М. Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік


Балансты жіктеу нышандары жəне түрлері



жүктеу 0,84 Mb.
Pdf просмотр
бет12/52
Дата27.01.2020
өлшемі0,84 Mb.
#27386
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   52

 
25 
                      Балансты жіктеу нышандары жəне түрлері 
 
Жіктеу нышандары 
                            Баланс түрлері 
Көлемі жəне нысаны 
бойынша                                  
Сальдолық (статистикалық) 
Айналымдық (динамикалық) 
Жекеше 
Дербес 
Бөлек 
Басқадай 
Мазмұны бойынша 
Мүліктік 
Нəтижелік 
Ақша ағымдары бойынша 
Құру көздері бойынша 
Есеп деректері бойынша 
Инвентарлық – инвентарлық ведомость негізінде 
Кітаптік – кітап жазуларын алдын ала тексерусіз 
Генералдық – нақты, ағымдағы жазуларды түгендеу арқылы бейнелеу 
Уақыты жəне құру 
мақсаты бойынша 
Кіріспе 
Операциялық 
Қосушы 
Бөлуші 
Санациялық 
Жойылу 
Директивтік 
Перспективалық 
Қамту көлемі бойынша 
Қарапайым 
Жинақталған 
Шоғырландырылған 
Қажеттілігі 
бойынша 
Ішкі  
Басқару 
Есепті – жоспарлы 
Тазалау тəсілі бойынша 
Брутто – баланс  
Нетто – баланс 
Қызмет сипатына қарай 
Негізгі (кəсіпорын профиліне сəйкес) 
Форматы бойынша 
Екі жақты 
Біржақты, бөлек, шахматты жинақтау 
 
      Көрсетілген баланстың əр түрі өзінің сипаттамасы, мақсаты жəне ұсыну мерзімі бойынша ерекшеленеді. 
Баланстың  əр  түрін  қарастыра  келе,  ғалымдардың  əр  уақытта  берілген  интерпретациясында 
айырмашылықтар  бар  екенін  байқауға  болады.  Бухгалтерлік  баланстың  əр  алуандылығы  кəсіпорынның 
қызметі,  мүлігі,  қаржылық  жағдайы  мен  нəтижелерін  сипаттауда  қолданылатын  көпмақсатты  əдістердің 
куəсі  болып  табылады.  Жалпылай  келе,  балансты  құрудағы  логикалық  қарама  –  қайшылықтарға,  шешуге 
тиісті  əр  түрлі  міндеттерге,  шаруашылық  процестерге  қатысушылар  мүдделерінің  үйлеспеушілігіне 
байланысты балансқа дəл сипаттамасы беру əрекетінің бірде бірін сенімді жəне абсолютті дұрыс деп айтуға 
болмайды.  Кестеде  келтірілген  баланс  түрлерінің  қай  қайсысына  да  қолдануға  болатын  жалпы  тəртіп  – 
баланс  активі  валютасының  баланс  пассиві  валютасына  тең  болуын  қамтамасыз  ету,  өйткені  баланста  бір 
шаруашылық қаражаттары, бірақ əр түрлі тұрғыдан қаралады. 
       Кестеде  келтірілген  балансты  жіктеу  нышандарын  қарастыра  келе,  оларды  құру  барысында 
мəліметтердің  үш  көзін  пайдалануға  болатындығын  жəне  соған  олар  төмендегідей  ажыратылатындығын 
атап өткіміз келеді: 
• 
инвентарлық баланс, түгендеу нəтижелеріне негізделген; 
• 
кітаптік баланс – Бас кітап шоттарының деректері бойынша; 
• 
актуарлық баланс - статистикалық мəліметтер бойынша;   
 
3.3 –сұрақ  
Түрлі шаруашылық операцияларының əсерінен болатын баланс көрсеткіштері өзгерісінің төрт түрі 
(типі) болады. 
Бірінші түрлі өзгерістер, баланстың «Активтер» бөліміндегі  баптардың құрамында болады. Белгілі 
бір бап көбейіп,  екінші бап азаяды. Баланстық теңдік бұзылмайды.  
Өзгерістердің  екінші  түрі  (типі)  баланстың  «Меншікті  капитал»  немесе  «Міндеттемелер» 
бөлімдерінде    болады.  Белгілі  бір  сомаға  «Мешікті  капитал»  немесе  «Міндеттемелер»  бөлімінің    бір  бабы 
азайып  екінші  бір  бабы  көбейеді.  Ол  операциялардың  нəтижесінде  баланстың  жалпы  қорытындысы 
өзгермейді.  


