«ШОҚан оқулары 19» Халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары

214
 
 
утнкхиэлармен  және  вексорлармен  ж±мыр  ірсейді.  Оларѓа  утнкхиэ  не  екенін 
жазып беріндерші деген өсінішке, оқтшылардыњ барлыѓы келірсі. Ронда қызық 
жаѓдай  пайда  болады:  утнкхиэ  мен  вексордыњ  нақсы  анықсамарын  ешкім 
білмейді, бірақ олардыњ бѓрі оныњ не екенін жазтѓа сырырып жассы. Міне оры 
рипассаманы  инстисивсі  деп  ранатѓа  болады–оқтшалардыњ  рипассамалы, 
с‰рініксерді д±рыр қолданты, бірақ логикалық нақсы анықсамарын білмейді.     
 
 
 
ОҚТЧЫЛАРДЫҜ САНЫМДЫҚ БЕЛРЕНДІЛІГІН АРССЫРТДА 
ОҚЫСТЧЫ БАЃДАРЛАМАЛАРДЫ ҰСЫМДЫ ҚОЛДАНТ 
СЕХНОЛОГИЯЛАРЫ 
 
Раррекеев А.Р., Башаров Л.Р., Күшікбаева Н.Н. 
Арсана қ., Л.Н.Гтмилев асындаѓы Етразиэ ±лссық тниверрисесі 
lachin-ne@mail.ru
 
 
Әр  адамның  математикаға  қабілеті  әртҥрлі.  Елдің  бәрі  математик  болуы 
керек деген талап қойылмайды, қойылуы мҥмкін де емес. Бірақ та, әр адамның 
ойлау жҥйесі логикалық тәртіптерге негізделгені жӛн. Сол логикалық негіздерді 
адам  кӛбінесе  математикадан  алады.  Сондықтан  да  мектептердегі  кӛп 
пәндердің  арасында  математика  пәні  бірінші  сыныптан  бастап  ҥзілмей,  соңғы 
сыныпқа  дейін  ӛтіледі.  Математиканың  еш  адамға  зияны  жоқ,  оны  әркім  ӛз 
мҥмкіншілігіне  қарай  алғанынша  алады,  бірақ  сапалы  математикалық  білім 
алуына бҥкіл жағдай жасалуы міндетті. Бҧл мақсаттарды жҥзеге асыру міндеті 
мектеп мҧғалімдеріне жҥктелген. Оқытудың танымдық функцияларын кҥшейту 
негізінде математиканы меңгерудің педагогикалық тҧрғыдан тиімді шешімдері 
бар.  Соның  бірі  оқу-тәрбиелік    жҧмысты  математика  сабағында  пән-аралық 
байланыс  арқылы  жҥзеге  асыру  идеясы.  Математика  мен  информатика 
арасындағы пәнаралық байланысқа негізделген бағдарламаландырылған оқыту 
технологиялары оқытушы бағдарлама нгегізінде іске асырылуы мҥмкін. 
"Оқусыз - білім жоқ, білімсіз кҥнің жоқ"- демекші дана халқымыз,оқып, 
дҥние  сырларының  тҥбіне  ешкімнің  жете  алмасы  хақ.  Ғасырлар  бойы  білім 
іздеген адамдарның осы сырлардың тереңіне бойлағаны, адамзаттың пайдасына 
жарамды  аз  да  болса  ӛз  еңбектерінің  жемісін  кӛріп  жатыр.  Адамдардың  ӛмірі 
белгілі сценарийға бағынған тҥрде ӛте келеді. Тумысынан еркі ӛзіне  берілген 
тҧлға  ӛз ӛмірінің  сценарийін ӛзі    жақсы  немесе  жаман  тарапқа  ӛзгерте  алады. 
Бізді  ата-анамыз  жас  кезімізде  мектепке  беріп,  перзентін  оқып,  халқына 
пайдасы  тиетін  азамат  болсын  деп,  ӛміріміздің  сценарийінің  алғашқы 
абзацтарын  жазады.  Ал  мектептің  сценарийіне  кӛпшілік  оқушылардың 
бағынғысы  жоқ.  Неге?  Мҥмкін  біз  мҧғалімдердің  оқушы  тәрбиелеу 
сценарийіміз  оларға  ҧнамайтын  шығар?  Жамандыққа  жетектемейтін  ҧстаздың 
әрекеттерін  тҥсінетін  де,  тҥсінбейтін  де  оқушылар  болады  емес  пе, 

