Қазақстандағы балалардың және
әйелдердің жағдайын талдау
20
82. Статистика агенттігі, ЮНИСЕФ және ЮНФПА, МИКС
2010-11 ж., CD.4 кестесі. Тиісті емес медициналық
көмек көрсету, Астана, 2012 ж.
83. Медақпарат, 2010 ж.
84. ЮНИСЕФ, Қазақстан Республикасындағы ана-
лар мен балалар денсаулығын сақтау қызметтерін
жақсарту: ден саулық сақтау саласындағы теңдікті және
оның әлеуметтік-экономикалық шешуші факторларын
бағалау, ЮНИСЕФ, 2012 ж.
85. Статистика агенттігі, ЮНФПА және ЮНИСЕФ, МИКС
2010-2011 ж., CH.8 кестесі
86. Динеш Сети, Балалардың жарақаттануының алдын
алу туралы еуропалық есеп, ДДСҰ, 2008 ж., http://www.
euro.who.int/_data/assets/pdf_file/0003/83757/E92049.
pdf, 26 б.
87. Meдақпарат, 2010 ж.
88. Динеш Сети, Балалардың жарақаттануының алдын
алу туралы еуропалық есеп, ДДСҰ, 2008 ж., http://www.
euro.who.int/_data/assets/pdf_file/0003/83757/E92049.
pdf , 47 б.
89. ЮНИСЕФ сұхбаты, желтоқсан, 2012 ж. Мысалы, мы-
на мақалаларды қараңыз: tengrinews.kz, Солтүстік Қа-
зақстанда үш бала өрт кезінде қаза тапты, 8 қараша,
2012 ж. http://tengrinews.kz/events/troe-detey-pogibli-
pri-pojare-v-severnom-kazahstane-223085/
90. Мысалы, мына мақалаларды қараңыз: Kazinform,
Қазақстандағы өзендер мен көлдерде 5 еркек, 3 бала
батып кеткен, 19 маусым, 2012 ж., www.inform.kz/
eng/article/2473215; Kazinform. Қазақстанда соңғы
24 сағатта 3 ересек адам, 3 бала батып кетті, 7 шілде,
2012, inform.kz/eng/article/2477859; және Gazeta.kz,
Қазақстанның аймақтарында 6, соның ішінде, 2 бала
батып кетті, 20 шілде, 2012 ж., engnews.gazeta.kz/art.
asp?aid=366878, 20 шілде, 2012 ж. – Eng.Gazeta.kz –
Қазақстанның ай мақтарында 6, соның ішінде, 2 бала
батып кетті.
қалдырылған: осы кезеңде балалардың жалпы
4,4 пайызы жалғыз немесе басқа ба лалардың
қа
рауына қалдырылған. Дұрыс емес қарау
аналарының білім дәрежесі бар балалармен
(3,3 пайыз) салыстырғанда аналарының білім
деңгейі төменірек балалар (10,2 пайыз) арасын-
да көбірек болды. 2-4 жастағы балалар жасырақ
ба лалармен (1,7 пайыз) салыстырғанда дұрыс
емес қарауға жиірек қалдырылған (6,2 пайыз)
82
.
Қазақстандағы балалардың және әйелдердің жағдайын талдау
балалардың денсаулығы
және қауіпсіздігі
Өмірінің бірінші жылында тірі қалған балалардың
ересек жасқа дейін тірі қалу ықтималдығы
жоғарырақ. Елдегі бес жастан төмен барлық
балалардың өлім деңгейі – 18,7 1 000 тірі туған-
дарға, яғни, бес жастан төмен балалардың өлім
деңгейінің 85 пайызы сәбилердің арасында бо-
лады. Қайта келсе, бұл сан аймақтар арасында
айтарлықтай ерекшеленеді, Қызылордада 1000
тірі туылуға 26,5 өлімнен Ақтөбеде 9,8 өлімге
дейін (2010 жылдағы сандар). Жыл сайынғы ту-
ылулар саны ең жоғары Оңтүстік Қазақстанда
балалардың өлім деңгейі екінші орында, 1000
тірі туылуға 23,5 өлім
83
.
