тіркелетін нақты үшөлшемді көріністердегі деректер
қүрылымының қүрылуы бүл жағдайда 1 - атрибуг емес
нүктенің орналасу элементі.
9
Бүл жағдай X жөне Ү координатгары бірдей бірнеше
нүктелерде дерекгерді тіркеуге мүмкіндік береді, мысалы
атмосфераны кодтау немесе кең өндіру көлемдерін
анықгауда керек.
р
Нақгы үшөлшемді көріністер төмеңдегі жағдайларға
мүмкіндік береді:
• Көлемдерді көрнекті көрсетуге;
ще • К®лемдеРДІ модельдеуге байланысты тапсырмаларды
• Тапсырмалардың жаңа класын - үшөлшемді ГАЖ-
ды жасауға;
• Үшөлшемді қүрылымдардың синтезін жүргізуге
Кеңістіктік ақпараттың үшөлшемді көріністерінің екі
тәсілі де маңызды қосымшалардан түрады:
• инженерлік және өнеркөсіптік қүрылыстарды жобалау
(шахталар, карьерлер, бөгетгер мен бөгендер);
I геологиялық үрдістерді модельдеу;
газ тәрізді жөне сүйықты орталардағы үшөлшемді
ағындарды модельдеу.
Бақьиау сүракщары:
1. Картаның қандай элементтері картада нүктемен
сипатгалады?
2. Картаның кандай элементтері картада сызыкпен
көрсетіледі?
3. Атрибуттік деректер не үшін пайдаланылады?
4. Географиялық мәліметтерді көрсетудің канша әдісі
оарг
5. Пиксель деғен не?
6. Түйін деген не?
7. Түс пен оның модельдері
8. ГАЖ-да үшөлшемді модельдерді көрсетудің қанша
тәсілі бар?
99
5. ГАЖ -ҒА ДЕРЕКТЕРДІ ЕНГІЗУ Ж ӘНЕ ГАЖ
ТЕХНИКАЛЫ Қ
КДМ СЫ ЗДАН
5.1 Картаны дайындау және цифрлік түрге көшіру үрдісі
Цифрлеу — бүл деректердің аналогтык, цифрлы өзгертутер
үрдісі, яғни оларды цифрлық формаға ауыстыру. Бүл
машиналық цифрлық ортада сақтау, әртүрлі типтегі
цифрлаушылардың (дигитайзер) көмегімен жасалып,
машинамен оқылатьш күралдарында сақгау үішн өте қотаилы.
Геоақпаратта, компьютерлік графикте, картографияда.
аналогты графиктік және картографиялық к^аттар д ы
цифрлық жазба формасына өзгертз
нысанының векторлық көрінісгеріне сәйкес
Цифрлау әдістері:
1. дигитайзер көмегімен қолмен енпзу,
2. түпнүсқаларының растрлік көшірмелерін кеиіннен
векторлау арқылы сканерлеу қүрылғыларын пайдалану;
3
. “мышьты” пайдаланып растрлы картографшшық
негізді қолмен немесе жартылай видеоэкранда цифрлау
бойынша ажыратылады.
___
Автоматизациялау дөрежесі автоматты, жартыла
автоматты және қолмен цифрлеу болып ажыратылады.
Сызықгы цифрлеу әртүрлі режимдерде жүзеге асуы мүмин.
Нүктелей немесе ағымдық енгізуде, тең уақыт аралығы
немесе кеңістікгік интервалдар арқылы координациялық
жүптар ағымы генерализацияланады. “Цифрлеу үғымы
әдетге қолмен қоршалады да дигитайзер аркылы цифрлеу
түсіндіріледі, олар түпнүсқаларды сканерлеп енгізу
“сканермен цифрлеуден” өзгеше болады. Цифрлау үрдісі,
графиктік векторалық редактор деп аталатын акпараттык
программальпс, күралдар арқылы қызмет жасайды. Олардың
атқаратын қызметтеріне цифрлау режимін тағаиындау,
цифрленген нысандардьщ орнын ауыстыруьш және алып
тастауын, оларды аннотациялау жөне белгілеу, цифрлер
сапасын бақылау (тонологиялық-геометриялық кдтеліктерді
және цифрлеулердегі акауларды іздеу және индикациялау)
соның ішінде полигондар, псевдо түйіндер, аспалы
сызықгар немесе сегменттерді және олардың қиылысуын,
кдтпарласкдн қосалқыларын жою т.б. жатады.
Цифрлауды бағдарламаға проекция, координаттар жүиесі
жөнінде сөйкес ақпараттарды хабарлаудан бастау керек. Бүл
100
картаны даиындау үрдісінщ оір оөлігі, оны әдетте елемеи
кетеді, бірақ бүл дерекгер базасьш күру үшін өте маңызды.
Көп бағдарламалар жүмыс
бастау алдында осы
ақпаратгарды талап етеді, бірақ кейбіреулері бүл ақпарат
кейінірек енгізуге мүмкіндік береді. Кез келген жағдайда
оны алдын ала дайындаған жөн.
БағдарламаҒа картаның қай бөлігі цифрленгені жөнінде
хабарлау қажет. Ол үшін кеңістікке енгізетін түйісу
нүктелерін не тіркеу координаталарьш пайдалалады. Түйісу
нүктелері картаньщ сыртқы шекарасын белгілейді және
олар кез келген нысанның сыртында болуы тиіс, егер ГАЖ-
дың ДҚ енгізу үшін картаның жақгауын қоса цифрлейді.
Картаның ауданын анықгау үшін тікбүрыш бүрыштарының
3 нүкгесін қажет етеді. Егер нүктелер диагональ бойымен
орналасса, онда кейбір программалар екі нүктемен
шектеледі. Мүндай жағдайда программадағы сыртқы
шекараны тікбүрыш деп санайды да, қалған екі бүрышты
өзі есептеп шығарады. Жүмысты дүрыс істеуді камтамасыз
ету үшін кандай да әдісті пайдаланса да түйісу нүктелерінің
нақты орналасуын көрсету қажет. Оларды қайтадан
тексерген ж өн, себебі олардың орналасуы дүрыс
көрсетілмесе, онда кейінгі цифрлау қате болады.
Картаны дайындауда түйісуді жүргізу тәртібін нақгы
анықгау кджет.
К артаны ң соңғы дайы нды қ кезеңінде, әсіресе
температура жөне ылғалдылық өзгерген жағдайда картаның
материалына байланысты өз өлшемдерін өзгертулері мүмкін.
Пластик типтегі материал кдғазға кэрағанда төзімді. Алайда
температура өзгерген кезде пластик өз өлшемін өзгертеді,
бірақ кағазға кдрағанда неғүрлым аз және ылғалдылықгың
өзгеруіне сезімталдығы төмен.
5.2 Координаталарды өзгерту
Карталар жазық бетке проекцияланған сфералық беттің
көрінісі ретінде қабылданады. Ондағы трансформация-
ланған географ иялы қ мәліметтердің барлығының
п іш ін дері
(аудан,
ара қаш ы қты қ,
бүры ш тар)
деффмацияланған. Цифрлау кезінде бүл күрделі проекция
декарт координаталары жиынтығына қүрайды. Осыны
істердің алдында, бағдарламаға пайдаланған проекция
типін жөне координатторлары мен зоналары жайлы
10
Достарыңызбен бөлісу: |
