«инновациялық технологияларды меңгеру негізінде мұҒалімдердің КӘсіби біліктілігін дамыту»

Оқыту туралы сындарлы түсінік оқушыға нақты білім беруді мақсат тұтқан мұғалімнің өз сабақтарын
оқушының идеясы мен білім біліктілігін   дамытуға ықпал ететін міндеттерге сай ұйымдастыруын
талап   етеді.   Бұндай   міндеттер   оқушылардың   оқыған   тақырып   бойынша   білімдерін   өз   деңгейінде
көрсетіп,   кейбір   болжамдар   бойынша   күмәнді   ойларын   білдіре   алатындай,   пікір   көзқарастарын
нақытылап,  жаңа  ұғым түсініктерін өрістете  алатындай етіп орайластырылып құрылады. Мұғалім
қызметіндегі   маңызды   дүние   жекелеген   оқушылардың   тақырыпты   қабылдау   ерекшеліктерін,
оқушылардың түсінігін жетілдіру немесе жақсарту мақсатында олармен жұмыс жүргізу қажеттігін
ұғынуы,   сондай   ақ   кейбір   оқушылардың   тақырыпты   өзіне   оңтайлы   бірегей   тәсілдермен
меңгеретіндгін жете түсінуі.
Құзырлы мұғалімдердің қасиеттері, икемдіктерді және олардың жұмыс тәртібі туралы зерттеулерден
білуге   болады.біз   сонымен   қатар   бұндай   қасиеттер   мен   жұмыс   тәртібін   мұғалімнің   кәсіби
дамуындағы   қандай   мүмкіндіктер   дамытатындығытуралы   да   көп   білеміз.   Зерттеулерден     көрініп
отырғандай,кәсібилік мұғалімнің өзін білім беру қоғамдастығының бір бөлігі ретінде қарастаруын
талап   етеді.   Бұл   тәсілдің   аясында   көшбасшы   мұғалімдер   ұсынған   зерттеулер     мен   инновациялар
негізінде мұғалімнің тәжірибесі жетіледі. Кәсіби біліктілік пен білім жай қабылданбайды, мұғалімдер
оны өз қолымен жасайды. Адамгершілік мақсатты көздейтін мұғалімдер өздерінің әріптестері мен
айналасындағыларға әсер ету үшін,көшбасшылық қасиеттерін көрсетеді.Олардың   көңілінде үнемі
талапқа сай оқыту тұрады. Әріптестеріне ықпал ету үшін, сондай ақ оқыту мен оқудың дамуына
қолдау көрсету үшін құзырлы мұғалімдер коучинг пен тәлімгерлікке жүгініп басқа мұғалімдердің
идеяларын жүзеге асыруға өз тәжірибелерін зерделеумен айналысады және мақсат етеді.
Пайдаланылған  әдебиеттер:   Мұғалімге арналған нұсқаулық 
Қазақстан  Республикасы  педагог қызметкерлерінің біліктілігін арттыру курстарының бағдарламасы
І (ілгері ) деңгей
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Оразалиев Тимур Оразалыұлы   №132 Т.Айтбаев атындағы орта  мектептің
технология пәні мұғалімі. Сырдария ауданы, Н.Ілиясов ауылы
Технология пәні сабағында  «Оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау» 
модулінің оқушы  мотивациясын арттырудағы тиімділігі
Технология пәнінің тізбектелген сабақтар топтамасында «Оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау»
модулінің   идеясын   басшылыққа   ала   отырып,   Бағдарламаның   басқа   модульдерімен   қаншалықты
ықпалдастырылғаны туралы, сол кезеңіндегі қиыншылықтары және де сәтті тұстарын ескере отырып,
алдағы уақыттағы өзгерістері туралы зерттеу жұмыстарымды баяндама ретінде бастағалы отырмын.
Зерттеу жүргізер алдында  мені бірнеше сұрақтар мазалады.   
Мен неге «Оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау» модулін  зерттеу тақырыбым ретінде таңдадым?
Аталмыш модуль бойынша формативті бағалау оқушы мотивациясын арттырады ма?
Бұл модульді таңдағанымның себебі бүгінгі таңда әрбір адам ең алдымен өзіне-өзі баға бере білуі,
қоршаған ортаны,  жолдастарын шынайы бағалай білуі қажет және де біздің  әрбір күніміз бағалаусыз
өтпейтінін барлығымыз жақсы білеміз. («Бағалау» термині «жақын отыру» дегенді білдіретін латын
сөзінен шыққандығы кездейсоқ емес, себебі бағалаудың негізгі сипаты бір адам басқа адамның не
айтып,   не   істегенін  немесе   өзін-өзі   бақылау   жағдайында   өзінің  дербес   ойлауын,   түсінігін   немесе
тәртібін мұқият бақылауы болып табылады /МАН 57-бет/).  
