Оқулық «Желілік және жүйелік әкімшілендіру»

Ұялы байланыс жүйесі келесі 
алгоритм 
бойынша жұмыс істейді: 
1. 
радиотелефонның  қабылдау  құрылғысы  күту  режимінде 
(тұтқа  қойылған)  тұрақты  түрде  барлық  жүйе  каналдарын,  немесе 
басқарушы каналдарын ғана сканерлейді. 
2. 
Басқарушы  каналдары  бойынша  байланыс  жүйесінің  барлық 
негізгі  стансаларында  тиісті  абонентті  шақыру  үшін  шақыру 
сигналы жіберіледі. 
3. 
Осы  сигналды  алған  кезде  шақырылған  абонент  ұялы 
телефоны басқарудың бос каналы бойынша сигналға жауап береді. 
4. 
Жауапты  сигналды  қабылдаған  негізгі  станса  коммуникация 
орталығына  оның  параметрлері  туралы  ақпарат  жібереді,  ол  өз 
кезегінде  шақыртылған  абоненттің  ұялы  сигналының  максималды 
деңгейін белгілейтін негізгі стансаға əңгімені аударады. 
Абонент саны əрбір ұяда тұрақты емес, өйткені олар бір ұядан 
екіншіге ауысып отырады. Шекарадан шығу кезінде ұялар арасында 
абонентті автоматты түрде қызмет көрсетуге басқа ұяға аударады. 
Ұялы байланыс жүйесі аналогты жəне цифрлы болып екіге 
бөлінеді. 
Жылжымалы  ұялы  байланыстың 
аналогты  жүйелері 
алғашқы 
ұялы  жүйе  буынына  жатқызылған,  ол  1G  деп  белгіленеді.  Ол 
əдеттегі  радиостансасыдағыдай,  фаза  модулі  немесе  жиілік 
көмегімен  ақпаратты  таратудың  аналогты  тəсілін  пайдаланады. 
Аналогты  тəсілді  пайдаланудың  кемшіліктері  басқа  абоненттердің 
арасындағы  əңгімені  есту  мүмкіндігіне,  абоненттің  орын  ауыстыру 
кезінде  жəне  ландшафтының  əсерінен  сигналдың  өшуімен  
күресудің  тиімді  тəсілдерінің  жоқтығына  байланысты.  NMT  450 
стандарты 
(Nordic Mobile Telephone 
—солтүстік ұялы телефоны 450 
МГц) Ресейде федералды ретінде қабылданған. 
Ұялы  мобильді  байланыстың 
цифрлы  жүйесі 
екінші  буынды 
жүйеге  жатқызылған  (2G).  Аналогтымен  салыстырғандаолар 
абонентке  қызмет  көрсетуі  аса  кең,  байланыстың  жоғары  сапасын 
қамтамасыз  етеді.  Ұялы  жылжымалы  байланыстың  цифрлы  жүйесі 
GSM  900 
(Global  System  for  Mobile  Communication 
стандартқа 
негізделген  —  бұл  мобильді  байланыс  үшін  ғаламдық  жүйе, 
диапазоны 900 МГц), Еуропада кеңінен таралған байланыс. 
GPRS 
(General  Packet  Radio  Service 
— жалпы пайдаланудағы 
пакетті 
радиобайланыс) 
— 
GSM 
мобильді 
байланыс 
технологиясының қондырмасы, деректерді пакетті  таратуды жүзеге 
асырады. 
 
 
 
