Іске асыру шеңберінде әзірленген

 
 
68 
 
беру, машықтарды және ынталандыруды дамыту бағдарламалары); саясат пен 
қоршаған  орта  саласындағы  стратегиялар  (мысалы,  дене  белсенділігімен 
айналысу үшін салауатты тағамға және орындарға қол жетімділікті кеңейту).  
Мектеп  қызметкерлерін  сауықтыру  бағдарламаларына  сауықтыруға 
ықпал  ететін қоршаған орта  және  мәдениет қолдау  көрсетуі  қажет    (Engbers  
et  al,  2005;  Brissette  et  al,  2008).  Мектеп  қызметкерлерін  сауықтыру 
комиссиясының  мүшелері  салауатты      тамақтану,  дене  белсенділігі  саласы 
бойынша  басымдылықтарды  анықтау  үшін  ұйымдастыру  саясатына, 
бағдарламаларға  шолу  жасауы,  күшті  және  әлсіз  тұстарын  анықтауы  қажет  
(Valois et al, 2000, Galemore, 2000).  
6.1.  Мектеп  қызметкерлерін  сауықтыру  бойынша  іс-шаралардың 
статусын бағалау, салауатты  тамақтану, дене белсенділігі саласындағы 
қызметкерлердің 
мүддесі 
мен 
қажеттілігін 
анықтау. 
Мектеп 
қызметкерлерін  сауықтыру  бойынша  іс-шаралардың  статусын  бағалау  -  
болашақ бағдарламаларды жоспарлау үшін бастапқы шара (Directors of Health 
Promotion and Education et al, 2007). Мектеп денсаулығы индексі мектептерге 
қызметкерлердің  денсаулығын  жақсартудың  түрлі  компоненттерінің  күшті 
және  әлсіз  тұстарын  анықтауға  көмектеседі,  оларға  скринингтік  тексерулер, 
күйзелісті  игеру  бағдарламалары,  дене  белсенділігі  және  фитнестің, 
салауатты      тамақтанудың,  салмақты  бақылаудың  бағдарламалары  жатады. 
Мектеп  денсаулығы  индексіне  оны  жақсарту  жоспарын  әзірлеу  бойынша 
ұсыныстар да кіреді  (CDC et al, 2005; CDC et al, 2005).     
Мектеп    қызметкерлерінің  олардың  мүддесін  қозғайтын  және  әсер 
ететін  бағдарламаларды  әзірлеудегі  және    салауатты      тамақтану,  дене 
белсенділігі  саласындағы  қажеттіліктерін  анықтаудағы  үлесі  маңызды  роль 
атқарады    (Valois  et  al,  2000;  Brissette  et  al,  2008).  Қызметкерлерді  құпия 
сауалнамаға  тарту  -  толық  ақпарат  жинаудың  бір  әдісі.  Мектептер  құпия 
скриниг  өткізу  мәселесін  де  қарастырады,  мысалы,  қандағы  холестерин  мен 
артериалдық  қысымның  жоғары  деңгейін  зерттеу,  тамақтану  және  дене 
белсенділігі саласындағы қызметкерлердің дағдыларын бағалау  (Directors of 
Health Promotion and Education et al, 2007). Сондай-ақ, фокустық топтар және 
сұхбат;  қоршаған  ортаны  бақылау  денсаулыққа  әсер  ететін  факторларды 
анықтауға  көмектеседі  (мысалы,  салауатты  тағам  мен  сусындарды  тұтыну, 
велосипед  тұрақтарын  қолдану)  (Oldenburg,  et  al,  2002;  Zunker  et  al,  2008). 
Сонымен  қатар,  қызметкерлерін  сауықтыру  бағдарламасын  енгізетін  және 
қолдайтын  мектептер  олар  үшін  белсенділіктің,  сабақтың    және  ақпараттың 
қандай түрі аса маңызды екендігі  туралы ақпарат жинайды (Galemore, 2000). 
6.2.  Мектеп    қызметкерлері  үшін  салауатты    тамақтану,  дене 
белсенділігі мәселелері бойынша нақты мақсаттар мен міндеттерді қою. 
Мектеп  қызметкерлерін  сауықтыру  бойынша  бағдарламаға  салауатты  
тамақтану, дене белсенділігін насихаттау бойынша мақсаттар, міндеттер мен 

 
 
