24
•
Мемлекеттің жастарға қатысты саясатының өзге де маңызды мәселелерін талқылау.
Жастар саясаты жөніндегі кеңес отырыстарының хаттамалары жұртшылық үшін жариялы
емес, сол себептен онда қандай мәселелердің талқыланғаны белгісіз . Жастар саясатының
осы уақытқа дейін жастардың көші-қоны мәселелерін қозғамағандығына қарағанда Кеңес
әзірге аталмыш мәселеге жеткілікті көңіл бөлмей отыр деген қорытынды жасауға болады.
Қорытындылар
Мемлекеттік бағдарламаны жүзеге асырудың тиімділігі ведомствоаралық іс-әрекеттердің
әлісіздігіне орай, мемлекет органдарының қызметі бойынша толық есеп бермеуі және
ашықсыздығына орай төмендеуде.
Алматыда жастар саясатыны
ң мәселелерімен айналысатын екі мемлекет органының:
Жастар саясаты м
әселелері жөніндегі басқарма мен Жастар саясатын дамытудың
мемлекеттік қорының болуына қарамастан жас көшіп-қонушылардың мәселелері олардың
бірде-біреуінің мүдде сіне жатпайды. Бұл мекемелер негізінен жастар саясатыны
ң
көріністік бөлігімен: фестивальдер, акциялар және т.б. ұйымдастырумен айналысады, ал
Алматыға өзге аймақтардан келген жастардың басым көпшілігі өз мәселелерімен өздері
айналысуда.
2.3. Алматы қаласындағы ішкі көші-қон мен жастар көші-қонының статистикасы
Қазақстан ішіндегі к
өші -қон ауылдар мен экологиялы
қ қолайсыз аймақтардан
экономикалық тұрғыдан белсенді халықтың экономикалық жағдайы анағұрлым қолайлы
аймақтарға қарқынды түрде көшуімен сипатталуда.
Кейінгі онжылдықта ішкі көші-қонның барынша тартымды бағыттарына Алматы, Атырау
және Маңғыстау облыстарымен қатар , Астана мен Алматы қалалары жатады.
Қосымшадағы 1-кестеде көрсетілген ішкі көші -қон сальдосы бойынша деректер осы
беталыстың көрнекі дәлелі. Астана мен Алматы қалалары ішкі көшіп -қонушылардың ең
көп қоныс аударатын мекендері: 2011 жылғы қорытындылар бойынша, көші-қонның ең
жоғары оң таңбалы сальдосы қалыптасқан. Алматы қ. оң таңбалы сальдо 2010 жылғы 8,8
мың адамнан 2011 жылы 22,5 мың адамға дейін артты, Астана қ. оң таңбалы сальдо 2010
жылғы 33,8 мыңнан 2011 жылы 31,1 мыңға дейін азайды. Көші-қонның теріс таңбалы
сальдосы қалыптасқан өңірлердің арасында Жамбыл (11,2 мың), Оңтүстік-Қазақстан (9,9
мың) және Шығыс-Қазақстан (9,3 мың) облыстары ілгері келеді (1-сурет).
1-
сурет. 2010-2011 жж. ішкі көші-қон сальдосы, адам
Дереккөзі: ҚР Статистика жөніндегі агенттігінің деректері
-11 153
-9 859
-9 305
31 135
22 480
-15 000
-10 000
-5 000
0
5 000
10 000
15 000
20 000
25 000
30 000
35 000
40 000
А
қм
ол
а
об
лы
сы
А
қт
өб
е
об
лы
сы
А
лм
ат
ы
об
лы
сы
А
ты
рау
об
лы
сы
БҚО
Ж
ам
бы
л
об
лы
сы
Қар
ағ
ан
ды
об
лы
сы
Қос
тан
ай
об
лы
сы
Қы
зы
лор
да
об
лы
сы
Ма
ңғ
ы
ст
ау
о
бл
ы
сы
О
ҚО
П
ав
лод
ар
об
лы
сы
С
ҚО
Ш
ҚО
А
ст
ан
а
қ.
А
лм
ат
ы
қ
.
сальдо 2010
сальдо 2011
25
Ішкі көші -қонды есепке алу статистикасы азаматтарды тіркеу ж
әне тіркеуден шығару
кезінде толтыратын талондарға негізделген. Олар ҚР Статистика жөніндегі агенттікке ҚР
ІІМ-ға қарасты Халыққа қызмет көрсету орталықтарынан, түсіп отырады. Алайда
талондарда азаматтарды тек есептен шығару не месе тұрғылықты жері бойынша тіркеу
негізінде есепке алынып отырады. Көбінесе. жұмыс іздеумен қалаға кетіп жатқан ауыл
тұрғындарының жаңа орнында тіркелуге мүмкіндігі болмайтындықтан олар ауылда
тіркеуде қала береді.
