Коммерциялық емес акционерлік қоғам

13 

 

 

                           а)                    б) 

                   а) кернеуі 1 кВ дейін; б) кернеуі 10 кВ. 

            2.4 сурет - Ұшты фарфор оқшаулағыштар 

 

Ілінетін 

гирляндаларда 

сым 

тек 

қысқыштардың 

көмегімен 

сүйемелденеді,  керілетіндерде  –  қатты  бекітіледі.  Керілетін  гирляндалар 

сүйемелдейтіндерге  қарағанда  ауыр  жағдайда  болады.  Сондықтан  110  кВ 

дейінгі желілерде оқшаулағыштар саны біреуге артық қабылданады.         

 

                                    а)                                  б) 

2. 5 сурет – Ілінетін оқшаулағыштар  ПФ (а) және ПС (б) 

 

Соңғы кезде эксплуатацияда полимерлік қорғаныс қаптамасы бар шыны 

пластигінен  жасалған  жоғары  берік  сырықтар  негізіндегі  ұзынсырықты 

оқшаулағыштар кеңінен қолданылады (2.6 сурет).  

  

 

а)    этиленпропилен  мономерлерінен  жасалған  тарелкаларымен;  б) 

кремнийорганикалық  резинадан  жасалған  дамыған  бетімен;  в)  сырықтың  

фторопласт қорғаныс қаптамасымен және фторопласт тарелкаларымен. 

2.6 сурет – Полимерлік оқшаулағыштар 

 

14 

 

Осы  кездегі  полимерлік  оқшаулағыш  бөлшектері  өзінің  белгілі 

функцияларын 

орындайтын 

құрамалы 

қиыстырма 

болып 

келеді. 

Оқшаулағыштың көтеретін құрамы ретінде бір бағытты шыныпластик сырық 

қолданылады.  Ол  полимерлік  біріктіріп  байланыстыратын  құраммен 

жалғанған  және  жоғары  механикалық  беріктілігі  бар  он  мыңдаған  жіңішке 

шыны талшықтарынан тұрады. Оқшаулағыштың бетімен ақыба ток жолының 

ұзындығын  көбейту  үшін  ластанған  атмосфера  жағдайларында  оның  сенімді 

жұмысын қамтамасыз ету мақсатымен шыныпластик сырығына оқшаулайтын 

тарелкалар  бекітіледі.  Тарелкалар  даттың  барлық  түрлерінен,  атмосфералық 

және  химиялық  әсерлерден  көтеруші  шыныпластик  сырықты  қорғайтын 

қаптамада  бекітіледі.  Оқшауламаның  көтеруші  сырығының  ұштарындағы  

метал  ұштықтар  (оконцеватели)  оқшаулағыштың  қажетті  беріктілігін  және 

сенімділігін қамтамасыз етеді. Мұндай оқшаулағыштар кернеудің тиісті клас 

АЖ  түгел  гирляндаларын  ауыстыруға  мүмкіндік  береді,  сонымен  АЖ 

сенімділігін  қамтамасыз  етеді.  Полимерлік  оқшаулағыштардың  массасы 

тарелкалы оқшаулағыштардың тиісті  гирляндаларының массасынан 5 – 20 есе 

аз.  Бұл  ондай  оқшаулағыштардың  құндылығын  тасымалдағанда,  АЖ 

монтаждап, эксплуатация жасағанда қамтамасыз етеді. 

 

3 Дәріс № 3. Кабельдердің қиыстырмасы туралы жалпы мәліметтер 

 

Жұмыс 

мақсаты: 

кабельдердің 

қиыстырмасы 

туралы 

жалпы 

мәліметтерді оқу. 

 

Күштік кабельдер бір - бірінен және жерден оқшауламамен бөлінген, бір 

немесе бірнеше ток өткізетін талсымдардан тұрады. Оқшауламаның сыртынан 

оны  ылғалдан,  қышқылдардан  және  механикалық  зақымдардан  сақтандыру 

үшін  қорғаныс  қаптамасын  және  қорғаныс  қабаты  бар  болат  таспа  сауытын 

салады. Ток өткізетін талсымдар әдетте бірсымды (қимасы 16 мм

2 

дейін) және 

көпсымды етіліп алюминийден жасалынады.  

Оқшаулама ток өткізетін талсымдарға таспа түрінде салынатын арнайы 

минералды маймен қаныққан кабель қағазынан жасалынады. Кабельдерді тік 

және  күрт  көлбеу  трассаларда  төсегенде  қанықтыратын  құрамның  кабель 

бойында  жылжуы  мүмкін.  Сондықтан  мұндай  трассалар  үшін  оқшауламасы 

жеткіліксіз  қаныққан  және  ақпайтын  қаныққан  құрамы  бар  кабельдер 

жасалынады.  Сонымен  қатар  резина  және  полиэтилен  оқшауламасы  бар 

кабельдер жасалынады. 