 
292 

GPRS пайдаланған кезде ақпарат пакеттерге жиналады жəне сол сəтте 
пайдаланатын  дауысты  каналдары  арқылы  таратылады,  осындай 
технология  GSM  желі  ресурстарын  тиімді  пайдаланады.  GPRS 
пайдаланушыға  ұялы  байланыс  желіде  GSM  желідегі  жəне  сыртқы 
желідегі  басқа  құрылғылармен,  оның  ішінде  Интернет  деректерді 
алмастыруға мүмкіндік береді. 
Үшінші  буынды  (3G)  мобильді  байланыстың  ұялы  жүйелері 
деректерді  пакетті  тарату  негізінде  жасалады.    3G    үшінші  буынды  
желі  деректерді  2  Мбит/с.  таратумен,  шамамен  2  ГГц  дециметр 
диапазонының  жиілігінде  жұмыс  істейді.  Олар  бейнетелефонды 
байланысты  ұйымдастыруға,  мобильді  телефонда  фильмдер  жəне 
телебағдарламаларды  көруге  жəне  т.б.мүмкіндік  береді.  Әлемде  екі 
стандартты  3G  бар:  UMTS 
(Universal  Mobile    Telecommunications 
System, 
немесе 
W-CDMA) 
жəне CDMA 
(Code Division Multiple 
Access)- 
2000. Ресейде 3G мобильді байланыстың цифрлы жүйесін 2008 жылдан 
бері пайдалануға енгіді. 
Төртінші  буынды  4G  желінің  3G-дан  негізгі  айырмашылығы 
техникалық  тұрғыдан  атсақ,  4G  технологиясы  толықтай  деректерді 
пакетті тарату протоколға негізделген, ал 3G дауысты трафик пен 
«пакеттерді»  таратуды  біріктіреді.  Жаңа  буынды  4G стандарты  негізгі 
екі  құрамнан  тұрады:  IP  протокол 
(Internet  Protocol)  жəне 
peer-to-peer 
біррангты  есептеуіш  желінің  түрі.  Каоммуникацияда  осындай 
шешімдердің  негізінде  əəрбір  құрылғы  бірмезгілде  үштің    орнын 
басады  жəне  осыған  тиесілі  əрбір  хабарламаның  –  қабылдағышы, 
таратқышы мен бағыттауышы ретінде  жұмысын атқарады. 4G желінің 
операторлары  өз  абоненттерін  бірінші  кезекте  толықтай  интернет- 
браузингпен,  деректерді  таратумен  (файлдар,  электронды  пошта, 
корпоративті  деректер  базасына  қол  жеткізу  жəне  т.б.)  байланысты 
қызметтерге  бағыттайды.  Сервисті  дамытуды  аудио  жəне  бейнелерді 
тұтынуға  байланысты  жалғастарды.  LTE  Advanced 
(Long-Term 
Evolution), 
mobile  WiMAX2 
(Worldwide  Interoperability  for  Microwave 
Access
)  4G  технологиялары  2012  жылы  Женевадағы  конференцияда 
Халықаралық  электрбайланыс  бірлестігі  төртінші  буынды  4G  (IMT- 
Advanced)  байланыстың  сымсыз  стандарты  ретінде  ресми  танылған 
болатын. 
Модильді  телефондар  мобильді  байланыс  жүйесінің  ажырамас 
бөлігі  сияқты  жəне  конструктивті  шешімдірдің  ұстанымы  жəне 
ұсынылған 
сервисті 
функциялар 
мен 
дизайны 
маңызды 
трасформациялауға шалдыққан. Ұялы байланыстың стандартын таңдау 
мобильді  телефон  моделінің  класын  білдіреді.  Әрбір  модель  кластың 
шегінде  сервисті  функциялардың  көлемімен  ғана  ерекшеленбейді,  жиі 
қабылдау-тарату трактінің параметрлерімен де ерекшеленеді. 
 
293 

Мобильді  телефон  құрылғысының  моделіне  қарамағанда, 
минимум құрамына мыналар: 
■ 
тарату жəне қабылдау құрылғысы; 
■ 
сөзді жаңғырту мен қайта құру құрылғысы; 
■ 
бақылау жəне басқару құрылғысы; 
■ 
антенна; 
■ 
зуммер; 
■ 
пернетақта; 
■ 
дисплей. 
Барлық  компоненттер  əдетте  корпустың  алдыңғы  немесе 
артыңғы  панельдерінде  орналасады  –  пернетақта,  дисплей  жəне 
дауыс  зорайтқыш,  mp3-плеер,  антенна, цифрлы  камера  (бір  немесе 
екі),  ал  олардың  арасында  –  көпқабатты  баспа  тақтасы.  Өзіндік 
инженерлі  шешімдерге  байланысты  телефон  салмағы  тұрақты 
төмендейді, ал функциялар жинағы кеңейеді. 
Өз  клиенттеріне  мобильді  байланыс  операторлары  ұсынған 
сервисті  қызмет  көрсету  спектры  тұрақты  өседі.  SMS 
(Short  
Message 
Service) 
қысқа  мəтінді,  сондай-ақ  мультимедялы 
хабарламаны 
(кескіндер,  əуен,  бейне)  MMS 
(Multimedia  Message 
Service
—  мультимедиялық  хабарламалар  қызметі) 
радиотелефонға 
қабылдау жəне тарату факсты жəне электронды поштаны қабылдау 
мен  тарату; 
WAP-технологиясын 
(Wireless  Access  Protocol) 
пайдаланумен 
Интернетке 
сымсыз 
кіру 
мүмкіндігімен 
толықтырылған. 
Мобильді  телефондардың  функцияларын  кеңейту  смартфон 
жəне  коммуникатордың  жаңа  модификацияларын  бөлуге  ықпал 
етті. 
Смартфон  (smartphone)
—  компьютер  функциясы  бар  жетілген 
немесе  ақылды  телефон.  «Смотрфон»  термині  Ericsson  R380s  жаңа 
телефонын  белгілеу  үшін  Ericsson  компаниясымен  2000  жылы 
енгізілген. Телефон фукцияларымен қатар белгілі деңгейде қалталы 
компьютердің  (ҚДК)  функциясын  атқарады.  Сондықтан  осы 
мобильді  телефон  ашық  түрдегі  операциялық  жүйеде  (ОЖ)  жұмыс 
істейді. 
Смартфондар  жетілдірілген  мультимедиялы  (сапалы  камералар, 
бейнефайлдарды  жаңғырту,  жақсартылған  музыкалық  қабелеттер) 
Wi-Fi,  GPS,  3G,  4G  жəне  басқа  функциялар  есебінен  əйгілі  болып 
кетті. 
Коммуникатор  (Communicator,  PDA  Phone)
— 
GSM/
GPRS- 
модулі 
кіріктірілген, 
мобильді 
телефон 
функциясымен 
толықтырылған қалталы дербес компьютер. 
 
294