4.Дəріс мазмұны:
1.Жоспарларды орындау үшін оларды оындауды ұйымдасыру
қажет.Ұйымдастыру – мақсаттарға жету үшін адамдарға бірігіп тиімді жұмыс
жасауға мүмкіндік беретін кəсіпорын құрылымын құру
процесі.Ұйымдастыру процестің 2 жағы бар.
1)Ұйымды мақсаттармен стротегияға сəйкес бөлімшелерге бөлу.
2)Жоғарғы басшылықты қарауындағы адамдармен байланысын жəне
міндеттерді жарату жəне үйлестіру мүмкіндігін қамтамасыздандыратын
заңды биліктің арақатынасы.
Заңды биліктің ара қатынастарын орнатын құрал тəріп беру, міндеттерді
жəне билікті орындау жауапкершілігін қабылдаған адамға
тапсыру.Жауапкершілік дегеніміз қызыметкердің міндеттерді дұрыс
орындағаны үшін жауапылығы.Жауапкершіліктің 2 түрі бар:
1) Басқарушы жауапкершілігі
2) Орындаушы жауапккершілігі
Ірі ұйымдарда жоғарғы басшылар төмендегі деңгейдегі жұмыс жасайтын
дамдармен көп кездеспейді, сонда да олар фирма жұмысы үшін, қарауындағы
адамдар үшін жауапкершілікті көтереді.
АҚШ призиденті Гарри Тумер өз столына енді жауапкершілікті ысырын
салатын ешкім қалған жоқ – деп жазып қойған.
Ол өзінің үкімет жұмысы үшін жауапкершілігін жете түсінген.Егер адам
міндеті орындау жауапкершілігін алса, ұйым оған қажет қорларды беруге
тиісті.Заңды билік ұйым қорларын жəне адамдардың белгілі міндеттерді
орындауға пайдаланудың шектеулі құқы.Заңды билік лауазымға беріледі, ол
лаузымның қазіргі иесіне берілмейді.Заңды билікті берудің 2 концециясы
бар:
1) Заңды билік жоғарыдан төмен қарай беріледі.
2) Заңды билікі қабылдау концепциясы
Қарауындағы адам кейде басшы талабын орындамауға құқы бар.
Заңды биліктің шегі
Ұйымның ішінде заңды билік шегі – саясат, ереже лауазымдық нұсқауларға
сəйкес анықалады.Заңды билік шегінен шыққан адамдар, асыра сілтейтін
адамдар, заңды билік тапсырылған шектеулі осы лауазымға тəн ұйымның
қорын пайдалану құқы.Билік басшыларының істі тындыру қабілеті жағдайға
ықпал етеді.
2.Сызықты заңды билік- басшыдан оның қарауындағы адамға сол сияқты
жалғаса береді.Сызықтық билігі бар басшы қарауындағы адамдарды
ұйымның мақсаттарын орындауға,жұмылдыруға құқы бар.Ол шешім
қабылдай алады, басқа басшылармен ақылдаспай шешім қабылдайды.
Мысалы:Банк директірі банк үшін қажетті товарларды сатып алады,
басшыларды тағайындап, олардың еңбек ақысын орната алады, ұйым
мақсатын анықтайды.Штабтық аппарт техногияның жедел өзгеруіне, сыртқы
орта жедел өзгеруіне байланыс болып табылады.
Штабтық аппаратың 3 түрі бар.
1)Кеңес беру апараты Мыс:Құқық салықтар жөніндегі кеңес беру,
аудит…
2) Қызымет көрсету апараттары – кадрлар бөлігі, маркетинг, жоспарлау,
техника, маериялдармен жабдықтар бөлімі т.б. бөлімшелер жатады.Бұл
бөлімшелер басшыға шешім қабылдау үшін қажет ақпарат береді.
3)Жеке апараттар – секретарь, басшы көмекшісі
3.Тəтіп беру – заңды билікті тиімді таратуды талап етеді жəне ақпарат
алмастыруды тиімді өткізуді талап етеді.
Уильям Ньютон кейбір басшылардың заңды билік арқылы тəртіп беруден
қашқақайтын себептерін анықтаған:
1) «Мен осы өзім істі жақсы атқарамын деген» - теріс пікір.
2) Басқару қабілетінің жоқтығы;
3) Қарауындағы адамдарға сенбеушілік;
4) Тəуекелден қорқу;
5) Бақылаудың жоқтығы.
Қарауындағы адамдардың жауапкершіліктен қашқақтау, тапсырман
қабылдамау себептері;
1) өзі міселені шешкеннен басшыдан не істеу керек екенін сұрау
дұрыс деп есептейді; демек мəселені өзі шешпейді.
2) қателік жасасам сынайды деп қорқады.
