нысан орналастырылады. Осындай нүкте ретінде үяшық
оріалыгы немесе кез келген төртбүрыштың бірі алынады (егер
растр тікбүрышты үяшықтардан түрса). Кеңістіктік
байланыстыру нүктесінің нақгы жағдайының шамасьш білу
өте кажет. Мысалы, растр үяшықгарының сандары негізінде
кдшықтықгы олшеу: үяшықгар жағынан немесе олардың
орталығынан өлшеу керек пе, соны бшу керек. Сонымен бірге,
растрдьщ кез келген үяшығы белгілі бір ауданға ие. Осы аудан
үлғайған сайын (яғни мүмкіндік азайған сайын), осы мәселенің
маңыздылығы да артады.
Бүгінгі кезеңде бүндай тәсіл алғашқы енгізу тәсілдерін
көрсету үшін ғана қодцанылады, кеңістікгік деректерді қолмен
енгізуде дигитайзер стандарт болып табылады.
Дигшпайзер ((іщМіег, ІаЫеі, іаЫе йіфііег, йі&йіег ІаЫеІ, йщіаі
ІаЫеі, §гарһіс іаЫеі)
- сигналдарды, деректер көздерін және
деректерді аналогтық-цифрлық түрге ауыстыруға арналған
қондырғы (5.1-сурет). Геақпаратгануда, компьютерлік сызбада
және картографияда — картографиялық жөне сызбалық
күжатгауды нүктелердің көптігі немесе кезектілш түрінде қолмен
цифрлау (сандық түрге енгізу) үшін кажет. Дигитайзер жазық
үстелден және ақпарат жинағьшіынан түрады. Үлкен форматгы
үстедцер крйғыиггарға беютіледі. Дигитайзерлер екі типтегі
ақпарат жинағыштармен — (курсормен немесе координаттардьщ
жоғары дәлдікті және төменгі дөлдікті жинайтын үшкір
кдламымен жабдықгалады). Дигитайзерлер жүмыс өрісінің
өлшемдері А4 - АО форматтарына сәйкес жалпы
габариттермен, дәлдігімен, дискреттелген қадамымен
форматымеі' ..... | | | Я |
1 1
«>
Т)
5.2-сурет.
Кең форматты дигитайзерлер
а) Дигитайзер аёс Сошрасі; б) СаІСотр Ога\үіп§Ьоагс1
III; в) Дигитайзер УВГ101;г) Дигитайзер МІІТОН
ХЬС
108
Сканер
(зсаппег)
- деректерді ЭЕМ-ге растрлықтүрде жоғары
мүмкіндшікпен (300-600 сірі және одан көп) аугөматгы енгізуге
арналған бейнені үксастық-сандық ауыстыру қондырғысы.
Сканерлер қолмен жүргізілетін, роликіі (паракгы созып
ошраіын), планшепі және барабаңды балып бөлінеді (5.2—сурет).
Сканерлер растрлық бейнені компьютерге оператордың
араласуынсыз енгізуге мүмкіндік береді. Түрлі түсті карталар
мен түсірімдерді енгізу үшін түрлі-түсті сканерлер керек,
панхроматты түсірімдер мен топографиялық карталар үшін
арзан түратын ақ-қара түсті сканерлер жеткілікті. Егер карта
деректердің векторлық үлгісінде сақгалуы тиіс болса, онда
бейне векгорлануы тиіс.
б)
В)
Г)
5.3-сурет.
Кең форматты сканерлер
а) сгузіаі Тх40; ә) Рапогата 50; б) Сһатеіеоп Ргетіег
36; в) Кең форматты түрлі-түсті ргоГзсап сканері.
Векторлау (уесіогііаііоп) —
кеңістіктік нысандарын
векторлы қ көріністерін растрлы қ көрініске растр
элементтеріне нысандардың векторлы қ жазбалары
элементтерінің сөйкес мәндерін беру жолымен ауыстыру
(конверттеу). Векторлау компьютерде сканер жүмысына
үқсас жүргізіледі, бірақ бүл жерде алгоритм түзулерді өзі
тауьш жөне цифрлық түрге ауыстырады. Мүнда күрделілігі
жоғары емес контрастылы карталар оңай цифрланады.
109
5.6 6 Р 8 — позициялаудьщ басты жүйесі
Позициялаудың басты жүйесінің
(С Р 5)
пайда болуы
Жердің және жер маңындағы кеңістіктің кез келген
нүктесінде, тәуліктің кез келген уақытында
О Р8
аспабы
орналасу және қозғалу параметрлерін анықгауда талап ететін
кез келген мәселені шешуге мүмкіндік береді.
