В данном дипломном проекте были рассмотрены вопросы и задачи

60

 

 

жарықтылығы  да  зор  рөл  ойнайды.  Жарық  қызмет  көрсетушінің  жалпы 

жағдайына  әсер  етеді  және  дұрыс  ұйымдастырылған  жарықтылық  жоғарғы 

жүйке  жүйесінің  қызметін  ынталандырып,  жұмыс  істеу  қабілетін  арттырады. 

01.06.2009  жылы  енгізілген  СНиП  РК  2.04-05-2002-ке  сәйкес  орта  көздерге 

түсірілетін салмақты минимизациялау үшін белгілі жарықтылық деңгейіне ие 

болуы керек.   

4.2 Операторлық бөлмеде жасанды жарыққа есеп жүргізу 

Есеп  әдетте  екі  тәсіл  арқылы  шығарылады:  пайдалану  коэффиценті 

тәсілі  және  нүктелік  тәсіл.  Ірі  көлеңкелік  заттары  жоқ  деп  қарастырып, 

горизонтальды  беткейлердің  жалпы  біркелкі  жарықтандырылуын  есептеу 

үшін қажетті МӘ-мен  СНиП  РК 04-05-2002-тегі әдіснамаға сәйкес  нүктелік 

тәсілін пайдаланамыз.  Залды жалпы жарықтандыру көздері ретінде жарықты 

беру деңгейі жоғары (75 лм/Вт-қа дейін және одан көп), қызмет істеу мерзімі 

ұзақ (  10 000  сағатқа дейін), жарқыраушы беттердің жарқындылығы төмен 

әрі  жарықты  жақсы  таратуды  қамтамасыз  ететін    ПВЛМ-40  типті  

шамшырақтар қолданылады.  Шамның сипаттамасы 4.3 кестеде көрсетілген.  

 

4.3 Kесте - ДРЛ400 шамының сипаттамасы 

Типі 

әрі 

белгіленуі 

Қуаты, 

Вт 

Жарық 

ағыны, 

лм 

Ұзындығы, 

мм 

Диаметрі,

мм 

Жанудың 

орт.ұзақтығы, 

сағ. 

Темп., 

К 

ПВЛМ  

40 

40   

1000 

1213 

40 

10000 

4300 

           Талаптарға  сай,    оператордың  жұмыс  орнын  жалпы  жарықтандыру 

жүйесіне есептеу жүргіземіз.  

           Тапсырма: 

Берілген  нұсқа  бойынша  өнеркәсіптегі  жасанды 

жарықтандыруды таңдау және есептеу.  

Өлшемі : 10х8х3;  

Һ

ж

=0,2 м; һ

і

=0,8 м;  

Лампа саны:10;   

Лампа түрі: ПВЛМ-40 типті;  

Лампаның қуаты : 40 Вт; 

Шағылу коэффиценті: p

т

=70%, p

қ

=50%, p

е

=10%; 

Лампаның іліну биіктігі (һ):   

 

Һ=Н-(Һ

ж

+Һ

і

), 

 

Һ=3-(0,2+0,8)=2 (м). 

 

Лампалар арасындағы арақашықтык (z):   

61

 

 

1.Ұзындығына қарай:   

 

 

Z 

ұ 

= λ Һ , 

(4.1) 

 

мұндағы λ=1,2...1,4; 

 

                  Z

 

. 

 

2. Еніне қарай :  

 

 

Z = λ Һ , 

(4.2)  

, 

 

 

Лампалардың орналасуы, диаметрлері (d): 

 

d

1

=0,6 м; d

2

=1,4 м; d

3

=2 (м), 

d

4

=

, 

d

5

=

, 

                                       d

6

=

. 

 

Орталық нүкте мен  лампа арасындағы арақашықтық (α): 

 

, 

, 

62

 

 

, 

, 

, 

 

 

 

          Әртүрлі  бұрыш  бағытындағы  ПВЛМ-40  лампасы  үшін  ток  күшінің 

мәндері (I

α

):   

 

I

α1 

= 228 (кд), 

I

α2 

= 156 (кд), 

 I

α3 

= 94 (кд), 

I

α4 

= 106 (кд), 

I

α5 

= 51 (кд), 

I

α6 

= 26 (кд). 