215
 
 
тҥсінбегендеріне  қамықпаған  жӛн.  Оларға  басқа  сценариймен  сабақ  ӛтуге 
болады.  
Мҧғалім әр сабақтың жоспарын жазып, сол жоспар бойынша сабақ ӛтеді. 
Математика  сабағының  да  жоспары  жазылып, сол  жоспарға  сай  сабақ ӛтіледі. 
Қазіргі  ғылым  мен  технологияның  дамыған  кезінде  электронды  жоспарлар 
қҧрылып,  интерактивті  тақталарда  сабақтар  жҥргізіліп  жатыр.  Бірақ 
математиканы,  оның  ішінде  геометрияны  оқушыға  толық  жеткізу  қазіргі 
мҧғалімдердің  кҥрделі  мәселесі  болып  тҧр.  Сондықтан,  жоғарыда  айтып 
кеткендей,  әр  есепті  шешудің  оқушыға  тҥсінікті  сценарийін  жазу  керек.  Тек 
қана жазып қоймай, компьютер тҥсінетін тілге аударсақ, яғни бағдарламаласақ, 
оқушыларға  тағы  да  кӛбірек  тҥсінікті  болатыны  белгілі  жайт.  Сол  есептерді 
шешуге 
ҥйретудің 
бағдарламалық 
оқыту 
принципіне 
негізделген 
технологиясын суреттеп ӛтейік.   
Мысал:  Тік  призмаға  іштей  сызылған  цилиндрдің  толық  беті  106π.  Тік 
призманың  табаны  бұрышы  45°  болатын  ромб.  Цилиндр  осімен  призманың 
бүйір жағының диагоналі арасы 
2
5
 болса, призманың кӛлемін табыңыз. 
Есептің 
берілгенін 
компьютермен 
оқушыға 
тҥсінікті 
тілде 
бағдарламалаймыз. Бҧл бағдарлама ӛзімізге қолайлы кез келген бағдарламалау 
тілінде  жазуға  болады.  Бірақ  бағдарламалау  тіліне  қарағанда  бізге  MS 
PowerPoint  бағдарламасы  қолайлы.  Ӛйткені  кӛпшілігіміз  сол  бағдарламамен 
слайдтар, презентациялар жасап ҥйренгенбіз. 
Оқушы  экрандағы  "Бастау"  пернесін  басқанда  экранға  есептің  шарты 
шығады.  Бағдарламалау  барысында  оқушыға  есептің  шартында  кездесетін 
барлық математикалық терминдерге анықтама беріліп кететіндей, ол анықтама 
оқушыға сҧрақ ретінде берілетіндей етіп жасау керек.  
Есептің  шартының  тӛменгі  жағында  "Алға"  пернесін  орналастырамыз. 
Оқушы пернені басқан кезде есепте кездесетін бірінші термин "Тік призма" ға 
байланысты сҧрақ экранға шығады.  
1) Тік призма дегеніміз не?  
Оқушы сҧрақтың астында берілген жауаптар нҧсқасынын дҧрыс жауапты 
белгілейді.  Жауап  дҧрыс  болса  "Дҧрыс"  немесе  "Қате"  деген  жауап  шығады. 
Оқушы дҧрыс жауап бергеннен соң келесі сҧраққа кӛшеді.  
 

216
 
 
 
 
 
 
 

217
 
 
 
 
 
 
 
 

218
 
 
Есептің  шешіміне  байланысты  әдістемелік  нҧсқаулар.  Негізгі  проблема  
«цилиндр  осімен  призманың  бҥйір  жағының  диагоналы  арасы 
2
5
»  деген 
тҧжырымды  дҧрыс  суреттеу.  Бҧл  жерде  айқас  тҥзулер  ара-қашықтығы  сол 
тҥзулер  арқылы  ӛтетін  параллель  жазықтықтардың  ара-қашықтығы  болып 
табылатынын және шеңбермен тҥзудің жанасу нҥктесіне жҥргізілген радиустың 
жанамаға  перпендикуляр  болатынын  ескеріп,  шеңбер  радиусының   
2
5
ге  тең 
болатынына кӛз жеткізу керек.  Ол ҥшін келесідей итермелеуші сҧрақтар болуы 
мҥмкін. Дҧрыс тҧжырымды тап: 
А) 
2
5
- бҧл  шеңбердің центрінен ромб тӛбесіне дейінгі қашықтық. 
Б) 
2
5
 - бҧл ромбының биіктігі 
В)  
2
5
 - бҧл шеңбердің радиусы 
Г) 
2
5
- бҧл ромбының диагоналының жартысы 
Есептің  шешіміне,  оқушыға  кӛмек  керек  жағдайында,  итермелеуші 
сҧрақтардың кӛмегімен жетуге болады. Сҧрақтардың мазмҧны мен реті: 
1) Цилидрдің  толық  беті  бойынша  нені  есептеуге  болады?  (биіктікті, 
ӛйткені радиусы белгілі- 
2
5
 ) 
2) Цилиндрдіңі биіктігі неге тең? (
2
5
3
) 
3) Кӛлемнің формуласында табан ауданы қалай есептелінеді? (ромбының 
ауданына тең, оны анықтау ҥшін қабырғасы керек) 
4) Ромбының  қабырғасын  қалай  есептей  аламыз?  (сҥйір  бҧрыштың 
синусы арқылы, ол ҥшін ромбының биіктігі керек) 
5) Ромбының биіктігі белгілі ме? (белгілі, шеңбердің диаметріне тең) 
Осындай сҧрақтардың барлығына тек қана жауап беріп қоймай, дәптеріне 
жазып  алып  отырған  оқушының  есіне  кӛптеген  анықтамалар  тҥседі.  Осы 
анықтамаларды  пайдалана  отырып  оқушы  соңғы  сҧрақ  болып  табылатын 
сҧрағына дҧрыс жауап беруі сӛзсіз.  
8) Призманың кӛлемі: 
а) 40 м
3                                     
б) 80 м
3 
ә) 120 м
3                                    
в) 135 м
3  
 
 
 
ХЭММИНГ КОДЫ 
 
Сердалы А.К. 
Астана қ., Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ҧлттық университеті 
aika_89_06@mail.ru
 
 
Жҧмыста қолданылатын анықтамалар 
мен белгілеулер [1] монографияда 
келтірілген.  
Бҧл  мақала  Хэмминг  коды  деп  аталатын  кодтардың  бір  класына 
арналады.
  Ақпаратты  жіберу  теориясының  маңызды  мәселелерін  шешу 
әдістерінің  бірі  шулы  арналарға  хабарламаны  сенімді  жіберуді  қамтамасыз