1994 жылдан бастап АКДІ-та позициялаудьщ басты жүйесі
(ОР8) іске қосыдды. АКДІ-та 12 млрд. долларға күрылған
ОР8 жүиесі, бақылау станцияларының 24 ғарьшітық жер серігі
мен арнайы торларынан түрады. 1998 ж. жазында алты
орбиталық жазықгықгарда орналастырылған 27 Жер серігі Жер
орбитасына шығарылды.
к Ғары ш ты қ Ж ер серіктері жер шары маңы нда
ақпараттық өріс ” түзе отырып радиосигналдарды үзіліссіз
береді. ОР8-қабылдағыш сигналдарды кдбылдап, оірнеше
ғарыштық Жер серіктеріне дейінгі қашықгықгарды өлшеу
ж олымен
^
коорди-
наттарды анықгайды. Бүл жерде тіреуіш нүктелері рөлін
атқарады. Жер серігінен ОР8-қабылдағышқа дейінгі
қашықгық радиосигналдың өту уақытын өлшеу жолымен
анықгалады.
Үш координаттарды (бойлы қ, ендік жөне теңіз
деңгейінен биіктік) анықгаудан басқа ОР8:
• нысанның үш жылдамдығын күраушыларды анықгауды;
• 0,1 сек-тан кем емес даддікпен нақгы уақытгы анықгауды;
• нысанның нақгы жолдық бүрышын есептеуді;
көмекпи акпаратгы кабыдцау және өңцеуці кдмтамасыз етеді.
ОР8 міңцеті — күрлық пен теңізце Жер бетіне жақын жөне
жақын ғарышта орналасқан нысанцарцың коорцинаттық
нүктелерін анықгайцы (5.4-сурет).
М аііег С о ііго і
ІІдуаіі Мопііог
Мопііаг $Шіоі
? Ф
Авсепві«п Іікп<
Мопһог Зш іоі
Сагсй
Мопһог $іа.«іоп
Ккфіеһ
/Мопііог 5Шоп
Ш
1
жүиесін оаскцруп
гардың орналасуы
110
ОР8 ғарыштық кемесінің “жүрегі” жоғары сапалы
генератор болып табылады. Ақпарат фазалық модуляциялау
тәсілін қолдану негізінде беріледі. Бүндай ақпарат Ы
жиілігіндегі С/А-кодтан, Р-кодын және оның Ы мен Ь2
жиілігінде Ү-кодының кодталған версиясынан радиоканал
бойынша берілген навигациялық хабардан және ОР8
форматында сигнал беру уақьггынан түрады. ОР8 сигнал-
дары О Р8 қабылдағыш тарымен жазылады. Әрбір
қабылдағыштың “жүрегі” қабылдағьпп сағатын қозғалысқа
әкелетін оның генераторы болып табылады. С/А-код ОР8
түтынушыларыньщ барлығы пайдалана алады.
Позициялау қабылдағыиітары
(ОР8 гесеіуегз, ОЬО^А88
гесеіуег8, ОР8 /ОЬОМА-88 гесеіуегв) (5.5 — сурет) —
позициялау мақсатымен Жер серіктері сигналдарын
қабылдайтын электрондық қондырғылар. Позициялау
қабылдағыштарын қай Жер серігі сигнал қабылдауына, осы
сигналдарды бөлуге, осыларды бақылау жүргізуіне, өлшеуге,
нәтижелерді цифрльпс, формага ауыстыруына, алдын-ала
өңдеуіне, сақтауына және т.б. байланысты бөледі.
Позициялау кдбылдағыштары кезекті бақылау (1-2 каналды)
және параллельді көпканалды бақылау (тиШ-сһаппеІ) (6-
12 және одан көп каналдар); біржиілікгі
һ,
және екі жиілікті
Ь, мен
кодсыз; кіш ігірім, қолмен жүргізілетін,
азгабаритті; ОР8, ГЛОНАСС (СШ ИА88) сигналдарын
кабылдауға немесе екі жүйеге де есептелген болып бөлінеді.
а)
б)
в)
г)
5.5 -сурет.
СР8- кцбылдағыштар
а) ОАКМШ ОР8-12МАР; б) еМарОеІихсе; в) ОР8 12ХЬ;
г) ОАЯМШ ОР812МАР 76
11
Достарыңызбен бөлісу: |
