3. ҚОРЛАРДЫ БӨЛУ
«МЕКТЕПТЕГІ ҚОРЛАРДЫ ТИІМДІ ПАЙДАЛАНУ» ЕЛДІК ШОЛУЫ: ҚАЗАҚСТАН 2015 © ЭЫДҰ ЖӘНЕ ДҮНИЕЖҮЗІЛІК БАНК, 2015
беру әкімшілігінің тобын, педагогикалық институттардың өкілдерін әр түрлі көзқарастарын ескере
отырып, жалпы түсіністікті қамтамасыз ету үшін жұмылдыру мүмкіндігі қаралады.
Стандарттарды жасау – қызығушылық тудыратын жақтардың қатысуымен қаралатын
қалыпты процесс; оны білім және ғылым министрлігінің ұсынысының дайындығымен бастауға
болады, содан кейін оны консультацияның кезеңдері мен растау аясында қаралады, бұл Чили мен
Квебекте (Канада), немесе бастамасы кәсіби және оқу бірлестіктерінде орын алатын, кейін
консультация процесіне жетекшілік ететінді қарастырады, содан кейін стандарттар АҚШ пен
Британдық Колумбияда (Канада) (СЕРРЕ, 2013) болғандай білім беру органдарымен қабылданады.
Австралияда стандарттар барлық елдерге енгізілместен бұрын олардың сенімділігін тексеру үшін
пилоттық деңгейде енгізіле бастады (Динам, 2013). Консультацция процесі штатты кестенің
ағымдағы нормалары мен мұғалімдер мен мектеп жетекшілерінің Қазақстан жүйесінде рөлін
кіргізе алады. Бұдан басқа, қайта кері байланыстың механизмдерін қамтамасыз етілуі керек:
стандарттарды жүзеге асырғаннан кейін мұғалімдер мен мектеп жетекшілерінің кәсібилігінің алға
қарай жүруі үшін пайдалылығы мен және олардың басқа құрастырушыларымен сәйкестігін
қамтамасыз ету мақсатында кезең бойынша қайта қарауына ұшырауы мүмкін.
Қазақстанда мұғалімдер мен мектеп жетекшілері өз тәжірибесіне бұл стандарттарды енгізуге
көмектесетін шараларды қаралатын болады. Олардың тәжірибеде жүзеге асырылуы үшін
стандарттардың «мәні болатыны» маңызды. Мұғалімдердің стандарттарының жайылған
қалыптасуын мұғалімдер мансабының бірнеше кезеңінде жүргізуге болады (NBRC, 2010):
(i) жаңа
мұғалімдер оларға жүктелген үміттерді жақсы түсіну үшін педагогикалық кадрларды дайындаған
кезде;
(ii) педагогикалық білім беру бағдарламасы бойынша оқудан мектепте практикалық
жұмысқа көшуді жеңілдету үшін лауазымға енгізу және тәлімгерлік бағдарламалары шеңберінде;
(iii) біліктілігін арттыру шеңберінде мұғалімдер стандарттарды пайдалануға
оқытудан және сынып
жұмысы үшін олардың мәндеріне үйренуден өтуі қажет.
Мұғалім немесе мектеп басшысының кәсібіне жіберілу мәртебесін арттыру
Жалпы, Қазақстанда мұғалім жетіспеушілік байқалмайды, ал кейбір өңірлерде мұғалімдердің
жоқтығы сезіледі. Бұл кадрлар жинауға және педагогикалық кадрлардың дайындық бағдарламасы
мен кәсібін таңдауға мүмкіндік береді. Педагогикалық бағдарламалар бойынша оқытуға қабылдау
сапалы, білімді мектеп бітірушілері мұғалім бос орынды толтыра алатын іріктеу болуы мүмкін.
Барбер мен Муршед (2007) мынадай шешімге келді: мұғалімдердің нәтижелі жүйесіне мектеп
бітірушілердің әр бір үшінші бөлігі тартылады (Оңтүстік Кореяның жоғары 5%, Финляндияның
10%, Сингапур мен Жапонияның 30%). Педагогикалық кадрларды дайындау бағдарламасына
абитуриенттердің мотивациясы мен қабілеттілігін бағалау үшін тестілеу мен әңгімелесу кіретін
қабылдау критерилерін күшейтуге болады. Педагогикалық кадрлар дайындау бағдарламасында
орындар саны акредитті бағдарлама саны азайта және бұл бағдарламаға түсу бойынша талаптарды
арттыра отырып, шектеуге болады. Бұл жағдай педагогикалық педагогикалық кадрлар
дайындығының бағдарламасының деңгейге дейін мектеп оқушыларының санын төмендетеді,
әсіресе, олардың сапасын арттыруға әкеледі. Мұғалімдердің бастапқы кезеңіне қатысты
карьерасының инициатив кәсіпке жіберу үшін талаптарды арттыруды қарастырады. Кадрларды
іріктеуде дұрыс емес шешім қабылдау 40 жыл ішінде нашар оқытуға әкеледі, сондықтан да
мұғалімдердің мінездемесі мен дағды тізімін бағалау үшін іріктеу процедурасы қайта жасау
маңызды. Кадрлар іріктеу процедурасында әрекеттегі нормативті талаптарды білу көшбасшылық
дағдыларына көңіл бөледі. Сол уақытта директорлар іріктеу мұғалім қызметіне жұмысқа дәстүрлі
түрде қабылданады, ЭЫДҰ елдерінің көбінде іріктеудің басты критерия ретінде еңбек өтілі
қолдану тиімді емес, тек кейбір елдер іріктеудің негізгі критериясы ретінде еңбек өтілін
қолдануды жалғастыруда екенін мойындайды. Көп елдерде жас әрі белсенді кадрлар жетекшілік
қызметіне дейін жетуге мүмкіндік беретін тарихи жағынан қалыптасқан модельдер өзгеру
мәселесіне көп көңіл бөледі. Қазақстанның мектеп директорларын іріктеуде объективтілігін
арттыру үшін кадрлар жалдау процесі бойынша инструкция жасау және іріктеудің нақты
критерийлерін анықтау мүмкіндігін қайта қарауы мүмкін. Виктория штатында (Австралия) іріктеу
комиссиясының мүшелеріне әңгімелесуді өткізу және дайындық бойынша қадамдарды
түсіндірумен іріктеудің маңызды критерийлерінің көбірек болуы бойынша детальді
инструкциясын ұсынады (ЭЫДҰ, 2008а).