3) тапсырманы орындау үшін қажет ақпаратпен қорлардың болмауы;
4) егер қарауындағы адамның жұмысы басынан асса, немесе ел сала
ойласа;
5) өзіне-өзі сенбеушілік;
6) ол адамға қосымша жауапкершілігі үшін ынталандыру болмауы;
Өзін - өзі тексереін сұрақтар:1.Ұйымдстыру дегеніміз не?
2.Штабтық аппарттың неше түрі бар?
Қолданылатын əдебиеттер:
1.Чудновский А.Д., Жукова М.А. Менеджмент туризма.- М.:Финансы
2002.
2.Зорин И.В. Менеджмент персонала. ППланирование карьеры в туризме:
учебник М: Риа,1998. М.
3.Ильина Е.Н. Туроперейтинг: организация деятельности. М., 2001.
4.Кабушкин Н.И. Основы менеджмента. – М., 2004.
5.Кабушкин Н.И. Менеджмент туризма. Минск, 1999.
6.Кабушкин Н.И. Менеджмент гостиниц и ресторанов. Минск, 2001
Тақырыбы:Ұйымдастыру, тəртіп беру жəне заңды
билік.
2.Қарастыратын сұрақтар:
1)Тəртіп беру, жауапкершілік, заңды билік
2)Сызықтық, жəне шабтық заңды билік
3)Заңды билікті таратуды тиімді ұйымдастыру
3.Дəрістің мақсаты: Дəріс бойынша берілген тақырыпты толықтай
қарастырып, студенттерге түсінікті етіп мəлімет беру.
4.Дəріс мазмұны:
1.Жоспарларды орындау үшін оларды оындауды ұйымдасыру
қажет.Ұйымдастыру – мақсаттарға жету үшін адамдарға бірігіп тиімді жұмыс
жасауға мүмкіндік беретін кəсіпорын құрылымын құру
процесі.Ұйымдастыру процестің 2 жағы бар.
1)Ұйымды мақсаттармен стротегияға сəйкес бөлімшелерге бөлу.
2)Жоғарғы басшылықты қарауындағы адамдармен байланысын жəне
міндеттерді жарату жəне үйлестіру мүмкіндігін қамтамасыздандыратын
заңды биліктің арақатынасы.
Заңды биліктің ара қатынастарын орнатын құрал тəріп беру, міндеттерді
жəне билікті орындау жауапкершілігін қабылдаған адамға
тапсыру.Жауапкершілік дегеніміз қызыметкердің міндеттерді дұрыс
орындағаны үшін жауапылығы.Жауапкершіліктің 2 түрі бар:
1) Басқарушы жауапкершілігі
2) Орындаушы жауапккершілігі
Ірі ұйымдарда жоғарғы басшылар төмендегі деңгейдегі жұмыс жасайтын
дамдармен көп кездеспейді, сонда да олар фирма жұмысы үшін, қарауындағы
адамдар үшін жауапкершілікті көтереді.
АҚШ призиденті Гарри Тумер өз столына енді жауапкершілікті ысырын
салатын ешкім қалған жоқ – деп жазып қойған.
Ол өзінің үкімет жұмысы үшін жауапкершілігін жете түсінген.Егер адам
міндеті орындау жауапкершілігін алса, ұйым оған қажет қорларды беруге
тиісті.Заңды билік ұйым қорларын жəне адамдардың белгілі міндеттерді
орындауға пайдаланудың шектеулі құқы.Заңды билік лауазымға беріледі, ол
лаузымның қазіргі иесіне берілмейді.Заңды билікті берудің 2 концециясы
бар:
1) Заңды билік жоғарыдан төмен қарай беріледі.
2) Заңды билікі қабылдау концепциясы
Қарауындағы адам кейде басшы талабын орындамауға құқы бар.
Заңды биліктің шегі
Ұйымның ішінде заңды билік шегі – саясат, ереже лауазымдық нұсқауларға
сəйкес анықалады.Заңды билік шегінен шыққан адамдар, асыра сілтейтін
адамдар, заңды билік тапсырылған шектеулі осы лауазымға тəн ұйымның
қорын пайдалану құқы.Билік басшыларының істі тындыру қабілеті жағдайға
ықпал етеді.
2.Сызықты заңды билік- басшыдан оның қарауындағы адамға сол сияқты
жалғаса береді.Сызықтық билігі бар басшы қарауындағы адамдарды
ұйымның мақсаттарын орындауға,жұмылдыруға құқы бар.Ол шешім
қабылдай алады, басқа басшылармен ақылдаспай шешім қабылдайды.
Мысалы:Банк директірі банк үшін қажетті товарларды сатып алады,
басшыларды тағайындап, олардың еңбек ақысын орната алады, ұйым
мақсатын анықтайды.Штабтық аппарт техногияның жедел өзгеруіне, сыртқы
орта жедел өзгеруіне байланыс болып табылады.
Достарыңызбен бөлісу: |
