58
алған стратегияны бағалау арқылы анықтайды.
Сала жетекшілері өз іс-әрекеттерінде үш стратегияны қолдануы
мүмкін:
1. Ұдайы шабуыл стратегиясы. Бұл стратегияның негізгі
қағидасы – «ең тәуір қорғаныс – жақсы шабуыл». Олар бәсекелестік
артықшылықтарды (аз шығындар болмаса әртараптандыру) жетекші
абыроймен жасауға олар бірінші болуға тырысады. Аз шығындарға
бағдарланған фирмалар шығынды төмендету саясатын ұстанады,
ал бөлшектеу бағдарын ұстаған фирмалар ұдайы өз өнімдерінің
жаңа жолдан көрінгенін жөн көреді. Бұл олардың бәсекелестерінен
айырмашылығы.
2. Нығайту және қорғану стратегиясы. Бұл стратегияның мәні
- жаңа фирмалардың нарыққа кіруін қиындату, ал жетекшілік етуге
ұмтылған үміткерлерге жағдайын нығайтуға көмектесу.
3. Жетекші артынан келе жатқан фирмалар стратегиясы.
Мұндай жағдайда жетекшінің стратегиялы жағдайы фирмаға
бәсекелік қысым жасауды пайдалануды қалайды. Себебі ол фирмалар
жетекші рөлін атқармайды және жетекшілік етуге үміттенбейді.
4. Екінші рөлдегі фирмалардың стратегиясы. Мұндай рөл
атқаратын фирмалар нарықтағы саланың жетекшілеріне қарағанда
әлсіз болады. Олардың кейбіреулері өжет үміткерлер. Олар өз
жағдайларын нығайту үшін және нарықтағы үлесін өсіру үшін
шабуыл стратегиясын пайдаланады. Екінші рөлдегі фирмалардың
сала жетекшілеріне (фирмаларға) қарсыласуы сирек кездеседі.
Рыноктың үлесін арттыру үшін пайдаланатын бәсекелестік
стратегиялар мынадай негіздерге сүйенеді:
•
әлсіз фирмалар бәсекелестердің өнімдерін алуға
тұтынушыларды тарту үшін шығындарды төмендету және төмен
бағаларды пайдалануға ұмтылады. Бірақ олардың шығындары
әлдеқайда жоғары болады;
•
сапаға, технологиялық артықшылығына, тұтынушыларға
жақсы қызмет көрсетуге және жаңалықтарға негізделген бөлшектеу
стратегиясын пайдалану.
Екінші рөлдегі фирмалар нарықтың үлесін асыру үшін мынадай
жағдайларды қарастырады:
•
олардың компанияларында технологиялық сілкіністер
болуын;
•
жетекшінің сәтсіздіктерін немесе оның орнықсыз жай-күйін;
59
•
егерде олардың шыдамы жетсе, ұзақ уақыт ішінде біртіндеп
жетекшілердің тұтынушыларын өзіне тартып, өзінің меншік
тұтынушылар шеңберін құруды.
11. Сапаны көтеру стратегиясы
Сапаны басқарудың
жалпы сипаттамасы
Барлық экономикалық процестерде, әлеуметтік аяда, жалпы
адами қоғамда сапаның алатын орны, ерекше. Тиісті сапасыз
әлеуметтік-экономикалық дамуда көңілге қонатын жетістіктерге
қол жеткізу мүмкін емес, тиімді нәтиже шығару өте қиын. Еңбектің
қандай түрі болмасын, қандай салада болмасын жемісті болуы
ақырында соның сапасына байланысты. Сондықтан басқару
стратегиясының негізгі проблемаларының бірі сапа менеджменті. Ол
әрдайым менеджерлердің, технологтардың, қызмет көрсетушілердің
назарында болуы тиіс. Экономикалық және әлеуметтік даму процесі
сапаны арттырумен тікелей байланысты. Осыған орай сапаның
теориялық тұрғыдан ғылыми анықтамаларының оған қойылатын
талаптарды, оны сипаттайтын көрсеткіштерді және оны басқарудағы
шетел тәжірибесін білуі өте қажет.
