 жоба мақұлданған болатын [6].
«Бизнестің жол картасы-2020» Бағдарламасына 2014 жылдан бері ЕДБ несиелік
ресурстарына кəсіпкерлердің қол жеткізуін жақсарту мақсатында əзірленген несиелерді
кепілдеудің жаңа жүйесі енгізілген.
Жаңа бастаған кəсіпкерлерге келесіні ұсыну қарастырылған:
- жобаға байланысты шығындарды жабуға арналған құны 3 млн. теңгеге дейін
гранттар;
- бастап жатқан кəсіпкерлер үшін несиелер бойынша сомадан 70% дейін мөлшерде
экспресс-кепілдер;
- сервистік қолдау жəне оқыту.
Салалық кескінде жобалардың ең көп саны өндеу өнеркəсібінде іске асырылады
(48,7%). Денсаулық сақтауға жəне əлеуметтік қызметтерге 17,9%, көлік жəне қаттап тастауға
12,8%, ауыл, орман жəне балық шаруашылығына 10,3%, білім беруге жəне өмір сүру мен
тамақтану бойынша қызметтерге 5,1%-дан келеді [7].
Сонымен қатар «Несиелеу» көрсеткіш бойынша екі рейтингтің қарама-қайшылығын
белгілеу қажет: ДЭФ ЖБИ 2014-2015 жəне Doing Business-2015. Көрсеткіш Doing Business-
2015 рейтинг бойынша едəуір жақсарды, сонда ДЭФ ЖБИ 2014-2015 «Ішкі қор нарығында
қаржыландыруды алу» (2 позицияға) жəне «Қарыз қаражатын алу жеңілдігі» (13 позицияға)
көрсеткіштерінің нашарлауы байқалады.
