465
Қойылыммен
жұмыс
–
жанама
бөлім,
авторлық
саханалауға негізделген. Оған кіретін тақырыптар.
қойылыммен таныстыру
қойылымды мазмұндап, талдау, кейіпкерлендіру.
Қойылымға қажетті құралдар дайындау. Көріністі безендіру.
Дайындық
Қойылымды саханалау.
Театрландырылған ойынның жіктелуі
Драматизация Режиссерлық
Драматизациялық
ойында
бала
–
артист, интоноция, мимика, пантомима арқылы өз бетімен бейне жасайды, өзіндік әрек
ет етіп рөлді ойнайды. Бұрыннан жасалған саханалық қойылымда бала ойын –
драматизациясында қандай бір сюжетте ойнайды. Ойын драматизациясы көрерменсіз му
зыкалық сипаттағы орындау болады.
Драматизация түрлері:
жануарлар, адамдар, ертегілер бейнесіндегі кейіпкерлер ойыны;
мәтін бойынша негізделген диалог, маналог, рөлдік ойындар;
шығармашылық көрсетілім;
бір немесе бірнеше шығарма арқылы қойлым қою.
Ал драматизация ойынның екі түрін қарастыруға болады.
Саусақтар ойын драматизациясы. Балалар атрибуттарды саусақтарына киеді.
Ертегінің мәтінін айта отырып саусақтарын қимылдатып сюжет жасайды.
Көріністі ширманың сыртында тұрып, немесе топта еркін қозғала жүріп көрсетеді.
Қуыршақ
бибабомен
ойын
–
драматизациясы.
Бұл ойында саусақтарға қуыршақ бибабаоны киеді. Ширмада ойнайды. Бұл қуыршақтар
ды ескі қуыршақтардан жасауға болады.
Режиссерлық ойында балалар әрекет етуші бейне болмайды, өзі режиссер және с
ахана қоюшы рөлінде ойнайды, ойыншықтардың орынында болады.
Мұнда бала қозғалмайтын пішіндер және ойыншықтармен әрекет етеді, сондықтан ойында
интонация мен мимика ерекше орын алады.
Балалар театрының бірнеше түрлері бар:
Ең көп тараған түрі-ойыншықтар театры -Бұнда балалар қысқа тақпақтарды жаттап,
оның өзіне тән орындау кезінен бастап-ақ кішкене көлемді спектакельдер ойнайды. Ондағы
адамдар рөлін ойыншықтар орындайды.
Жіптің көмегімен басқарылатын қуыршақтарды – маринеткалар дейді.
Оларды әр түрлі материалдардан жасайды. Жұмсақ ойыншықтарды да қолдануға болады.
Мұндай ойыншықтар қозғалысқа ағаш таяқшалар арқылы келтіріледі, яғни екі
айқастырылған ағаш арқылы жіп өткізіліп ойыншыққа байланады.
Қолмен қуыршақтарды басқарады. Театр қуыршағының биіктігі баланың биіктігігіндей
болады. Бала өзіне кастюм, үлкен бетперде. Үлкен алақандар киеді,
олар тірі қуыршаққа ұқсайды. Өздері қуыршақты жасауға болады.
Оның негізі болып үш бұрышты орамалды алуға болады. Бір
бұрышын қуыршақтың басына, екі бұрыштарын резинка арқылы баланың
саусақтарына бекітіледі. Қуыршақтың басына тесмалар қосады, ол қуыршақ пен жүргіз
ушінің мойынына ілінеді. Бұл қуыршақтар балаларға әнмен, бимен,
ойынмен
көрсету
арқылы
шығармашылықтарын
дамытады.
Бұл балалрдың өздерін еркін сезінуіне, өз күшіне сене білуге көмектеседі.
466
Саусақ
театрында–
саусақтардың көмегімен қандайда болмасын ертегіні немесе өлең-тақпақ шумағын
саханалау
болып
табылады.
