бастамасы жəне олардың қазіргі заманғы өзгешелік сыртқы ортаның
əсері ұйымды функцияналдауға жəне нəтижелі шешім қабылдау
туралы айтылады. Бұл оқулық ерекшелігін қарастыра отырып, біздің
ойымызша экономика мамандығының студенттерін ғана емес,
сонымен қатар басқа мамандық студенттерін қызықтыруы мүмкін.
1 Бөлім. Жалпы менеджмент негіздері
Менеджмент
ұғымы
жүйе
ретінде
ұйымды
нəтижелі
функционалдау
бойынша
дұрыс
басқарушылық
шешім.
Менеджменттің негізгі даму этаптары. Менеджменттің негізгі
функциялары. Жоспарлау. Ұйымдастыру. Мотивация. Бақылау.
Басқаруда айтылған функцияларды өзара байланысы мен қолданылуы
ерекшелінеді.
2 Бөлім. Жүйе ретіндегі ұйым құрылымы
Ұйым тұтыну жағдайын жасауға бағытталған адам элементін
жинақтауға, материал-техникалық жəне ақша ресурстарын бірлік
еңбек процесіне біріктіру. Қызметкерді басқару масштабын анықтау.
3. Бөлім. Менеджер – тиімді басқарудың ұйымдастырушысы
жəне оның сапасы
Менеджер қызметінің жалдамалы басқарушы ретінде көрінуі оның
фукциялары. Кəсіпорынды жүзеге асырғанда тез шешім қабылдау.
Менеджердің базалық сапасын қалыптастыру. Менеджердің жеке
стилін құру. Менеджменттің мінезін анықтаудағы кəзіргі заманғы
концепция моделі.
4 Бөлім. Кəсіпорынның қызметкерлерін басқару жəне кадр
саясатын қалыптастыру
Ұжымды басқару жүйесі: ұйымдастыру, қызметкерлерді таңдау,
сөйлесулер келісім шарттарға қол қою.
Процесс: оқу; мамандықты көтеру; дайындау; аттестациялау;
келіспеушіліктердің алдын алу жəне оларды шешу, ауыстыру жəне
жұмыстан шығару; тиімділігі: берілген уақыт ішінде тапсырманың
орындалуы жəне оның сапасы.
6
5 Бөлім. Ұйымдағы байланыстың мəні мен маңызы
Байланыс – ұйымдағы бөлімдерді бір-бірімен біріктіреді. Ұйым мен
орта арасындағы ақпаратпен алмасудағы байланыстың орны. Байланыс
жобаның құрылуы. Байланыс процесстің мəні мен көрсеткіші.
Байланыс мəнінің жіктелуі. Ұйымдағы байланысты толық жетілдіру
жолдары.
6 Бөлім. Басқару шешімдерін қабылдау теориясы
Басқару шешім ұғымы. Мүмкін болатын альтернативтердің ішінен
оның бір дұрыс іс-əрекетті таңдау. Басқару шешім түрлері.
Сезімталдық. Рационалдық. Шешім қабылдау алгоритмнің құрылуы.
Шешім қабылдауға əсер ететін факторлар. Басқарушының шешім
қабылдау моделі.
7
МЕНЕДЖМЕНТТІҢ (НЕГІЗГІ) ЖАЛПЫ НЕГІЗДЕРІ
1.1. Менеджмент түсінігі
Нарық жағдайында жеке жəне мемлекеттік кəсіпорындағы
экономикалық қызметтегі адамдардың мақсаты бізге белгілі, ол табыс.
Жəне сонымен қатар маңызды болып сол табысты дұрыс пайдалану
болып табылады. Жаңа басқару жүйесі бірінші болып батыста, ең
бірінші АҚШ-та менеджмент атауын алып дүниежүзілік саясатта
кеңінен қолданыла бастады.
Менеджмент таза прогматикалық түсінікте ол – алға қойған
мақсатқа жету үшін еңбекті, интелекті, басқа адамдардың іс əрекетін
пайдалану.
Менеджмент – қызметтің, ол əртүрлі жағдайда кəсіпорынды дұрыс
басқару, ол америкалықтардың айтуынша ұйым деген мағынаға алып
келеді. Сонымен қатар менеджмент бұл функцияны орындау үшін
білімді қажет етеді.
