328
♦
Бухгалтерлік есеп теориясы және негіздері
Негізгі бетінде жұмысшылар мен қызметкерлерге есептелген
негізгі жзне қосымша еңбекақылары мен жэрдемақыларының
сомасы жэне олардан ұсталатын ұсталымдары есептеуге керекті
мэлімеггері
(лауазымды
тұлғаның жалақысы,
белгіленген
мамандык дәрежесіне сэйкес тарифтік еңбекақысьі, туған жылы,
отбасы жагдайы, балаларыныд жэне қарауындагы адамдардың
саны ұсталынатын жэне шегерілетін сомалардың мөлшері, қай
уақытқа дейін демалатыны жэне тағы да басқалар) көрсетіледі.
Тізімдеменщ косымша беттерінің саны бұл журналдың қандай
мерзімге (айга, тоқсанга, жарты жылга, жылға) ашылгандығына
байланысты болады. Бұл тізімдеменщ титулдық бетінде жұ-
мысшылар мен қызметкерлерге төленген және депотенттелген
еңбекақы сомалары жазылады. Тізімдемені толтыру барысында
оның ең соңгы бетіне жиынтық сомалары жазылады. Бұл жогарыда
аталган құжаттарды толтырганда жазылган сомалардың ал-
дымен жұмысшылар мен қызметкерлерге еңбекакы есептегенде
толтырылатын алғашқы құжаттарда көрсетілген сомаларына
сэйкестігін тексеру қажет. Бұі тізімдеме бойынша жұмысшылар
мен қызметкерлерге есептелген еңбекақы сомаларының одан
ұсталынатын ұсталымдарды және қолдарына берілүге тиісті
сомалардың дұрыстығын анықтау үшін тізімдеменің тік және
көлденең жақтарының жиынтық сомалары арифметикалық
жолмен тексерілуі тиіс. Кэсіпорындарда жү.мысшылар мен
қызметкерлердщ еңбекақы бойынша есеп айырысу есебі 681-ші
«Қызметкерлермен еңбекақы бойынша есеп айырысу» деп ата-
латын синтетикалык, пассивті шотта есептеліп жүргізіледі. Бүл
шот бойынша деректер мен ақпараггар үлгілі түрі №10 жэне
№10-1 журнал-ордерлерінде көрсетіледі. Жұмысшылар мен
қызметкерлерге жұмыс істегендері, қызмет атқаргандары және
өнім өндіргендері үшін есептеліп төленетін еңбекақы өндіріс
шығындарының бір элементі ретінде еңбекп пайдалану бағытына
қарай шығындарды есептейтін белгілі бір шотқа оның ішінде
тиісті өндірістік өнімге апарылуы керек. Сонымен қатар бұл
туралы еңбек коры жайлы тиісті орындарга есеп берілуі қажет.
Сондықтан да рапорттар мен өнімдерді өндіру тізімдемелері,
табельдер жэне тагы да басқа алгашкы құжаттар негізшде эр цех
болімше бойынша есептелген еңбекақы олардың түрлері жэне
12-пшрау.
Ецбек жэне еңбекақы есебі
♦ 329
қызметкерлердін санаттары (категориялары) бойыншатопталады.
Бұл топтау журпал-ордерлердіи үлгілі түрі №3 және №4 өңдеу
кестелерінде жүргізіледі, ол кестенің сол жағында дебиттелінетін
шоттар нөмірлері, ал оң жағында жүмысшы-қызметкерлерінің
мамандык дәрежелеріне сәйкес оларга есептелген еңбекақы
сомалары түрлері бойынша бөлініп жазылады
Үйымдарда
жұмысшылар мен қызметкерлерге есептелетін еңбекақы сомасы
бөлу (тарату) тізімдемесінің негізінде шығындар есептелетін
шоггарга былайша жазылады:
Д-т: «Тауарларды (жүмыстарды) сату бойынша шығындар»
шоты;
«Жалпы әкімшілік шығындар» шоты;
«Негізгі өндірістегі жұмысшылардың еңбекақысы» шоты,
«Көмекші өндірістегі жұмысшылардың еңбекақысы» шоттарының
тиістісі;
К-т: «Қызметкерлермен ецбекақы бойынша есеп айырысу»
шоты.
811 -шоттың дебитше маркетинг бөлім інің баска да тауарларды
сатумен айналысатын жұмысшы-қызметкерлердің еңбекақысы
жазылады.
821-шоттың дебитше ұйымдагы экімшілік басқару қыз-
меткерлердің еңбекакысы жазылады
902-шоггың дебигіне негізгі ендірісте жұмыс істейтін
жұмысшы қызметкерлердің мерзімді жэне кесімді сңбекакылары
жазылады
Кесімді еңбекақы алғашқы құжагтар негізінде
өндіріліп шығарылган өнімдердщ өзіпдік құньша қосымша,
мерзімді еңбекақы шыгындары барлық ендірілген өнімдерге
үйлесімді (пропорционалды) бөлінш, қосылады.
922-шоггың
дебитіне
көмекші
өндіріс
жүмысшы-қыз-
меткерлерінің істеген жүмыстары мен атқарған кызметтеріне
есептелген еңбекақы сомалары жазылады
932-шоттың дебитіне цехгың экімшшік басқару жэне басқа да
жүмысшьшардьпі еңбекақылары жазылады ,
Кэсіпорындар мен үйымдарда жүмысшьшар мен қыз-
меткерлерге есептелген еңбекақыдан салықтар мен үсталымдар,
жарналар есептелгенде:
Д-т: «Қызметкерлермен еңбекакы бойыңша есеп айырысу»
шоты.
К-т: «Зейнетақымен қамтамасыз ету корьімен есеп айырысу»
шоты;
«Бюджетпен басқадай салықгар немесе алымдар бойьшша
есеп айырысу» және тағы да басқа шотгар түріндегі бухгалтерлік
жазуы жазылады,
Сонымен қатар жұмысшылар мен қызметкерлерге еңбекақы
төленгенде:
Д-т: «Қ>ізметкерлермен еңбекақы бойынша есеп айырысу»
шоты.
К-т: «Акшалар» шоты гүрінде,
А л
есептеліп бірак, уақьггысында тарапгылмаганда және тагы
да басқа жагдайларда:
Д-т: «Қызметкерлермеи еңбекақы бойынша есеп айырысу»
шоты
К-т: «Өзге де алашақ борыштар» шоты түріндегі бухгалтерлік
жазу жазылады.
330 ♦ Бухгалтеріік есеп теорііясьі жэне пегіздері
Жумысшыляр мен қызмеікерлерге еңбекакы есептегенде
бухгалтерлік есепшоттары бойыишя жүргіэілетіи операциялар
№
Операциялар
мазмүиы
Дебигге-
летіы Ш0Г
Кредитте-
летін шот
1
2
3
4
Жүмысшылар мен қьгмсткерлеріе еңбекакы,
|
сыйақы жэпе басқа да төлемдер есептслінді
- негізгі өндіріс жұмысшыларына,
- косалкы өндіріс жұмысшыларына,
902
681
-
ідсхтын
хы зм еткерлеріне;
922
681
1.
- кэсторынның
басқару
апиараты
932
681
кызмсі керлеріне:
- мархетияг бөлімінің, баскд да тауарларды
821
681
(кызметгерді,
жумыстарды)
сатумен
айналысатьщ жұмыскерлерге;
811
681
Достарыңызбен бөлісу: |