Бір-төрт жастағы балалар арасындағы өлімнің
негізгі себептері белгілі, арзан, технология-
ны аз қажет ететін килігулерді пайдаланып ал-
дын алуға болатын пневмония және диарея
сияқты ауруларды қамтиды
84
. Күтушілердің
медициналық көмекті қай кезде алу керектігін
түсінуі – ба
лалардың ауру-сырқау және өлім
деңгейлеріне үлес қосатын маңызды фак-
тор. 2010-11 жыл
дардағы МИКС барысын-
да анықталған негізгі мәселе – 2006 жылмен
салыстырғанда ата-ана
лардың балаларда
қауіпті ауру белгілері дамығанда денсаулық
сақтау мекемесіне балаларды дереу апаруға
ынтасы төменірек болу фактісі. Сондай-ақ,
МИКС деректері кедейлеу от
басылардың
қауіп
ті белгілерді көргенде балаларын ден-
саулық сақтау мекемесіне апару ықти мал дығы
төменірек болуынан тұратын анық тең
сіздікті
көрсетті
85
.
Бұған қоса, пневмонияның екі қауіпті белгісін
танитын аналардың және күтушілердің саны
2006 жылдан бері 10 пайызға азайды. МИКС сай
Отбасыларындағы және
қаумдастықтар дағы балалар
әйелдердің 22,2 пайызы ғана пневмонияның
екі қауіпті белгісін (жиі және қиналып дем алу)
білген. Бұл сан ең кедей екі квантиль үшін 15,7
және 15,8 пайызға дейін төмендеді. Бұл пневмо-
ния сияқты емделмеген аурулардың белгілерін,
қауіптерін және салдарларын түсіндіретін
ұлттық білім беру науқандарының қажеттілігін
көрсетеді
85
.
Қазақстанда балалар өсе келе қауіпсіздік
мәселелерінің кең ауқымымен кездеседі.
ДДСҰ ұйымының 2008 жылдағы Балалардың
жа рақаттануын болдырмау туралы еуропалық
есебінде Қазақстанда 2003 және 2005 жыл-
дар арасында ДДСҰ Еуропа аймағындағы
кез келген елмен салыстырғанда кездейсоқ
жарақаттанудан балалардың өлім деңгейі жа-
ғынан екінші орында болған (Ресей Федера-
циясынан кейін), әр 100 000 адамға 32 өлім
86
.
«Жарақаттан» болған
өлімнің ең жоғары деңгейі
Павлодар облысында (бес жастан төмен әр
1000 балаға 45), Алматы қаласында (33,9),
Солтүстік Қазақстан облысында (29,0) және Ал-
маты облысында (25,1) анықталды
87
.
Жазда елдің көп өзендері мен көлдерінде,
сондай-ақ, қорғалмаған құдықтарда батып
кетулер туралы жиі есеп беріледі. Батып кету
себепті балалар өлімінің деңгейі ең төмен ел
Ұлы Британиямен салыстырғанда Қазақстанда
баланың батып кету қаупі 20 есе жоғарырақ.
Бұл Африкадағы және Шығыс Жерорта теңізі
аймағындағы төмен және орташа табысты ел-
дерге тең
88
. Шығыс Қазақстандағы аймақтық
төтенше жағдай саласының шенеуніктері ба-
тып кету балалар үшін маңызды мәселе болып
тұрғанын
89
және батып кету жағдайлары туралы
есептер елдің бұқаралық ақпарат құралдарында
жалғасып жатқанын растады
90
.
2008 жылдағы ДДСҰ есебіне сай Қазақстан со-
нымен бірге 18 жастан төмен балалардың ула-
1-кесте.
Баланы денсаулық сақтау мекемесіне бірден апаруға әкелетін белгілер
Ең кедей
Екінші
Орташа
Төртінші
Ең бай
Жалпы
Бала іше немесе еме алмайды
14%
20%
25%
29%
26%
23%
Бала әлсірейді
35%
37%
46%
51%
54%
44%
Балада безгек пайда болады
76%
87%
90%
95%
94%
88%
Бала жиі дем алады
26%
27%
37%
41%
44%
35%
Бала қиналып дем алады
29%
34%
45%
54%
59%
44%
Баланың
дәретінде қан бар
16%
19%
26%
34%
37%
26%
Бала аз ішуде
9%
11%
15%
20%
21%
15%
Қайнар көз: 2010-11 жылдардағы МИКС негізделген Sanigest Internacional
Отбасыларындағы және
қаумдастықтардағы балалар
21