2009
жылы өткізілген халық санағы қала және ауыл тұрғындарының арақатысын
анықтамады: ауыл тұрғындары үлесінің артқанын көрсетті .
47
Егер 1989 ж. халық
санағының қорытындысы бойынша қала тұрғындары 57,1%, ал ауыл тұрғындары – 42,9%
құраған болса, 2009 ж. халық санағының қорытындысы бойынша, Қазақстандағы қала
тұрғындарының үлесі 54,1%, ал ауыл т
ұрғындарының үлесі – 45,9% құрады
48
.
Бір
жағынан, мұны келесі жағдаймен түсіндіруге болады: «Қазақстан Республикасының
әкімшілік-аумақтық құрылымы туралы» Заңына сәйкес
49
Сірә, мұның өзге себебі де болуы мүмкін. Ауылды қолдау бағдарламаларын жүзеге
асыруға арналған бюджеттік қаражаттар аймақтардағы ауыл тұрғындарының санына
негізделе отырып бөл інеді, сол себептен жергілікті орындардағы атқару билігі аталмыш
көрсеткішті азайтуға мүдделі емес.
республикалық, қала және облыс
маңызындағы қалалардың әкімшіліктеріне бағыну аймақтарынан тысқары орналасқан
қалалық кенттер ауылды жерлерге өзгертілген болатын . Соның нәтижесінде қала
тұрғындарының саны 2006 ж. 8 833,3 мың адамнан 2007 жылы 8 265,9 мың адамға азайды,
ал ауыл тұрғындарының саны соған сәйкес 6 563,6 мың адамнан 7 305,6 мың адамға
көбейді. Екінші жағынан , қалада тіркелудің қиындығы ауыл тұрғындарының санын
статистикалық жағынан қолдауға ықпал етеді.
2009
ж. халық санағына сәйкес Қазақстанда еркектер мен әйелдердің тең пропорциясымен
жасы 14 пен 29 аралығында 4,5 млн. азамат болды
50
Гендерлік теңдік жағынан, қалада жастар арасында әйелдерге қарағанда (51,1%) еркектер
(48,9%)
аз тұрады, ал ауылда керісінше жағдай орын алуда : мұнда жастардың арасында
еркектерге қарағанда (51,5%) әйелдердің саны аз (48,5%).
.
Осылайша, жастар ел халқының 28%
құрады. Қалада жастар ауылға қарағанда ( 2,02 млн.) көбірек тұрады – 2,48 млн. Алайда,
жасы туралы айтатын болсақ, ауылды жерлерде 14 жастағы (қалада 128,0 мың, ауылда –
145,7 мың), 15 жастағы (қалада 134,6 мың, ауылда – 150,1 мың) жастар көбірек тұрады.
Алайда жасы 15-тен асқан жастардың басым бөлігі қалада тұрады. Біздің ойымызша, бұл
жастардың 9 сынып бітіре салысымен ауылдан кете бастауымен байланысты. Мысалы, 16-
19
жас аралығындағы қала жастарының саны 693,3 мың, ал ауыл жастарының саны 567,0
мың адамды құрайды, яғни айырмасы қазірдің өзінде 126,3 мың адамды құрауда. Әрі
қарай айырма арта береді: 20-24 жас аралығындағы қалалық жастардың саны 913,3 мың,
ал ауыл жастарының саны - 691,8 мың. 25-28 жас аралығындағы жастардың қалалардағы
саны - 618,6 мың адам, ауылда - небәрі 468,0 мың . Бұл деректердің жалақы іздеумен
ауылды жерлерден қалаға келген, қалада тіркелмеген жастарды есепке алмайтынын
ескеру қажет.
47
Халықтың көші-қоны. ҚР-дағы 2009ж. Ұлттық халық санағының қорытындысы. ҚР Статистика жөніндегі
агенттігі. Астана 2011.
48
Қазақстан Республикасындағы халық санағы. Қысқаша қорытынды. ҚР Статистика жөніндегі агенттігі.
Астана 2010. с.5
49
2006
ж. 4 қарашасындағы №184-III, 2007 ж. 1 қаңтарынан бастап қолданысқа енгізілген
50
Қазақстан Республикасының жастары. 2009ж. Ұлттық халық санағының қорытындысы . ҚР Статистика
жөніндегі агенттігі. Астана 2010.