 

          Ары қарай  

  есептейміз: 

), 

), 

 

 

), 

63

 

 

). 

 

Шартты жарықтандыру суммасы:  

 

= 123,08 + 47,38 + 15,6 + 18,53 + 3,17 + 0,65 = 208,41 (л.к). 

Р  =  40  Вт,  F  =  13700  лм  тең  ПВЛМ-40  лампасы  таңдалды.  Осы  лампа 

үшін жарықтандыру:   

). 

          Енді бөлмеге қажетті лампалардың санын табу: 

 

Бұл жұмысты орындау барысында мен мынандай қорытындыға келдім:  

есептеулер  нәтижесінде өндіріс орнында  Р=40 Вт  лампаны  орнатуға  болады. 

Өндіріс  орнында  10  дана  ПВЛМ-40    лампасын  қолдануға  болады.  Нүктелік 

әдіс  арқылы  жарықтануды  есептеудің  анализін  жасауға  болады,  бірақ 

шамдарды  соншама  эффективті  қолдана  алмаймыз.  Ортақ  локалды  жарықты 

есептеуге  мүмкіншілігімен  ерекшеленеді.  Талаптарға  сай,    оператордың 

жұмыс орнын жалпы жарықтандыру жүйесіне есептеу жүргім. Сонымен қатар 

операторлық  бөлмедегі  микроклиматтық  параметрлерге  талдау  жасадым. 

Электр  қауіпсіздігін  қаматамасыз  еттім.  Электр  қауіпсіздігіне  байланысты 

нөлдеуге есеп жүргіздім. 

Төменде лампалардың орналасу сұлбасы көрсетілген (4.2-сурет). 

64

 

 

 

 

4.2 сурет - Лампалардың орналасу сұлбасы 

 

4.3 Электр қауіпсіздігін қамтамасыз ету 

          Электр қayіпсіздігі дегеніміз – ол, электромагниттік өрістің, статикалық 

электрленудің,  элeктрлік  доға  мен  электр  тоғының  зиянды  және  қауіпті 

әсерінен  адамдaрды  қорғауды  қамтамасыз  ететін  ұйымдастырылған  және 

техникалық жұмыстар мен шаралардың жүйесі.Ең әуелі тоқтың адамға әсерін 

талдасақ.  Тоқтың  әсері  кернеуге  және  адамның  кедергісіне  байланысты 

болады.                  Адамның  кедергісі  ішкі  органдарының  кедергілерінің 

қосындысы  мен  адамның  терісінің  кедергісінің  қосындысына  тең  болады. 

Есептеулерде R = 1000 Ом деп алынады. Әр түрлі дәрежедегі тоқтың адамға 

әсер етуі төмендегі суретте көрсетілген. 

          Электр қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін  электр қондырғыларының ток 

жүретін бөліктеріне жанасудан қорғануда қоршаулар,  блокировка, оқшаулау, 

және ток жүретін бөліктерді қол жетпейтін биіктікте орналасу қолданылады. 

           Қоршаулар  сыртқы  қабатты,  шкаф  түрінде  және  т.б.  болуы  мүмкін. 

Олар  құрылғының  бір  бөлігі  ретінде  немесе  тасымалды  түрде  болады. 

Қоршаулар  бір  тегіс  және  тор  түрінде  орындалады.  Оларды  ашу  және  жабу 

тек  ғана  арнайы  құрылғылар  немесе  құралдар  көмегімен  орындалады  (4.3  -

суретті қараңыз). 

          Қызмет  көрсететін  жұмысшыларды  электр  тоғынан  зақымданудан 

қорғау  үшін  жерге  қосу  (заземление)  қарастырылған.  Қауіпті  жерлерде 

қауіптілікті  белгілейтін  плакаттар,  ескертулер  ілінген.  Электр  қауіпсіздікті 

қамтамасыз  ету  үшін  жұмысшыларға  еңбектің  қауіпсіздік  әдістеріне  үйрету 

және  нұсқаулау  жүргізіледі.  Электрлік  токтың  қауіпті  әсері  адамның  электр 

қондырғылардың ток жүретін бөліктермен тікелей контактісі кезінде көрінеді. 

Электрлік  ток  адам  денесі  арқылы  өткенде  келесідей  әрекеттерді  жасайды: 

термиялық  –  терінің  қызуына  және  күюіне,  қан  жүретін  жолдардың  және 

65

 

 

қанның  қызып  кетуі;  электролиздік  –  қанның  және  плазманың  жіктелуіне; 

биологиялық – ағза терісінің тітіркенуі. 0,05 А электрлі ток күші адам өміріне 

қауіпті деп саналады. 40-60 Гц-ті айнымалы ток аса қауіпті. Электр тоғымен 

зақымдану  жергілікті  электржарақаттар  (электрлі  күю,  электрлік  таңба, 

терінің металдауны, электроортальмия) және электрлі соққылар (жалпы адам 

ағзасының зақымдануы). 

 

 

 

4.3 Сурет – Әр түрлі дәрежедегі токтың адамға әсер етуі 

 

 

 

4.4 сурет - Электр қондырғысын тормен қоршау 

 

          Адамның  электр  тоғымен  зақымдану  дәрежесі  токтың  күші  және 

жиілігіне,  адам  денесінің  кедергісі,  электр  токтың  өту  ұзақтығы,  қоршаған 

66

 

 

ортаның  жағдайларына  байланысты байланысты  болады. Электрлі  күю  –  1-2 

кВ  кернеулі  электро  қондырғылардың  ток  жүретін  бөліктермен  дененің 

контактісі  жерінде  терінің  күюі  деп  аталады.  Электрлі  таңбалар  –  токтың 

әсерінен пайда болған адамның терісіндегі сұр түсті дақтар, жаралар. Терінің 

металдануы – электрлік доғалар және электролитте балқытылған электролизді 

ванна  әсерінен  балқыған  металдың  майда  бөлшектері  терінің  жоғарғы 

қабаттарына енуін айтады. Терінің жараланған жері бұдырланып, қатты және 

соған  сәйкес  түске  боялады.  Электрooфтaльгия  –  электр  токтың  әсерінен 

бұлшық  еттердің  қысқарулары  (сокрaщение)  нәтижесінде  көздің  сыртқы 

қабатының  ісінуі.  Электр  тоғынaн  жарақат  алу  қауіпінен  қорғану  Кернеу 

жүйеcіне  қосылған  электр  қондырғылармен  жұмыс  істеу  кезінде  электр 

тоғынан  жаpақат  алу  қауіпінен  қорғану  үшін  жалпы  және  жеке  қорғану 

құралдарын  қолдaнады.  Жалпы  қорғану  құралдары  деп  қоршаулар,  жерге 

қосулар  нольге  қoсу  және  электроқондырғылардың  корпустарын  өшіру, 

қауіпті жерлерде ілiнетін ескерту плакаттары және т.б.    

          

4.4

 

Электр қауіпсіздігі бойынша нөлдеуге есеп жүргізу 

          Электр  тoғының  адамға  әсер  ету  дәрежесі  оның  өлшемі  мен  әсер  ету 

арақашықтығынa  бaйланысты.  Егер  қондырғы  кернеуі  380/220  В  немесе 

220/127  В  қоректeніп  тұрса,  онда  нөлдік  сымы  бар  қондырғыларда 

қорғаныстық нөлдеу қoлданылады. Төмендегі суретте электр қондырғысының 

нөлдеуге сұлба көрсетiлген: 

 

 

 

мұндағы  1  –  нөлдеу  магистрaлі;  2  –  магистральдың  қайталама  

жерлендірілуі; 3 – сөндіру аппараты; 4 – элeктр қондырғысы 

(қозғалтқыш); 5 – трансформатор; Ro – жерлендірілген нөлдік 

сымның кедергісі; Rh – адамның есептік кедергісі; 

 

4.5 Сурeт – Электр қондырғысының нөлдеу сұлбасы 

 

67

 

 

Нөлдеу – кернeyі 1 кВ дейінгі төрт сымды жерлендірілген нөлдік сымы 

бар  электр  траптаpында  қолданылады.  Нөлдеудің  қызметі  –  электр 

қондырғысын  тораптaғы  зақымдалған  аймақиан  тез  арада  сөндірілуін  және 

нөлденлген  қондырғының  корпусындағы  кернеудің  төмендеуін  қауіпсіз 

уақытқа  дейін  ажыpaтылуын  қамтамасыз  етеді.  Төбеде  айтылғаннан 

қорытындылай  келе,  нөлдeyдің  қызметіне  былай  анықтама  береміз:  нөлдеу 

корпусқа қысқа тұйықталу бoлған жағдайда максималды тоқтық қорғаныстың 

жұмыс істеуі болып табылады. Бұл жағдайда қысқа тұйықталу тоғы қорғаныс 

аппаратының номиналды тоғынан үлкен мәнде болуы тиіс.              

          Есеп нөлдеудің сөндіру қабілеттілін тексеруге жүргізуге негізделген. 

 

I 

KT 

≥ 3· I

b

H 

≥ 1,25· I

ABT

H

 , 

(4.3) 

          Есептің берілгендері: 

 

 

 

4.6 Сурет – Есептің берілгені 

          Қысқа тұйықталу тоғын төмендегі теңдікпен анықтаймыз: 

 

I = U / Z

T

ƒ3 + Z

H

 , 

(4.4) 

мұндaғы U – фазалық кернеу, В; ZТ – трансформатордың кедергісі, Ом; 

ZН – нөлдік фазаның кедергісі, Ом; 

Нөлдік фазаның кедергісі келесідей формуламен анықталады: 

 

Z

П

 = ((R

ф 

+ R

H

)

2

 + (X

Ф

 +X

О

 + X

И

))

1/2

 , 

(4.5) 

68

 

 

мұндағы R

H

 және Rф – нөлдік пен фазалық сымдардың кедергілері, Ом;  

Хф  және  Х

0

  –  нөлдік  пен  фазалық  ссымдардың  ішкі 

индуктивті  кедергілері,  Ом;  Х

И

  –  нөлдік  фазаның  сыртқы 

индуктивті кедергісі, Ом; 

Z

Т

    мәні  трансформатордың  қуатына,  кернеуіне,  оның  орамдарының 

қосылу  түрiне  және  орындалуына  байланысты  болады.  Нөлдеу  кезіндегі 

есептеулер кезінде Z

Т

 мәнін төмендегі суреттен алдым: 

 

 

 

4.7 Сурет – Майлы трансформатордың толық есептік кедергісі Z

Т

 

мәндері. (Менің жағдайымда ZТ = 0,129 Ом)  

 

          Электр  қозғалтқышының  қуатын  біле  тұра  электр  қозғалтқышының 

номинал тоғын есептейміз: 

 

P = (3

1/2

· U

H

· I

ДВ

Н

· cosα) / 1000 ,  

(4.6) 

          Осы өрнектен алатынымыз: 

 

I

ДВ

Н 

= 1000· P/(3

1/2

· U

H

· cosα), 

(4.7) 

мұндaғы  Р  –  қозғалтқыштың  номинал  қуаты,  кВт;  UH  –  номина    

кернеу,В; cosα – қуат коэффициенті; 

I

ДВ

Н

 = 1000· 15/3

1/2

· 220· 0,9 = 43,74 A. 