Саусақ театры арқылы баланың сөйлеуге деген талпынысы, қабілеті дамып, ынтасы арт
ады және шығармашылық әрекетіне жол ашылады. Саусақ ойынын ойнай отырып, бала
лар
қоршаған
ортадағы
заттар
мен
құбылыстарды,
жан-
жануарларды, құстарды және ағаштарды бейнелей алады. Саусақтарының қозғалыс қим
ылына қарап, бала қуанады шаттанады, сөз айтуға тырысады және
өлеңде үйренген сөз шумақтарын қайталап айта отырып, есінде сақтайтын болады. Сон
ымен қатар балалар екі қолын қимылдата отырып, оң, сол, жоғары, төмен
т.б. түсініктерді бағдарлай алуда үйренеді.
Үстел үстіндегі театры -Сәбилер тобынан бастап-ақ тақпақ пен қысқа өлеңдерді
айтқызғанда көркем сөздер әсерлі естілу үшін стол үстіндегі театрды қолданған жөн. Мұнда
үстелде
құламай
тұратын
және
қозғалтқанда
еш
кедергісіз
жүретін
ойыншықтар
қолданылады.
Үстел үстіндегі қуыршақтар театрдың бірнеше түрі бар: әр түрлі биіктегі конустан,
цилиндрдан, қораптардан жасалған ойыншықтар; таяқшадан жасалған театр; «киндер-
театр»;
магнит
театры;
«мачалка
театр»;
үстел үстіндегі кейіпкерді тоқымадан немесе крючокпен тоқуға болады (
олар өздерінің формасын ұстағандай пластмас бутылкаларға кигізіп қойады);
ағаш ойыншықтар, саздан жасалған ойыншықтар (дымковски ойыншықтар).
Суреттер
театры
-Декорация
мен
кейіпкердің
–
суреттері.
Олардың
әрекеттері
шектелген.
Ойнаушының
дауыс
ырғағы
(интонация)
арқылы
кейіпкердің
мінез-
құлқы беріледі. Кейіпкер әрекет барысында пайда болады, балалардың қызығушылығын
арттырады.
Кітапша театры - Бірін-бірі ауыстыратын иллюстрациялық оқиғалар көрсетіледі.
Стенд-кітапшаның беттерін ашу арқылы жүргізуші әр түрлі сюжеттерді көрсеттеді
(оқиғалар, кездесулер ).
Фланелеграф театры - Суреттер мен кейіпкерлер экранда көрсетіледі.
Оларды фланельдер ұстап тұрады. Мұндағы суреттерді балалар мен бірге ескі кітаптардан,
журналдардан қиып алуға болады.
Трафарет
театры
-Трафарет
театры арқылы сөз құрамының байлығын, диалог, монологты дамытуға болады. Балала
р дайын трафареттердің көмегімен болашақ кейіпкерлердің суреттерін жасайды. Оларды
түрлі-
түсті бояулармен бояйды, дайын бейнелерді қайшымен қияды. Бұл жерде балалардың
шығармашылық
ойлау
қабілеттері
дамиды.
Ұжымдасып жұмыс істеу үрдісінде әрбір бала өзіне берілген бейненің түр-
тұлғасын, қимыл- қозғалысын өзгерте алады.
Көлеңкелі театр - Жарық өте жақсы түскен экранда адамдар, жануарлар
және құстардың пішіндерінің қозғалысына қарауды балалар өте жақсы көреді. Ертегі,
әңгіме, өлең, әндерді көлеңке театры арқылы айтуға болады.
Көлеңке таетрдың қойлымын көрсетуге үш тәрбиеші қатысады. Біреуі
мазмұнын оқиды, екеуі көріністі көрсеттеді. Көлеңке театрдың сақанасы экран болады.
Экранды ағаштан немесе қалың кардоннан жасайды, ою- өрнекпен өрнектейді.
Кейіпкерлерді көрсету үшін – оны экранның арт жағынан ұстайды.
Кейіпкерлерді қара түспен жуқа кардоннан жасайды, жіп арқылы қозғалтады. Кейіпкер
лерді
көрсеткенде
қол
көрінбеу
керек.
Бұл
көріністер
балалардың шығармашылықтарын арттырады, ой өрістері дамытады.
Театрландырылған
іскерлік
арқылы шешілетін өзімнің педагогикалық жұмысымнан мысал келтірейін.
