Методические рекомендации по изучению учебного предмета «география» (7-9классы) в рамках обновления содержания образования

73 
 
 
Теорияны 
«
Талдау» үшін  
1. Салыстыру, 
айырмашылығы 
неде? 
3.Ұқсастығы 
неде? 
4.Тақырыптың 
басты идеясын 
жаз деген 
тапсырмалар 
болу керек. 
Венн 
диаграммасы 
арқылы қамтуға 
болады 
Қостанай Петропавл  
 
 
 
 
Көкшетау Павлодар 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Тақырыптың басты идеясын жаз. 
Ұқсастығы: Солтүстік Қазақстан қалалары. 
Ерекшеліктері: 
1. Астана – ел орда. Ірі өндірістік, ғылыми және мәдени орталық. 
2.Петропавл қазіргі кезде маңызды өндірістік, мәдени орталық әрі ірі 
көлік торабы.  
3. Қостанай - ірі өнеркәсіп және мәдени орталық. 
4. Көкшетау- Васильков кен – байыту комбинаты.  
5. Павлодар - ірі мәдени және ғылыми орталық. 
 
Синквейн  (ағл.  cinquain)  –  бес  жолдан  тұратын  тақпақ.  Мұнда  оқушыға 
оқу  материалын  қысқаша  түйіндемелеу  талап  етіледі.  Бірінші  жолда  – 
синквейннің негізгі мазмұнын құраушы бір негізгі сөз (ұғым); екінші жолда – 
берілген ұғымды сипаттайтын екі сын есім; үшінші жолда – ұғымның әркетін 
көрсететін  үш  етістік;  төртінші  жолда  –  автор  өз  қатысын  көрсететін  қысқа 
сөйлем; бесінші жолда – ұғымға қатысты өз сезімін, ассоциясын сипаттайтын 
бір сөз (көбінесе зат есім). 
Мысалы, «Қазақстанның Өзендері»  тақырыбын өткеннен кейін синквейн 
құрауға болады. Ол келесі түрде болуы мүмкін 
Өзен 
Жазықты, таулы 
Ағады, гүрілдейді, тасымалдайды 
Өзен – тұщы су көзі 
Ағыс 
 
Темір (Соколов-Сарыбай) және асбест 
(Жітіқара) кен орындары. Тамақ және 
жеңіл өнеркәсіп дамыды, ет 
консервілеу комбинаты, кондитер 
фабрикасы, мауыты (машинамен 
түтілген) шұға кәсіпорны, аяқ киім 
және тігін фабрикалары жұмыс 
істейді. Ірі өнеркәсіп және мәдени 
орталық. Темір кендерін өндіру мен 
байыту кәсіпорындары жұмыс 
істейтін Қостанай мен Рудный
 
кіреді
 
«Республиканың солтүстік  қақпасы»  мұнай 
– 
газ  өнеркәсібі,  отын  –  энергетика,  көлік, 
агро-өнеркәсіп  кешендері  үшін  (трактор 
тіркемелері, 
ауыл 
шаруашылық 
құралдарына  қосалқы  бөлшек)  құрал  – 
жабдық  шығаруға  маманданған  машина 
жасау  кәсіпорындары  мен  ет  комбинаты 
бар.  Маңызды  өндірістік,  мәдени  орталық 
әрі 
ірі 
көлік 
торабы. 
құрылыс 
материалдарын  өндіру,  ауыл  шаруашылық 
машиналарын  жасау,  тамақ  және  жеңіл 
  
 
 
Астана – ел орда. Ірі өндірістік, 
ғылыми және мәдени орталық. Ауыл 
шаруашылығы машиналарын 
шығару,сонымен қатар тамақ және 
жеңіл өнеркәсіптері 
Ермак МАЭС –і, ферроқорытпа, 
алюминий және трактор зауыттары, 
құрылыс материалдары өнеркәсібі. 
Ірі мәдени және ғылыми орталық. 
оттегімен демалатын аппаратура 
зауыты және радиозауыт, 
Васильков кен-байыту комбинаты 
т.б. жұмыс істейді. 

74 
 
3  Білім  мазмұнын  жаңарту  аясында  «География»  оқу  пәнін  оқыту 
бойынша әдістемелік ұсыныстар 
 
Негізгі  орта  білім  беру  деңгейіндегі  географиялық  білім  оқушылардың 
бойында  картографиялық  сауаттылықты  қалыптастыруды,  өмірде  кездесетін 
түрлі  табиғи,  әлеуметтік-экономикалық  және  экологиялық  жағдайлар  мен 
құбылыстарды  түсіндіру,  бағалау  және  болжау  үшін  географиялық  білімді 
пайдалана білуді, қоршаған орта жағдайына бейімделуді қамтамасыз етуі тиіс. 
Білім  алушылар  түрлі  теориялық  және  практикалық  мәселелерді  шешудің, 
болжам құрастырудың, бақылау жүргізудің, алынған нәтижені бағалаудың және 
талдаудың  және  оларды  өмірде  кездесетін  жағдаяттармен  салыстырудың 
ғылыми әдістерін меңгереді. 
География  қоғамдық  және  жаратылыстану-ғылыми  білімді  жинақтайды, 
сондықтан  да  «География»  оқу  пәнінің  мазмұны  қоғамдық  және 
жаратылыстану  пәндерінің,  табиғат  пен  қоғамның  өзара  байланысы  туралы 
көзқарасты  дамытуға  қажетті  экологиялық,  әлеуметтік,  тарихи,  экономикалық 
тағы  басқа  көріністерді,  жалпы  географиялық  ортаны  және  Жердің  түрлі 
аумақтарын зерделеудің кешенді тәсілін қамтиды. 
«География» оқу пәні білім алушылардың тақырыптың мазмұнын меңгеру 
барысында зерттеу жұмыстарын жүргізуге қажетті құрал-жабдықтарды қауіпсіз 
пайдалану,  нәтижені  талдау,  шешімді  ғылыми  дәлелдер  арқылы  ұсыну 
дағдыларын қалыптастыруға жағдай жасайды. 
«География»  оқу  пәнін  оқыту  білім  алушылардың  бойында  ғылыми 
дүниетанымды  қалыптастыру,  жалпы  ғылыми  әдістерді  (бақылау,  өлшеу, 
модельдеу)  меңгеру,  ғылыми  білімді  өмірлік  тәжірибеде  қолдана  білу 
«Физика»,  «Химия»,  «Биология»,  «Математика»,  «Тарих»  және  басқа 
пәндермен пәнаралық байланысқа негізделеді. 
География сабақтарында өлкетану компонентін: 
– 
жобалау-зерттеу іс-әрекеттерін ұйымдастыру; 
–  
әлеуметтік-мәдени  және  табиғи  нысандарға  саяхат  жасауды 
ұйымдастыру барысында жүзеге асыруға болады. 
Географиялық  білім  жергілікті  және  ғаламдық  деңгейлерді  қамтитын 
көптеген геосаяси, саяси, әлеуметтік-экономикалық және экологиялық сипатқа 
ие  проблемалардың  шешімін,  географиялық  заңдылықтарды  түсінуге 
көмектеседі. 
Қазіргі заманның талабы – шығармашылықпен өз бетінше жұмыс істейтін, 
өзгермелі  өмірде  бәсекеге  қабілетті,  жан-жақты  дамыған,  құзіретті  тұлға 
тәрбиелеу. 
Осыған  байланысты  білім  алушылардың  бірін  бірі  түсініп,  ұжымдық 
қарым-қатынас  орнатып,  өзара  бірігіп  іс-әрекет  жасауларын  бағалаудың  жаңа 
түрі – критериалды бағалау болып табылады. 
Критериалды бағалау – бұл білім алушылардың оқу және дүниетанымдық 
біліктерін  қалыптастыруға  мүмкіндік  беретін  нақты  анықталған,  бір-біріне