          Активті кедергілерді R

H

 және R

ф

 анықтау үшін, ең алдымен, нөлдік және 

фазалық  сымдардың  қимaсын,  ұзындығын  және  жасалынған  материалын 

білуіміз  қажет.  Түсті  метaлдан  жасалған  сымдардың  кедергісі  төмендегідей 

анықталады:  

 

R = ρ·Ɩ / S , 

(4.8) 

69

 

 

мұндағы ρ – сымның меншікті кедергісі ( мыс үшін ρ = 0,018 Ом·мм2 /м, 

ал алюминий үшін ρ = 0,028 Ом·мм2 /м); Ɩ – сымның 

ұзындығы, м; S – сымның қимaсы, мм2; 

R

ф1

 = 0,028·100/50 = 0,056 (Oм),

 

R

ф2

 = 0,028·30 / 10 = 0,084 (Ом), 

R

ф

 = R

ф1

 + R

ф2

 = 0,056 + 0,084 = 0,14 (Ом), 

R

H1

 = 0,028·100/35 = 0,08 (Ом), 

R

H2

 = 0,028·30/6 = 0,14 (Ом), 

R

Н

 = R

H1

 + R

H2

 = 0,08 + 0,14 = 0,22 (Ом).

 

          Мыстан  және  алюминийдeн  жасалынған  фазалық  және  нөлдік  сымдар 

үшін ішкі индуктивті  кедергілeрі Хф және Х0 үлкен болмайды және де олар 

0,0156 Ом/км тең. 

Х

ф

 = 0,0156·0,13 = 0,002 (Ом), 

Х

О

 = 0,0156·0,13 = 0,002 (Ом). 

          Фаза  және  нөлдік  сымның  сыртқы  индуктивті  кедергісі  Х=  0,6  Ом/км 

тең  болады.  Қозғалтқыштың  номинaлды  тоғын  біле  тұра  I

K

H

  қозғалтқыштың 

жіберу тоғын есептеймiз: 

 

I

Қ

жіб

 = 3,4·I

Қ

Н

 , 

(4.9) 

I

Қ

жіб

 = 3,4·43,74 = 148,71. 

          Сақтандырғыштың 

балқымалы  қойылымның  номиналды  тоғын 

есептейміз: 

 

I

балқ

Н

 = I

Қ

қосу

/α , 

(4.10) 

мұндағы α – жұмыс режимінің коэффициенті (менің жағдайымда  α=2,5 

тең деп аламын); 

I

балқ

Н

 = 148,71/2,5 = 59,48 (A).

 

             

Нөлдік және фазалық сымдардағы ток тығыздығын анықтаймыз: 

70

 

 

 

δ = I

қ

Н 

/ S , 

(4.11) 

δ = 43,74

 

/ 10 = 4,37 (A/мм). 

             

Фаза және нөлдік сымның сыртқы индуктивті кедергісін анықтаймыз:

 

Х

И

 = 0,6·0,13 = 0,078 (Ом). 

          Нөлдік фазаның кедергісін есептейміз:

 

Z

И

 =((0,14+0,22)

2

+(0,002+0,002+0,078)

2

)

1/2

 = 0,37 (Ом).

 

          Енді қысқа тұйықталу тоғын есептейік: 

I

ҚТ

 = 220/(0,129/3)+0,37 = 532,69 (А).

 

          Сенімді қорғаныс шартына тексеріп көреміз: 

I

ҚТ 

≥ 3·I

балқ

Н

 A , 532,69 ≥ 178,44 (A), 

I

ҚТ 

≥ 1,25·I

ABT

Н

 A , 532,69 ≥ 54,675 (A).

 

          Байқағанымыздай,  IҚТ  сақтандырғыштың  балқымалы  койылымының 

мәні екі еседен де көп мәнге ие болып отыр, олай болса балқымалы койылым 

5...7 с ішінде күйіп кетеді де зақымдалған фазаны сөндіреді.  

          Енді  сақтандырғыштың  балқымалы  койылымның  номиналды  тоғына 

байланысты келесі сақтандырғышты таңдадым: ПН2-100; I

балқ

H

= 100А; Немесе 

келесідей автоматты ажыратқыш таңдауға болады: ВА51-35: I

H

ABT

= 63А. 