Ылғал және ауадан сақтандыру үшін оқшауламаға салынатын қорғасын, 

алюминий  немесе  поливинилхлорид  қорғаныс  қаптамалары  болады. 

Алюминий  қаптамасындағы  кабельдерді  кеңінен  қолдану  ұсынылады. 

Қорғасын  қаптамасындағы  кабельдер  судың  астында,  көмір  және  тақта  тас 

шахталарында,  ерекше  қауіпті  датқа  белсенді  орталарда  төселеді.  Қалған 

15 

 

жағдайларда  қорғасын  қаптамасы  бар  кабельдерді  таңдағанда  арнайы 

техникалық негіз қажет. 

Қорғасын, 

алюминий 

және 

поливинилхлорид 

қаптамаларды 

механикалық  зақымдардан  қорғау  қажет.  Ол  үшін  қаптаманың  сыртынан 

болат  таспалардан  немесе  сымдардан  сауыт  кигізеді.  Алюминий  қаптаманы 

және болат сауытты өз кезегінде даттан және химиялық әсерден қорғау керек. 

Ол  үшін  қаптама  мен  сауыттың және  сауыттың  сыртынан  ішкі және  сыртқы 

қорғаныс  қабатын  салады.  Ішкі  қорғаныс  қабаты  (немесе  сауыт  астындағы 

жастық)  –  бұл  қаныққан  мақтақағаздан  иірген  жіптен  немесе  кабельдік 

сульфат қағазынан жасалған кендір қабатша. Бұл қағаздың сыртынан тағы екі 

поливинилхлорид  таспасын  салады.   Сыртқы  қорғаныс  қабаты  датқа  қарсы 

құраммен  қаныққан  кендірден  жасалған.  Отқа  қауіпті  туннельдерде  және 

басқа  орындарда  төсеу  үшін  жанбайтын  қорғаныс  қабаттары  бар  арнайы 

кабельдер қолданылады. 

 

3.1  суретінде  оқшауламасы  қағаз  1  –  10  кВ  үшфазалық  кабель 

көрсетілген. 

Кабельдердің  маркалары  олардың  қиыстырмаларын  сипаттайтын 

сөздердің  бастапқы  әріптерінен  тұрады.  Бірінші  А  әрпі  алюминий 

талсымдарына  сәйкес  келеді.  Кабельдердің  қаптамалары  әріптермен 

белгіленеді: А – алюминий, С – қорғасын, В – поливинилхлорид, Н – резина, 

наирит;  П  –  полиэтилен;  талсымдары  бөлек  қорғасындалған  кабельдер  О 

әрпімен маркаланады. Әртүрлі сауытталған қорғаныс қабаты бар кабельдердің 

маркалары келесі әріптермен белгіленеді: Б – болат таспалар, П – жазық болат 

мырышталған сымдар, К -  сондай сымдар, бірақ жұмыр.  

Кабель 

маркасымен 

қатар 

әдетте 

кабельдің 

ток 

өткізетін 

талсымдарының  саны  мен  қимасын  көрсетеді.  Мысалы,   ААБ  3х120  мәнісі: 

талсымы  алюминий,  алюминий  қаптамасындағы,  болат  таспалармен 

сауытталған, қимасы 120 мм

2 

үш талсымы бар кабель. 

Соңғы  кезде  эксплуатацияда  оқшауламасы  тігілген  полиэтиленнен 

жасалған кабельдер кеңінен қолданылып жүр (3.2 сурет). 

Осы кезде Еуропа және Американың өндірісі дамыған елдерінде күштік 

кабельдер  нарқының      іс  жүзінде  100%  тігілген  полиэтиленнен  жасалған 

кабельдер  алып  тұр.  Оқшауламасы  қаныққан  қағаз  кабельдерден 

оқшауламасы тігілген полиэтилен кабельдеріне көшу эксплуатация жасайтын 

ұйымдардың кабельдердің  техникалық параметрлеріне қоятын талаптарының 

өсуіне  байланысты.  Бұл  жағынан  қарағанда  осы  кабельдердің  құндылығы 

айқын. 

 

Олардың кейбіреулерін қарастырайық: 

 

- жоғары өткізгіш қабілеті; 

 

- салмағы аз, диаметрі және майысу радиусы аз; 

 

- зақымдалуы төмен; 

 

-полиэтилен 

оқшауламасының 

тығыздығы 

аз, 

салыстырмалы 

диэлектрлік   өтімділігінің   және   диэлектрлік    шығындар    коэффициентінің