Қазақстан Республикасының Білім жəне Ғылым Министрлігі Ақтөбе мемлекеттік педагогикалық институты

 
161 
оның  дене  сапалары  мен  қызметтік  мүмкіндіктеріне  (биікке 
өрмелеуші, су асты жүзгіші, ғарышкер жəне т.б.) өзіндік ерекше 
талаптар  қоя  білетін  нақты  (жекелеген)  мамандықтың  еңбек 
жағдайларын терең де кешенді зерттеу арқылы сипатталады. 
 
КҚДД-ның 
теориялық-əдіснамалық 
негіздерінің 
маңызды  элементі  ретінде  студенттердің  дене  дамуының, 
қозғалыс  дайындығының  жəне  қызметтік  жай-күйінің  бағалау 
критерийлері  болып  табылады.  Көптеген  жағдайларда  бағалау 
критерийлерін  жасау  адам  ағзасының  қызметтік  жəне  даму 
оптимумын 
көрсетуге 
қатысты 
нормастатистикалық 
параметрлерді анықтаумен байланысты. 
Г.Д.Ивановтын  [15]  пікірі  бойынша,  жоғары  оқу  орнының 
КҚДД-ның  қазіргі  өндіріс  жəне  қоғаммен  интеграциясы  қажет-
ақ. Сондықтан ол келесі бағыттарды атап көрсетеді: 
1. 
Қазақстан 
Республикасы 
тұрғындарының 
дене 
шынықтыру мəдениетін қалыптастыруда жоғары оқу орнындағы 
КҚДД-ның  жəне  қолданбалы  дене  шынықтыруды  өндірістік 
дене  шынықтыру  жүйесіне  қосу,  еңбекті  қорғау  жəне  ғылыми 
ұйымдастыру  арқылы  рөлін  арттыру.  Соған  байланысты 
өндірістік  дене  шынықтыру  бойынша  нұсқаушы-əдіскерлерді 
қайта  дайындау,  жоо  бітірушілері  есебінен  қоғамдық  негіздегі 
нұсқаушыларды дайындау мəселесі туындап отыр. 
2.  КҚДД  тəсілдері  есебінен  студенттердің  қозғалыс 
белсенділігі  мен  өндірісте  жұмыс  істеушілердің  қозғалыс 
белсенділігі қорларын кеңейту. 
3.  Мамандықтардың  біліктілік  сипаттамасындағы  КҚДД-
ның  нормативті  талаптарын  жасау,  ғылыми  негіздеу  жəне  іске 
қосу 
4.  КҚДД  жүйесінде  дене  шынықтырудың  жаңа  жəне 
дəстүрлі емес тəсілдерін пайдалану 
5.  Кəсіби  дене  шынықтыру  мəселелерін  кəсіпорындардың 
ұжымдық шартына енгізу 
6.  Мамандардың  қазіргі  өндірістік  жағдайларға  кəсіби 
жарамдылығы бойынша нормативтік критерийлерін жасау 
7.  КҚДД-н  негіздеу  студенттер  мен  өндірісшілердің  жұмыс 
қабілеттілігін қалпына келтіру факторы ретінде 

 
162 
8.  Дене  шынықтыру-білім  беру  арнайы  семинарлары  мен 
қолданбалы мазмұндағы бағдарламаларды жасау мене іс жүзіне 
енгізу; 
9. 
КҚДД 
мен 
қолданбалы 
дене 
шынықтырудың 
экономикалық маңыздылығын негіздеу; 
10.  Кəсіпорындар  мен  жоо-лар  арасында  мақсатты  түрде 
мамандар 
дайындау 
келісімдеріне 
бітірушілердің 
дене 
дайындығы  мен  денсаулық  жағдайына  байланысты  талаптарды 
іске қосу; 
11.  Қазіргі  жағдайларда  кəсіпорындарда  қолданбалы  дене 
шынықтыруды  дамытуды  жəне  оның  экономикалық  тиімділігін 
бағалау тəсілдерін басқару негіздерін жасап шығу; 
12.  Еңбек  жағдайларын  оңтайландыру  мен  мен  оның 
өнімділігін  арттыру  үшін  қолданбалы  дене  шынықтыру 
тəсілдерін  пайдалану  қажеттілігі  туралы  ебек  заңнамасына 
ұсыныстар енгізу; 
13. Келесі міндеттерді шешуге бағытталған кəсіпорындарда 
бұрын болған дене шынықтыру-сауықтыру орталықтары немесе 
психологиялық демалыс бөлмелерін қайта жаңғырту: 
-  еңбек  процесі  мен  ол  аяқталған  кезде  жалпы  жəне  кəсіби 
жұмыс қабілетін қайта қалпына келтіру; 
-  еңбектің  зиянды  факторлары  мен  кəсіби  зияндылық 
əсерінің алдын алу; 
-  кəсіби  маңызды  жəне  психикалық  сапалар  мен  қозғалыс 
дағдыларын  жоғары  деңгейде  дамыту  мен  қолдау;  қайта 
қалпына келтіру[ 115, б.53 ]. 
 
2. Семинарлық сабақтар  
2.1.  Маман  моделі  жəне  кəсіптік-қолданбалы  дене 
дайындық бағдарламасын құрастыру ерекшеліктері. 
Мақсаты  –  маман  моделі  жəне  кəсіптік-қолданбалы  дене 
дайындық бағдарламасын құрастыру ерекшеліктерін анықтау. 
Жоспар: 1. «Модель», «модельдеу» деген ұғымдар, олардың 
арасындағы байланыс. 
2. Маман моделі жəне оның ерекшеліктері. 
3. Кəсіптік-қолданбалы дене дайындығының бағдарламасын 
құрастыру ерекшеліктері. 
 

 
163 
Əдістемелік нұсқаулар 
 
1.  «Модель»,  «модельдеу»  деген  ұғымдар,  олардың 
арасындағы байланысын анықтаңыз.  
2. Маман моделі жəне оның ерекшеліктерін анықтаңыз. 
3. Кəсіптік-қолданбалы дене дайындығының бағдарламасын 
құрастыру ерекшеліктерін анықтаңыз. 
 
3. ОСӨЖ 
3.1.  Тақырып:  «Модель»,  жəне  «модельдеу»  деген 
ұғымдардың ерекшеліктері. 
Мақсаты –«Модель» жəне «модельдеу» деген ұғымдардың 
ерекшеліктерін анықтау. 
Жоспар: 1. «Модель» деген ұғымның ерекшеліктері. 
2. «Модельдеу» деген ұғымның ерекшеліктері. 
 
Əдістемелік нұсқаулар 
 
1.  «Модель»  деген  ұғымның  ерекшеліктерін  дəптерге 
жазыңыз.  
2. «Модельдеу» деген ұғымның ерекшеліктерін дəлелдеңіз. 
 
ОСӨЖ 
3.2 Тақырып: «Маман моделі» ұғымының мəселелері. 
Мақсаты: 
«Маман 
моделі» 
ұғымы 
мəселелерінің 
ерекшеліктерін анықтау. 
Жоспар: 1. «Маман моделі» ұғымы. 
2. «Маман моделі» ұғымы мəселелерінің ерекшеліктері. 
 
Əдістемелік нұсқаулар 
 
1. «Маман моделі» ұғымын дəптерге жазыңыз.  
2.  Оқулықтарға,  мақалаларға  сүйеніп,  қазіргі  кезеңде 
«маман 
моделі» 
ұғымы 
мəселелерінің 
ерекшеліктерін 
дəлелдеңіз.