Сығымдалған табиғи газды пайдаланатын автобустар жұмысының Қауіпсіздігі жөніндегі

57

СТГ автомобильлдің жылжымалы 

құрамын пайдалану ерекшеліктері

1. Газ баллонды автомобилдің салқын қозғалтқышын іске 

қосу

Төмен температура жағдайында салқын қозғалтқышты жылдам 

және сенімді іске қосуды қамтамасыз ету үшін айтарлықтай шамада 

газ баллонды автомобилдерді пайдалану сенімділігін анықтайды .

Газбен жұмыс істейтін салқын қозғалтқышты іске қосар алдында:

•  отын түрін көрсететін ауыстырып қосқыш «газ» жағдайында 

тұрғанына көз жеткізу;

•  жоғары қысымды манометр бойынша баллондарда газдың 

болуын тексеру;

•  баллондардағы шығын вентилдерін жабу (тірелгенге дейін);

•  магистралдық шығыс вентилін баяу ашу;

•  «салмақ» кранын қосу;

•  беруді ауыстырып қосу қорабының рычагын бейтарап 

жағдайға қою;

•  оталдырғышты қосу;

•  ауа тежеуішті басқару сабын шегіне дейін тарту және оны ша-

мамен 9–10 мм кері жылжыту;

•  бақылау-өлшеу аспаптары бойынша электромагнитті қақпақ-

шаның ашылғанына және газдың төмен қысымды редуктор-

дың бірінші сатысына түскеніне көз жеткізу;

•  газдың педальін шамамен 15–20 мм оның жұмыс барысына 

басу;

•  ілінісу педальін қатты басу;

•  егер бар болса жіберу кнопкасын 2–3 сек . қосу, бұл ретте 

шығып жатқан газға тән шырыл естілу керек;

•  стартерді қосу .

58

Қозғалтқыштың жұмысы басталу сәтінде отын беру педальін 

шұғыл басуға және іске қосу нүктесін бірден қоя беруге бол-

майды . Көптеген жағдайларда ауа тежеуішті басқару сабын 

5–10 мм тарту, газ педальін баяу басып қозғалтқыштың 800–

1000 мин-1 тең айналу жиілігімен тұрақты жұмысына қол жет-

кізу және тек осыдан кейін ғана іске қосу нүктесін қоя беру ке-

рек; Содан кейін ілінісу педальін қоя беру және қозғалтқышты 

жұмыс температурасына дейін жылыту керек .

Бензинді карбюраторға қарағанда газды карбюратор-араласты-

рғыш отын беретін басқару педальін жиі көп рет басқан кезде жа-

натын қоспаны байытпайтынын атап өту керек . Жанатын қоспаның 

қажетті байытылуына қосымша босату нүктесін басқан кезде не-

месе газ аппаратурасының конструкциясында басқарудың элек-

трондық блогы болған кезде автоматты түрде қол жеткізіледі .

Қоршаған ауа температурасы –5 °C төмен болған кезде бензин-

ді қозғалтқышты іске қосуға кеңес беріледі .

Бензинмен жұмыс істейтін салқын қозғалтқышты іске қосу 

операциясының тәртібі мынадай:

•  баллонды және магистралды вентильді ашу;

•  «салмақтар» кранын өшіру;

•  отын түрін ауыстырып қосқышты «газ» жағдайына қою;

•  от алғышты қосу және бақылау аспаптары бойынша төмен 

қысымды редуктордың бірінші сатысында газдың болуына 

көз жеткізу;

•  отын түрін ауыстырып қосқышты «бензин» жағдайына қою;

•  іліктіру педальін қатты басу;

•  бензинмен жұмыс істейтін қозғалтқышты дайындаушы-зауыт 

ұсынған жай тәртіппен іске қосу;

•  қозғалтқышты іске қосқаннан кейін салқындаған сұйықтықты 

+40 °C температурасына дейін жылыту кезінде отын түрін 

ауыстырып қосқышты бейтарап күйге ауыстыру;

•  иінді білектің айналу жиілігін иінді білектің ең аз айналу жиілі-

гінен жоғары күйде ұстап тұрып, бұл кезде қозғалтқыштың 

59

жұмысын қадағалай отырып карбюратордың қалқымалы ка-

мерасынан бензин ағызу;

•  қозғалтқыштың жұмысында іркіліс пайда болған кезде (10–

12 с кейін) отын түрін ауыстырып қосқышты «газ» жағдайы-

на ауыстыру, газ педальінің және ауа жапқыштың көмегімен 

қозғалтқыштың иінді білегінің айналу жиілігін 1000–1200 

мин-1 шегінде ұстау және қозғалтқышты жылытуды жүктеу 

температурасына дейін жалғастыру .