 
26 
Үшінші  түрлі  өзгерістер  баланстың  «Активтер»  бөлімінде    де  «Меншікті  капитал»  немесе 
«Міндеттемелер»  бөліміні  де  қамтиды.  Екі  бөлім  де  белгілі  бір  сомаға  көбейеді  Мұндай  операциялардың 
нəтижесінде  баланстың «Активтер» бөлімінің де «Меншікті капитал» немесе «Міндеттемелер»бөлімінің де 
жалпы қорытындысы көбейеді.  
Төртінші  түрлі  өзгерістер  керісінше  баланстың  «Активтер»  бөлімінде  «Міндеттемелер»  немесе 
«Меншікті капитал» бөлімін де  азайтады. Ол операциялардың нəтижесінде баланстың жалпы қорытындысы 
азаяды.  
Қорыта  айтқанда,  əрбір  орындалған  шаруашылық  операциясы  кем  дегенде  екі  бабына  əсерін 
тигізеді(өзгертеді).  Кейбір  операциялар  баланстың    тек  «Активтер»  бөлімін  де  өзгертеді,  ал  кейбіреулері 
«Активтер»  бөлімін  де   «Меншікті  капитал»  немесе  «Міндеттемелер»бөлімін  де  өзгертеді, бірақ төмендегі 
баланстық тепе-теңдік тұрақты сақталады:  
АКТИВТЕР=МЕНШІКТІ КАПИТАЛ + МІНДЕТТЕМЕЛЕР 
 
Мысалы:  
01 қаңтар 2009 ж. –  31 желтоқсан 2009ж кезеңіне 
БУХГАЛТЕРЛІК БАЛАНС 
            мың теңге                                                                  
АКТИВТЕР 
Код 
Есеп беру 
кезеңінің соңы 
Есеп беру 
кезеңінің 
басы 




 
010 
 
 
73047,8 
011 
 

012 
 
20839,6 
013 
 
98948,6 
014 
 
2270 
015 
 

016 
 
13129 
І. Қысқа мерзімді активтер 
Ақша қаражаттары 
Қасқа мерзімді қаржы инвестициялары 
Қысқа мерзімді дебиторлық берешек 
Қорлар 
Ағымдағы салық активтері 
Сатуға арналған ұзақ мерзімді активтер 
Өзге қысқа мерзімді активтер 
Қысқа мерзімді активтердің барлығы 
100 
 
208235 
 
020 
 
 

021 
 

022 
 

023 
 

024 
 
675678,6 
025 
 

026 
 

027 
 
1143,3 
028 
 

029 
 

ІІ. Ұзақ мерзімді активтер 
Ұзақ мерзімді қаржы инвестициялары 
Ұзақ мерзімді дебиторлық берешек 
Үлестік қатысу əдісімен есепке алынатын инвестициялар 
Жылжымайтын мүлікке инвестиция 
Негізгі құралдар 
Биологиялық активтер 
Барлау жəне бағалау активтері 
Материалдық емес активтер 
Кейінге қалдырылған салықтық активтер 
Өзге ұзақ мерзімді активтер 
Ұзақ мерзімді активтердің барлығы 
200 
 
676821,9 
Баланс (100 жол+ 200 жол) 
 
 
885056,9 
 
 
 
МІНДЕТТЕМЕ ЖƏНЕ КАПИТАЛ 
Код  
Есеп беру 
кезеңінің соңы 
Есеп беру 
кезеңінің 
басы 




 
030 
 
 

031 
 

032 
 
102,4 
033 
 
3287,4 
ІІІ. Қысқа мерзімді міндеттемелер 
Қысқа мерзімді қаржы міндеттемелері 
Салықтар бойынша міндеттемлер 
Басқа міндетті жəне ерікті төлемдер бойынша міндеттемелер 
Қысқа мерзімді кредиторлық берешек 
Қысқа мерзімді бағалау міндеттемелері 
034 
 
1143,4 
 
МІНДЕТТЕМЕ ЖƏНЕ КАПИТАЛ 
Код 
Есеп беру 
кезеңінің соңы 
Есеп беру 
кезеңінің 
басы 


жүктеу 0,84 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   52




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау