3. Мұғалімдер біліктілігін арттыруда М. Жұмабаевтың ұстаздық
тәлімгерлік ой-пікірлерін және «Педагогика» оқулығын кеңінен оқып
зерттеу «Мағжантану» курсын енгізу.
4. М. Жұмабаевты қазақ халқының ұлы педагогы, тәлімгер-
тәрбиеші әдіскері ретінде танып, қазақ педагогика тарихынан өзіне лайықты
орнын беру. Жоғары және орта мектептерде М. Жұмабаевтың
педагогикалық еңбектерін арнайы курс ретінде оқуға зер салу. Оның
портретін ұлы педагогтар қатарына енгізіп, ілу.
5. Оқушыларға ұлт және адамгершілік, отансүйгіштік, азаматтық
тәрбие беруде М.Жұмабаевтың тәрбие туралы идеяларының
педагогикалық еңбектерін, адамзаттық құндылық идеясымен
байланыстырып, бүкіл әлемдік педагогика тұрғысынан қарап бағалау.
М. Жұмабаевтың өнегелі өмірі мен тәлім-тәрбиелік ой – пікірін оқу-
тәрбие жұмысына енгізудегі басты мақсат, оқушы жастардың бойына
адамгершілік пен ұлылық қасиеттерді дамыту. Әр түрлі жаман, теріс
пиғылдардан арашалау, ізгілік пен инабаттылық сезімдерді жүректеріне
ұялату, сөйтіп ұлтын, елін, жерін сүйетін арлы азамат тәрбиелеу.
Жаһандану дәуірінде Қазақстан бірнеше сырт мемлекеттердің
қоршауында тұрғаны анық. Олай болса, Қазақстан Республикасының
Президенті Н.Ә. Назарбаевтың сөзімен айтсақ: «.... біздің ұрпағымыз өзіне
тән тектілігімен, бұлалығымен, жасқануды білмейтін тәккаппарлығымен,
батылдығымен, айлалығымен дараланатын Барыс болмақ. Ол, ешкімге
бірінші болып шабуыл жасамайды, әрі тікелей соғыстардан тартынатын
болады. Бірақ, ол өзінің еркіндігі, тұрағына, ұрпағына қатер төнген
жағдайда, ол бұларды басын тігіп, бойындағы барын салып қорғайтын
болады. Ол сыптай да, серпінді болуға және сезімдік пен жалқаулыққа бой
алдырмауға тиіс, әйтпеген күнде ол қатаң табиғи ортада өмір сүре
алмайды» деп тұжырымдаған. Егерде, бүгінгі жастарды, ертеңгі еліміздің
тұлғаларын қазақ халқының ұлы зиялыларының негізінде ұлтжандылықпен
Отансүйгіштікке дайындап, тәрбиелейік десек, Мағжан еңбектері мен
шығармалары оқушылардың тұрақты серігіне айналу қажет. Мағжан:
«Ешкімге, ешқандай мемлекетке еліктемей қазақ халқының өз мектебі,
оның сара жолы болуын қалады. Яғни, ол: «Әрбір ел келешегін негізгі
балаларын тәрбиелейтін, даярлайтын мектебін салмақ. Бір елдің тағдыры
мектебінің құрылысына байланысқан нәрсе... »деген тұжырымдама
айтады.
Ендеше, бүгінгі жас ұрпақты Мағжан Жұмабаев сынды ұлттың
ұлы ұлдарының үлгісінде оқытып, тәрбиелесек, болашақ ұлт жанды
Отансүйгіш азаматтарды тәрбиелеп шығатынымызға еш күман болмауы
тиіс.
Жастардың өзін-өзі тәрбиелеу мәдениетінің құрылуы
Өзін-өзі тәрбиелеу тұлғаның өзін-өзі дамытуының маңызды қасиеті
ретінде тұлға жеткісі келетін нәтижелердің әсерінен болатын мақсат-
бағыттылық пен саналылық ие болады. Өзін-өзі тәрбиелеу – тұлғалық
қасиеттері, іскерліктері, қоршаған ортамен қарым-қатынас мінез-құлық
мүмкіндіктерін жетілдірудегі, анықтаудағы саналы және мақсат бағытталған
іс-әрекет.
Басқа да іс-әрекеттер сияқты, өзін-өзі тәрбиелеу қажеттілік-
мотивацияық негіздерімен, мақсаттармен, әдістер және де әр түрлі
қажеттіліктер негізінде пайда болады:
Өзін-өзі тәрбиелеу мотивтері кең және көп түрлі, және де әр түрлі
қажеттіліктер негізінде пайда болады:
Өзін-өзі дамытуда: өзін-өзі танытуда, өзін-өзі жетілдіруде, өзін-өзі
өзектендіруде;
Өзіне, өзінің қазіргі жағдайымен қанағаттанбаумен байланысты;
Тұлғалық- престижді мінез-құлық: «Мен кімнен кеммін?», «Мен
ешкімге менің алдыма шығып алуына жол бермеймін, мен кім екенімді
көрсетемін»
Басқаларды өзіне бағындыру оларды басқару;
Өзін-өзі тәрбиелеудің мотивтерінің болуы өзін-өзі тәрбиелеудің нақты
мақсаттарының өзіндік орналасуын анықтайды . Мақсат, өз кезегінде әр түрлі
болуы мүмкін. Сирек жағдайда адам өзінің тұлғасының мықты жақтарын
анықтау үшін көп уақыт бөледі. Осы жағдайда өзін-өзі тәрбиелеу мақсаты
өзін-өзі тану мақсатымен сәйкес келіп отыр. Айырмашылықтары, адам күшті
жақтарды өзін-өзі сияқты емес, өзін-өзі тәрбиелеуің факторы сияқты
бағалайды. Өзін-өзі тәрбиелеудің, одан кейін дамыту мақсаттарын шешу
тұлғаның өзін-өзі қабылдауына байланысты. Бұл тұлғаны жасау емес,
күйзелту жолы. Жаңа бір нәрсені алып, ие болу -өзін-өзі тәрбиелеудің
және позитивті нәтижеге жетудің дұрыс жолы.
Қарастырылатын мәселенің контекстінде ерекше назарға өзін-өзі
қабылдау тәсілдері мен құралдары ие. Оның анализдері әрбір адамға өзін-
өзі тәрбиелеу жолында өзекті сұрақтарына жауап бере алады: Өздігімнен
дамуыма әсер ететін сұрақтарды мен қалай шеше аламын? Қазіргі заманғы
ғылым мен практикада мұндай әдістер өте көп. Кейбіреуіне тоқтала кетсек.
Өзін-өзі тәрбиелеу құралы ретінде өзін-өзі тану қоланылады. Біз
білетіндей, өз-өзін тану – оның негізінде өзін - өзі дамытудағы іс-әрекет
ашылатын өзіндік іс-әрекет. Өзін-өзі тәрбиелеу мәдениеті - өз құрамына
индивидуалды және әлеуметтік құнды мақсаттарды қою тәсілдерін,
құралдарды таңдау және нәтижелерді алу, өзін таныту және өзін, өзінің
тұлғалық қасиеттерін, психологиялық процестері мен ерекшеліктерін,
іс- әрекеті мен мінез – құлқын, социуммен және бүкіл өмірмен қарым-
қатынасын өзгертуді кіргізеді. Өзін-өзі тәрбиелеу мәдениетіне байланысты
сұрақ жайдан - жай пайда болмайды. Ол әрбір адамның өзін-өзі
тәрбиелеуімен ескертілген.Бірақ бұл жұмыс көп жағдайда әлеуметтік мәнді
мінез- құлыққа ие болмайды.
Өзін-өзі тәрбиелеу мақсаттары мен ниеттері қайырымды, ал өзін-өзі
тану мен өзін-өзі жетілдіру мотивтері тек қоғам мен социумның нақты
талаптарымен ғана емес, сонымен қатар, жалпыадамдық құндылықтармен
сәйкес болуы керек. Сонымен, өзін-өзі тәрбиелеу мәдениеті – бұл өзінде
тұлғалық қасиеттер мен мінез-құлық әдістерін өзін-өзі таныту мен өзін-
өзі жетілдіруге бағытталу.
Мәдениеттің тағы бір белгісі- өзін-өзі тәрбиелеудің жүйелілігі болып
табылады. Жүйелілік өзін-өзі танудың органикалық байланысын білдіреді.
Бұнда жүйенің әрбір элементі нақты амалдарды шешеді, өз рөлін атқарады.
Егер өзін-өзі тәрбиелеу жеткілікті мотивациялық негіздерсіз, белгілі бір
жүйесіз жеке амалдары шешсе, бұндай өзін-өзі тәрбиелеу соңында
ешқандай маңызды оң нәтиже бермейді. Сонымен қатар егер өзін-өзі
тәрбиелеу басқалардың қысымымен іске асса, онда жағымсыз және
керексіз міндет пайда болады. Қадағалау әлсірегеннен кейін, өзін-өзі
басқару актілері деп тоқтатылады. Жүйелілік – бұл бүкіл өмір бойы іске
асатын еріктілік, тұрақтылық.
Жүйелілікпен өзін-өзі тәрбиелеу алгоритмдігі және бірізділігі
тығыз байланысты. Олар сонымен қатар мәдениетті маңызды белгілері
болып қарастырылады . Өзін-өзі тәрбиелеу – бұл асығысты қалайтын
процесс болып табылады. Сондықтан өзін-өзі тәрбиелеу мәдениетін
Достарыңызбен бөлісу: |