Біріншіден,   жаңаша   бағалау   жүйесі   мен   үшін   үлкен   жаңалық.   Олай   болса   формативті   бағаладың
оқушы   мотивациясына   ықпалы   зор.   Өйткені:   менің   байқағаным   бұл   бағалаудың   түрі   оқушының
мотивациясын арттырады. Себебі: формативті бағалау негізінде оқушы өзін–өзі бағалауды үйренеді.
Өзіне   тақырыпты   қаншалықты   меңгергеніне   баға     береді,   кері   байланыстың   әсерінен   сабақтың
соңында рефлексия жазу үстінде ненің қиын болғанын түсінеді. 
Оқытуды, әдістерді және осы мүмкіндіктерді іске асыру түрлерін жақсарту мүмкіндіктерін анықтауға
бағытталған бағалау формативті немесе оқыту үшін бағалау (ОүБ) болып табылады. [МАН 56-бет]
Осы  кезге   дейін  дәстүрлі   оқыту  мен  сабақ   жүргізіп,   бағалап   келгендіктен   оқыту   үшін   бағалауды
сабағымда қолдану мен үшін алғашында «Қалай болады екен?; Оқушыларға өз деңгейінде түсіндіріп
бірін-бірі,   өзін-өзі   бағалауын   шынайы   жүргізуіне   қол   жеткізе   аламын   ба?»   деген   аз   да   болса
қорқыныш ұялағаны жасырын емес.
Мен Бағдарламаны игеріп келіп, алғашқы өткізген яғни, «Еденге және қабырғаларға плитка жапсыру

технологиясы» тақырыбындағы сабағында оқушылар сыныпқа кіріп келгеннен бастап менің іштей
оқушылардың бүгінгі көңіл-күйлері қалай, сабаққа деген ынталары бар ма екен деген бағалау процесі
жүріп   жатты.   Менің   оқушыларға   берген   алғашқы   тапсырмам   оқушылардың   ойлау   қабілетінің
жылдамдығы   мен   күрделілікке   деген   сүйіспеншілігін   анықтап,   бағалау   мақсатында   оқушылардың
ортаға   келіп     үш   топқа   бөліну   үшін     алдарына   қағаздың     қиындыларына   плитканың   суреттері
бейнеленген және араластырылған  плитканың  бөліктері мен түстері таратылды, плитка түстері мен
формаларын таңдау арқылы 3 топқа топтасуларын сұрадым. Топтасу барысында «Н» есімді оқушы
өзінің сыни тұрғыдан ұтқырлығы мен дарындылығы  жағынан  өзінің икемділігін  көрсетіп  бірінші
болып өз тобын жинақтап үлгерді. Сол уақытта мен оқушыларды мадақтап «Жарайсыңдар! Өздерің
жылдам екенсіңдер», «Қандай тапқырлық» деп формативті бағалау жүргіздім. Өздерін мадақтағанды
жақсы көріп алдағы тапсырмаларда да алғашқы болып орындайтындарын қуанышпен айтты. Осы
сәтте   формативті   бағалаудың   қаншалықты   тиімді   екенін,   сонымен   қатар   оқушылардың
қызығушылығын арттыратынын байқадым. 
Келесі   үй   тапсырмасын   сұрау   барысында   оқушыларға   тізбектелген   сұрақтар   кестесі   таратылды.
Тізбектелген сұрақтарға оқушылар иә/жоқ деп және де неге екенін түсіндіріп дәлелдемелер арқылы
жауап берді. Өздерінің жауаптарын дұрыс жауаппен салыстыра отырып дұрыс белгілегендеріне қарай
өздерін «Бағдаршам» арқылы бағалауларын ұсындым. Он үш оқушының оны жасыл түс көрсетіп, ал
үш оқушы сары түсті көрсетті. Бұдан қорытынды жасайтын болсам үй тапсырмасын оқушылардың
«77%»   өте жақсы меңгергенін, ал қалған «33%» орта деңгейде екенін анықтадым. Жауап берген
кестелерін    талдау  барысында       оқушылардың өзін–өзі  бағалауы  шынайы емес   екенін  байқадым,
олардың   бойында   «мен   неге   басқадан   кем   боламын»   деген   ой   барын   көрдім.   Алдағы   уақытта
оқушылардың   өзін–өзі   бағалауы   мен   бірін–бірі   бағалауын   шынайы   жүргізуі   үшін,   оқушыларға
шынайы бағалау мен жалған бағалаудың айырмашылығын, егер шынайы бағалай білсек онда өзімізді
де   өзгені   де   оқуға   деген   ынта-ықыласымыз   артатынын   түсіндіріп,   шынайы   бағалауға
машықтандыруым қажет екенін түсіндім.  
