28
Шифр 2 көмегімен шифрланған хабар
)
*
%
>
=
-
<
(
>
=
>
#
*
>
Сурет 2.3. Тура орнына қою әдіспен шифрлау мысалы
Осылай алынған мәтіннің қорғау деңгейі аса үлкен емес, өйткені бастапқы мен
шифрланған мәтіндерде бірдей статистикалық заңдылығы бар. Мұнда қандай символдар
(әрептер немесе белгілер) ауыстыру үшін пайдаланғаны маңызды емес.
Шифрланған хабарды жиілік криптоталдау көмегімен ашуға болады. Ол үшін
хабарды жазған тілдің кейбір статистикалық мәліметтерін пайдалануға болады.
Бізге белгілі, орыс тіліндегі мәтіндерде ең жиі кездесетін символдар О, И. Одан
сирек кездеседі Е, А әріптері. Дауыссыз әріптерден ең жиі кездесетіні Т, Н, Р, С
символдары. Криптоталдаушының қолында түрлі типті мәтіндер (ғылыми, көркем және
т.б.) үшін символдардың кездесу жиілігінің арнайы кестелері бар.
Криптоталдаушы алынған криптограмманы ықыласпен зерттейді және қандай
символдар неше рет кездесетінің санайды. Алдымен шифрланған хабардың ең жиі
кездесетін белгілерін ауыстырады, мысалы О әрпімен. Сосын И, Е, А әріптер үшін
орындарын іздеп тырысады. Сонан соң ең жиі кездесетін дауыссыздар қойылады. Әрбір
кезеңде сол не басқа біреу әріптерінің «сай келу» мүмкіндігі бағаланады. Мысалы, орыс
сөздерінде қатар жазылатын төрт дауысты әріптерді табу қиын, орыс тілінде сөздер Ы
әріптен басталмайды және т.б. Шынында, әрбір табиғи тілі (қазақ, орыс, ағылшын және
т.б.) үшін көп заңдылықтар бар, олар маманға шифрланған хабарды ашуға көмектеседі.
Бірмәнді криптоталдаудын мүмкіндігі ұстап алынған хабардың ұзындығына
тікелей тәуелді. Мысалы, криптоталдаушының қолына кейбір біралфавитты орнына қою
шифры көмегімен шифрланған хабар түссін:
ТНФЖ.ИПЩЪРЪ
Бұл хабар 11 символдан тұрады. Осы символдар үлкен мәтіннің фрагменты емес
бүтін хабар құрайтыны белгілі болсын. Бұл жағдайда біздің шифрланған хабар бір не
бірнеше бүтін сөзден тұрады. Шифрланған хабарда символ Ъ екі рет кездеседі. Ашық
мәтінде шифрланған Ъ белгінің орнында дауысты әріп О, А, И немесе Е тұр деп
болжайық. Ъ орнына осы әріптерді қойып әрі қарай талдаудың мүмкіндігін бағалайық (2.2
кесте).
Кесте 2.2. Криптоталдаудың бірінші кезеңнің варианттары
Шифрланған хабар
Т Н Ф Ж . И П Щ Ъ Р Ъ
Ъ -ны О -ға ауыстырғаннан кейін
О О
Ъ -ны А -ға ауыстырғаннан кейін
А А
Ъ -ны И -ға ауыстырғаннан кейін
И И
Ъ -ны Е -ға ауыстырғаннан кейін
Е Е
Барлық келтірілген ауыстыру варианттары тәжірибеде кездесу мүмкін.
Криптограммада басқа символдар бір рет кездесетінің еске алып, қандай болмасын
хабардың варианттарын таңдап алайық (2.3 кесте).
29
Кесте 2.3. Криптоталдаудың екінші кезеңнің варианттары
Шифрланған хабар
Т
Н
Ф
Ж
.
И
П
Щ
Ъ
Р
Ъ
Дешифрланған таңдап алынған хабарлардың варианттары
Ж
Д
И
С
У
М
Р
А
К
А
Д
Ж
О
Н
А
У
Б
И
Л
И
В
С
Е
Х
П
О
Б
И
Л
И
М
Ы
П
О
Б
Е
Д
И
Л
И
2.3 кестеде келтіргеннен басқа хабарлардан одан да артық сай келетін сөйлемдерді
таңдап алуға болады. Сонымен, егер бізге ұстап алынған хабардын мазмұны туралы еш
нәрсе алдын ала белгілі болмаса, онда оны бірмәнде ашалмаймыз.
Егер де криптоталдаушының қолына қарапайым орнына қою әдіспен шифрланған
жеткілікті ұзын хабар түссе, онда әдетте оны ойдағыдай ашып оқуға болады. Шифрланған
хабар неғұрлым ұзын болса, соғұрлым оны бірмәнді дешифрлауға болады.
Егер ашық мәтіннің статистикалық сипаттамаларын жасыратын болсақ, онда
қарапайым орнына қою шифрдың ашуы бірталай күрделі болады. Мысалы, осы оймен
шифрлаудың алдында ашық мәтінді архиватор программа көмегімен «сығуға» болады.
Орнына қою ережелерінің күрделендіруімен шифрлаудың сенімділігі өседі. Жеке
символдарды емес, ал мысалы, екі әріпті тіркестерді – биграммаларды ауыстыруға
болады. Осындай шифр үшін ауыстыру кестесі 2.4 кестеде берілген.
Кесте 2.4. Екі әріпті тіркестерді ауыстыру кестесінің мысалы
Ашық мәтін
Шифрланған
мәтін
Ашық мәтін
Шифрланған
мәтін
аа
кх
бб
пш
аб
пу
бв
вь
ав
жа
...
...
...
...
яэ
сы
ая
ис
яю
ек
ба
цу
яя
рт
Осындай ауыстыру кестесінің мөлшерін бағалайық. Егер бастапқы алфавитта N
символ болса, онда биграммалық шифры үшін ауыстыру векторында N
2
«ашық мәтін -
шифрланған мәтін» жұптар болу керек. Осындай шифры үшін ауыстыру кестесін басқа
түрде де жазуға болады: бағандардың атаулары биграмманың бірінші әрпіне сәйкес, ал
жолдардың атаулары – екіншіге, мұнда кестенің ұяшықтары орнына қойылатын
символдармен толтырылған. Бұл кестеде N жол және N баған болады (2.5 кесте).
Кесте 2.5. Биграммалық шифры үшін ауыстыру кестесінің басқа варианты
а
б
...
я
а
кх
цу
...
...
б
пу
пш ...
...
в
жа
вь
...
...
...
...
...
...
...
Достарыңызбен бөлісу: |