69 
 
іс-шаралар  кіреді.    Мақсаттар  орындалатындай  болуы  тиіс,  оларды  жалпы 
тұжырым  түрінде  жазу  қажет,  мысалы  «дене  белсенділігі  бойынша 
ұсыныстарға  сәйкес  мектеп  қызметкерлерінің  үлесін  арттыру».  Міндеттер 
қойылған мақсаттарға қол жеткізу үшін нақты  не істелуі қажеттігін көрсетуі 
тиіс;  олар  нақты,  өлшемді,  қол  жетімді,  орынды  және  заманауи  болуы  тиіс. 
Мысалы,  дене белсенділігі бойынша міндет келесідей оқылуы мүмкін: «2018 
жылдың мамырына дейін дене шынықтыру бойынша сабақтар барлық мектеп 
қызмектерлері  үшін  аптасына  бір  рет  өткізіледі».  Мақсаттарды  орындауға 
септестік ету  үшін түрлі  іс-шаралар  жоспраланады (мысалы,  спорттық жүру 
клубы,  олардың  мүшелері  бір  қызмектердің  басқаруымен  аптасына  бір  рет 
жиналады). 
6.3.    Мектеп  қызметкерлерін  сауықтыру  бойынша  бағдарламаны 
бағалау  және  бейімдеу.  Мектеп  қызметкерлерін  сауықтыру  бағдарламасы 
бағалануы  тиіс,  бұл  мақсатқа  қол  жеткізілуін,  қызметкерлердің 
қанағаттануын анықтау, бағдарламаны жақсарту үшін не істеу қажеттігін білу 
үшін  қажет.  Ақпарат  бағдарламаның  стратегиясы  мен  саясатын  іске  асыру 
үрдісінде жиналуы мүмкін. Бағалау бағдарламаның тиімділігін анықтау үшін 
де  қолданылады.  Бағалауды  өткізуде  қарастырылуы  тиіс  мәселелерге 
келесілер кіреді (Directors of Health Promotion and Education et al, 2007):  
●  Мектеп    қызметкерлерінің  салауатты    тамақтану,  дене  белсенділігі 
мәселелері бойынша дағдылары жақсарды ма? 
●  қандағы холестерин мен артериалдық қысымның жоғары деңгейі, артық 
дене салмағы мен семіздік секілді қауіп факторларының әсері азайды ма?  
●  Қызметкерлердің жұмыс орнындағы жиі болмауында өзгеріс бар ма? 
●  салауатты    тамақтану,  дене  белсенділігі  бойынша  қажеттіліктері 
қанағаттануын қызметкерлер сезінеді ме?  
●  Денсаулық  сақтау  саласына  жұмсайтын  немесе  денсаулыққа 
байланысты    басқа  мәселелермен  байланысты  қаржылық  шығындардың 
айтарлықтай азаюы байқалады ма? 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
70 
 
Қолданылған әдебиет тізімі 
 
1. Aldana SG, Pronk NP. Health promotion programs, modifiable health risks, 
and employee absenteeism. J Occup Environ Med 2001;43:36–46.  
2. Aldana SG. Financial impact of health promotion programs: a review of the 
literature. Am J Health Promot 2001;15:296–320.  
3. Allensworth D, Lawson E, Nicholson L, Wyche J, eds; Institute of Medicine. 
Schools  and  health:  our  nation’s  investment.  Washington,  DC:  The  National 
Academies Press; 1997.  
4. Allensworth D. Improving the health of youth through a coordinated 
school 
health programme. Promot Educ 1997;4:42–7.  
5. Almanza  B.  Equipment  purchasing  and  facility  design  for  school  nutrition 
programs.  R-131-08  (GY05).  University,  MS:  University  of  Mississippi,  National 
Food Service Management Institute; 2009. 
6. American  Academy  of  Pediatrics  Council  on  School  Health.  Role  of  the 
school nurse in providing school health services. Pediatrics 2008; 121:1052–6.  
7. American  Academy  of  Pediatrics  Council  on  Sports  Medicine  and  Fitness 
and  Council  on  School  Health.  Active  healthy  living:  prevention  of  childhood 
obesity through increased physical activity. Pediatrics 2006;117:1834–42. 
8. American  Cancer  Society.  Nutrition  and  cancer.  American  Cancer  Society; 
2007. Available at http://www.cancer.org/downloads/PRO/ nutrition.pdf. Accessed 
June 28, 2011. 
9. American  Dietetic  Association.  Position  of  the  American  Dietetic 
Association:  individual-,  family-,  school-,  and  community-based  interventions  for 
pediatric overweight. J Am Diet Assoc 2006; 106:925–45.  
10. Andersen  RE,  Crespo  CJ,  Bartlett  S,  Cheskin  L,  Pratt  M.  Relationship  of 
physical  activity  and  television  watching  with  body  weight  and  level  of  fatness 
among children: results from the Third National Health and Nutrition Examination 
Survey. JAMA 1998;279:938–42.  
11. Ayers SF. High school students’ physical education conceptual knowledge. 
Res Q Exerc Sport 2004;75:272–87. 
12. Barlow SE, Dietz WH. Obesity evaluation and treatment: expert 
committee 
recommendations.  J  Pediatr  1998;102:E29.  Epub  Sept.  1,  1998.  Available  at 
http://pediatrics.aappublications.org/content/102/3/ e29.full.html. Accessed July 15, 
2011.  
13. Barlow  SE;  Expert  Committee.  Expert  committee  recommendations 
regarding  the  prevention,  assessment,  and  treatment  of  child  and  adolescent 
overweight and obesity: summary report. Pediatrics 2007; 120:S164–192.  
14. Barrett Clayton J, Goodwin D, Kendrick O. Nursing, food service, 
and the 
child with diabetes. J Sch Nurs 2002;18:150–6.  
15. Barros  RM,  Silver  EJ,  Stein  RE.  School  recess  and  group  classroom