Оқушылардың   өзін-өзі   қаншалықты   шынайы   бағалай   алатынын   байқау   үшін,   келесі   сабақтың
басында   үй   тапсырмасын   сұрау   мақсатында   оқушылардан   өткен   сабақ   бойынша   жеті   сұрақтан
құралған тест тапсырмасын бердім және де орындауға 5-минут, тексеріп бағалауға 2-минут берілгенін
ескерттім.   Тапсырманы   орындау   барысында   оқушылардың   қаншалықты   өткен   тапсырманы   есте
сақтағандарын (Есте сақтау және білім: олардың есте сақтау қабілеттері өте жоғары; олар ақпаратты
біліп   қана   қоймай,   оны   пайдалана   алады;     Montgomery   1996;   Freeman   1991;)   [МАН   73-бет]білу
мақсатында оқушылардың тестке қалай  жауап беріп жатқанын бақыладым. Бақылау барысында  «Ж»
есімді оқушы берілген уақыттан бұрын жеті сұраққа да жауап беріп, өзінің есте сақтау қабілетінің
жоғары екені және де дарындылығын көрсетіп, мені таңқалдырды. 
Оқушылар   сұрақтарға   жауап   бергеннен   кейін,   өздерінің   жауаптарын   интербелсенді   тақта   арқылы
дұрыс   жауаппен   салыстырып,   қателерін   сызып   қоюларын   болатынын   айттым.   Жауап   берулеріне
байланысты өзін-өзі «Бармақпен» бағалауды, егер «6-7» сұраққа жауап берсе бармақтарын жоғары
қарай,   «3-5»   сұраққа   жауап   берсе,   бір   жағына   қарай,   ал   «1-2»   сұраққа   жауап   берсе   төмен   қарай
көрсететіндерін түсіндірдім.
1-2 сұраққа
3-5 сұраққа
6-7 сұраққа
1 - оқушы
3 - оқушы
9- оқушы
  Бағалаудың   шынай   жүргенін   бақыладым,   әр   оқушы   өзінің   жауап   беруіне   байланысты   өзін-өзі
шынайы бағалағаны мені қатты қуандырды.
Тізбектелген сабақтар топтамасында жаңа сабақты меңгертуде  жеке, жұптық және топтық жұмыстар
болды. Оқушылар топ болып мәтінмен жұмыс жасап, өз ойларын біріктіріп, алынған ақпараттарды
постер   арқылы   тұжырымдамалық   карта   жасауға   және   сарамандық   жұмыстар   барысында   берілген
тапсырманы топтасып жасауға машықтанды. 
Формативті бағалау барысында оқушының дарындылығы көрініс тапқан ең бір сәтті шыққан тұсы,
тізбекетелген   сабақтар   топтамасындағы   екінші   сабақта   (Сарамандық   жұмыс.     Еденге   және
қабырғаларға   плитка   жапсыру)   көрініс   тапты.   Мұнда   оқушылар   өздеріне   берілген   тапсырманы
(қабырғаға   плитка   жапсыру)   орындап   болысымен,   бір   топ   екінші   топтың   жұмысына   баға   беру
мақсатында «Бармақ» арқылы бағалауды жөн көрдім. Бірінші топ баға беру кезінде екі оқушы жоғары
ал, екі оқушы бір бағытқа жартылай деп баға берді.
  Бағалауының себебі неде? –деп, сұрау кезінді І топтың «М» есімді оқушының ІІ топтың жапсырған
плиткаларының бір тегіс емес екендігін және де жік-жігінің үйлесімділігі ескерілмегені жөнінде өз
пікірін айтып, шынайы бағалауын жүргізді. Осы жерде «М» есімді оқушымның бойынан пайымды
(Сыни   тұрғыдан   ойлауға   үйрету;   Пайым:   дәлелдердің   деңгейі   мен   маңызын   мойындау;   балама