Газ дизель циклі бойынша жұмыс істейтін автомобил қозғал-

тқышын іске қосу тек дизель отынымен ғана жасалады . Бұл рет-

те қозғалтқышты 600 мин-1 айналым жиілігінде салқындаты-

латын сұйықтықтың 50–60 °C температурасына дейін жылытуға 

кеңес беріледі .

Айналымды одан әрі арттыру кезінде қозғалтқыш дизельдік ре-

жимде 900±50 мин-1 айналым жиілігіне дейін жұмыс істейді . 

Айналым жиілігін одан әрі арттыру қозғалтқыш жұмысын авто-

матты түрде дизельдіден газдизельдіге келтіреді .

СТГ жұмыс істейтін автобуысқа қызмет көрсету 

және күтім жасау

1 . Саңылаусыздығын тексеру: әрбір 15 күннен кейін тексеріп 

тұру керек, тексеру қысымы 20 мПа .

2 . Жоғары қысымды фильтрді тазарту: фильтрді әрбір үш ай сай-

ын тазарту керек, СТГ сапасы бойынша тазарту еселігін азайтуға 

болады, әрбір жарты жылда фильтрді ауыстырып тұру керек .

3 . Жүйенің қауіпсіздігін қорғау шаралары: мамандар қорғау 

құрылғысының жұмысын әрбір үш ай сайын техникалық талап-

тар бойынша газдың артық ағыны мен адаптерін тексереді .

Жөндеумен айналысатын механиктер үшін кездесетін ақаулар

1. Қозғалтқыш от алмайды

а) Егер монометрдің стрелкасы нөлді көрсетсе

60

Ұсынымдар: рубканың аспаптық қалқанындағы көзден 7 сек . 

аралықпен ажыратқышты бірнеше рет қосу және ажырату, егер 

манометрде белгі пайда болса, онда машинаны от алдыру ке-

рек .

2. Қозғалтқышта жоғары айналым жоқ:

Негізінен бірінші сыныпты редуктордың шығар аузындағы 

шығынды тексеру керек:

а) шығар ауыздағы шығын шамадан тыс төмен

б) шығар ауыздағы шығын қалыпты

3. Қозғалтқыш кейде сөніп қалады

Негізінен бірінші сыныпты редуктордың шығынын тексеру керек:

а) шығар ауыздағы шығынды шамадан тыс төмен

б) шығар ауыздағы шығын қалыпты

4. Қозғалтқыш жеңіл сөніп қалады

а) Редуктордағы ыстық суын кіргізетін тұрба құбыры мен шыға-

ратын тұрба құбырында ластану немесе ағып кету бар-жоғын 

тексеру керек

б) Электр тізбегінде қуаттың түсіп кетуі болды ма немесе дұрыс 

қосылмады ма тексеру керек .

Қозғалтқыштар тек табиғи газбен цилиндрдегі газды ауа қоспа-

сының электр ұшқынынан немесе қыздырылған пілтеден от 

алып жұмыс істеуге арналған .

Газ аппаратурасы дұрыс жұмыс істеп тұр, автокөлік сынған

ГБЖ саңылаусыздығын тексергеннен кейін автокөлікті жууға, 

одан кейін бұзылуларды жою үшін негізгі автокөліктерді ағым-

дық жөндеуден өткізетін аймаққа жібереді .

Жөндеу жұмыстары орындалғаннан кейін жөнделген автокөлік-

ті СТГ құю үшін (қажет болған кезде) алаңға және автомобиль 

тұрағына жібереді .