Менеджменттің көрнекті теоретигі М.П. Фоллет «...өнерді адамдар
арқылы алуға болатынын анықтады». Оның менеджментке деген
көзқарасы мына принциптен туған, адамға жүрген ортасы əсер етеді,
бұны менеджер білуі қажет. В.В. Леонтьев «менеджмент – ол
фирманы, компанияны басқару үшін керекті əдістер, принциптер,
қаражаттар іс əрекеттердің жиынтығы» деп есептейді. Осы
айтылғандарда менеджмент ұжымды басқаруды қарастырады. Біз
менеджменттің адамдарды басқару екенін жақсы білеміз. В Хойер:
«менеджмент – ол жекеменшік кəсіпорынды арнайы басқару» деп
жазады. Бұған мысал ретінде əртүрлі ұжымдар, басшылықтар, əртүрлі
клубтар жəне кəсіпорындарды алуға болады. Қандай ұжым болмаса да
өзінің жеке менеджменті болу керек. Менеджментті əртүрлі əдістердің
жиынтығы деп қарастыруға болады. Осылар арқылы ұйымның
мақсаты анықталып, орындалады.
Батыс экономикада менеджмент нақты шарт пен мақсат арқылы
орындалады.
Менеджмент – əр адам ортасына тең көтерілу. Еңбекті бөлу,
кəсіпорынның əртүрлі сферасын құру барлық ұйымда қажет. Əртүрлі
тарихи шарттарда ол əртүрлі болады, жəне дифференциалдығымен
ерекшеленеді. Əрине басқарусыз, тəртіпсіз, ұйымшылдықсыз, ортаның
бір-біріне деген қатынассыз, еш қандай ұйым болмайды.
8
1.2. Менеджменттің дамуының эволюциясы
Дүниежүзілік басқару эволюциясы, біздің заманымыздан қазіргі
күнге дейін ұйымды басқаруда жаңадан əдістер пайда болды. М.Х.
Месхон, М. Альберт жəне Ф. Хедоури қазіргі заман мен бұрынғы
ұйымды салыстырды.
1 кесте
Ескі жəне қазіргі замандағы ұйым
Ескі ұйым
Қазіргі заман ұйымы
Үлкен ұйымдардың аздығы, алып
ұйымдардың жоқтығы
Комерциялық жəне комерциялық емес
ұйымдардың сонымен бірге үлкен ұйымдармен
төтенше қуатты ұйымдардың көптігі
Салыстырмалы, көп емес
басқарушылар орта буындағы
басқарушылардың жаттығуының
аздығы
Басқарушылардың көптігі, орта буындағы
басқарушылардың көптігі
Басқарушылық жұмыс көбіне,
басқармайтын қызметтен
бөлінбеген
Басқарушы топтың анық келбеті, басқару
жұмысы басқармайтын қызметтен анық
өндіріледі жəне бөлінеді
Басқару қызметін туғаннан, əлде
күшіне байланысты алады
Басқару қызметін білімі, заңды
ұстамдылығымен алады
Ұйымға пайдалы шешім
қабылдайтын адамдардың аздығы
Ұйымға пайдалы шешім қабылдайтын адамның
көптігі
Бұйрық пен сезімталдыққа сүйену
Ұжымдық жұмысқа жəне рационалдыққа
сүйену
Басқару ойының өркендеуін төрт мектепке бөлді, олар: басқару
ғылым мектебі, административтік мектеп, адам қарым-қатынасы
мектебі жəне ғылым менеджменті мектебі. Осы мектептердің
əрқайсысының менеджментіне деген қатынасы анықталды. Ғылым
менеджмент мектебінің пайда болуын американдық инженердің Ф.В.
Тейлордың атымен байланыстырды. Оның ұстамдары төрт нұсқаға
алып келеді.
1. Ғылымның негізін жасау, ол бұрынғы салт-дəстүрді, қалыптасқан
жұмыс əдістері əр бір элементті ғылыми зерттеу. Басқаруда дəлдік
керек, құрылыстағы секілді.
2. Қызметкерлерді ғылымдық белгісіне байланысты таңдау, оларды
дайындау жəне жүйелік оқыту.
3. Əкімшілік пен жұмысшылар арасында жұмыста ғылыми жүйені
ұйымда пайдалану мақсатында бірігуі.
9
Достарыңызбен бөлісу: |