Сапаның стратегиялық мағынасына, біздің ойымызша, мынандай
ғылыми анықтама беруге болады. Сапа адамның, өндірістің,
әлеуметтік қоғамның бір нәрсеге мұқтаждығын ойдағыдай
қанағаттандыру құралы (процесі). Бұл анықтама елде болып жатқан
негізгі үдерістердің бәріне тікелей қатысы бар және экономиканың
барлық салаларын қамтиды.
Нарық жағдайында әдетте сапаны тұтынушыларға қажетті
заттарға, нақтылау айтқанда, тауарларға байланысты қарастырады.
Осы тұрғыдағы сапа анықтамасы бар. Сапа – тауардың немесе басқа
объектінің өзіне тән қасиеттері мен сипаттамаларының жиынтығы
және оған жорамалды қажеттіліктерді анықтау мен қанағаттандыру
қабілеттілігін беру тетігі.
Тауарды пайдалану тұрғысынан алғанда мынандай ұғымдарды
айыра білу қажет: «тұтыну құны, «сапа» және пайдалы әсер».
Пайдалану және бағалау процесінде бұларды дұрыс түсіну қажет.
Тұтыну құны – ол тауардың нақтылы қажет қанағаттандыру
қабілеті. Сапа – тауардың нақтылы қажеттілігін қанағаттандыруының
60
әлеуметті қабілеті. Пайдалы әсер – ол тауардың шындығында
нақтылы қажетті қанағаттандыру қабілеті.
Өнім сапасын басқару дегеніміз тауар сапасына әсер ететін
фак¬торлар мен ахуалдарға мақсатқа сай ықпал жасау жолымен
өнімді жасау, өндіру, айналдыру мен пайдалану кезінде қажетті сапа
деңгейін белгілеу, қамтамасыз ету мен ұстау.
Стратегиялық өнім сапасын басқару ісі мынандай негізгі
міндеттерді шешуге бағытталады:
- ең жақсы әлемдік жетістіктерге сәйкес өнімнің жаңа, жоғары
сапалы түрлерін жасау мен игеру;
- өндірістің жалпы көлемінде жоғары категориялы сапалы
өнімнің, яғни бәсекеге қабілетті өнімнің үлесін арттыру;
- шығарылатын өнім сапасының көрсеткіштерін жақсарту мен
оны бәсекеге қабілетті топқа көтеру;
- заттық сапасы ескірген өнімді уақтылы алып тастау, ауыстыру
немесе жаңғыртып, жетілдіру;
- ұжымдар мен орындаушылардың жұмыс сапасын жоспарлы
түрде арттыру.
Өнім сапасын басқару жүйесін құру қағидаларына мыналар
жатады:
- өнімді жасау, енгізу мен жетілдіру;
- басқарудың функциясы мен құрылымының проблемалық-
мақсаттық бағытталуы.
Өнім сапасын басқару, атқаратын функциялар жиынтығының
мынадай белгілері бойынша, егжей-тегжейлі жетік қаралады:
а) мақсат түрлері бойынша – басқарудың стратегиялық,
тактикалық және оперативті нұсқасы қызметтер мен тиісті
мақсаттарға жетуіне орай;
ә) басқару процесі фазалары бойынша шешімді қабылдау,
ақпараттық-бақылаушылық және қатынастық ықпалды басқарудың
істеріне;
б) өнімнің өмірлік цикл сатылары бойынша (зерттеу-әзір¬леме,
дайындау, жабдықтау мен тұтынуға айналдыру) – сатылар бойынша
басқарудың міндетті қызмет аясына;
в) мақсат тобы бойынша – ғылыми-техникалық, өндірістік,
экологиялық факторлар мен жағдайды басқарудың міндетті қызмет
аясына.
Басқарудың ұйымдастырушылық құрылымын талдау барысында
Достарыңызбен бөлісу: | 