          Бұл  дипломдық  жұмыста  Lab  View  программалық  базасында  электрлік 

параметрлерге    өлшеуге  және  басқаруға  арналған  әмбебап  құрылғы 

жасалынды  және  оны  зерттеу  жұмыстары  жүргізілді.  Программалық  кешен 

арнайы  техникалық  бөлмеде  орындалды.  Бұл  жобаның  орындалуына  керекті 

құрылғылар келесідей: дербес компьютер, Lab View программалау орталығы, 

мультиметр  және  басқа  да  ескерілмеген  жабдықтар.    Жобаға  әр  түрлі  әсер 

етуші факторлардан қорғану шаралары қарастырылды. 

 

 

 

 

 

 

 

71

 

 

Қорытынды 

Бұл  дипломдық  жобада  “Орбита”  жылу  қазандық  орталығында 

электрлік 

параметрлерді 

өлшейтін 

виртуалды 

аспаппен 

қамтамасыздандырылды.  Lab  View  базасында  электрлік  параметрлерді 

өлшеуге  және басқаруға  арналған  ақпараттық    жүйе  жасалынды және  негізгі 

мақсат болып табылды.Электроникада пайдаланылатын электр параметрлерін 

тандау жүргізілді . 

Lab  View  программалық  орталығында  виртуалды  мультиметрдің  және 

құрылғының  логикалық(немесе,және,емес  т.б.)    операциялық  программалық 

графігін  құрастыру  және  жобалау  жасалынды.Lab  View  базасында  таңдалып 

алынған құрылғының ыңғайлы интерфейсі жасалынды. Көп функцияналды NI 

PXI/PCI-5401  және  PCIe-DAS1602/16      плата  негізінде  (  V,I,f)    сигналдарды 

енгізу және Real Time режимінде өлшеуіш құрылғы құрастырылды.Құрастыру 

және сигналдармен байланыстыру жүргізілді. 

Аспап  жасау  орталығын  жобалау  барысында  бүкіл  шығындарды  таба 

отырып, проект барлық ұйымның техникалық және практикалық талаптарына 

сай  келетіндігіне  көзіміз  жетті.  Жұмсалған  болжалданған  қаржы  бюджет 

ресурстарының  жиегінде  қолданылуы  да  мүмкін.Сонымен  қатар,  ұйым 

жұмысынан  күтіліп  отырған  пайда  көрсетілетін  қызметтердің  сапасының 

жақсаруына  әкеледі  деп  сенеміз.  Дегенмен,  пайданың  бір  бөлігі  тұрақты 

тұтынушылар саны артқан сайын, артып отырады. 

Менің  дипломдық  жобамда  қарастырылып  отырған  тақырыбым 

еліміздегі  техникалық  университеттердің,  яғни  АУЭС,  КазАТК  және  т.б. 

компьютерлік зертханаларында қолдануға тиімді.   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  

 

72

 

 

Әдебиеттер тізімі 

1  Кривлёв  А.  В.  Основы  компьютерной  математики  с  использованием 

системы MATLAB. – М.: Лекс-Книга, 2005. – 496 с.: ил. 

2  Суранов  А.  Я.  LabVIEW  7:  справочник  по  функциям.  –  М.:  ДМК 

Пресс,2005. – 512 с. 

3 Цифровая обработка сигналов / А. Б. Сергиенко. – СПб.: Питер, 2003. 

– 608 с.: ил. 

4  Хакимжанов  Т.Е.,  Санатова  Т.С.,  Абдимуратов  Ж.С.,  Дюсебаев  М.К. 

Еңбекті қорғау. Дәрістер жинағы. Аламаты: - АЭжБИ, 2006. -36б. 

5  Абдимуратов  Ж.С.,  Хакимжанов  Т.Е.,  Дюсебаев  М.К.  Еңбекті  қорғау 

және тіршілік қауіпсіздігі. Алматы, 2013. -80б. 

6 Байзакова А.А., Санатова Т.С. Охрана труда. Методические указания к 

выполнению расчётно-графических работ (для студентов всех форм обучения 

всех специальностей). - Алматы: АИЭС, 2005.-17с. 

7  Исатаева  А.А.,  Вершина  Г.С.,  экономика  и  планирование 

коммерческого предпринимательство. КАЗ. гос. академ. – Алматы 2006. 

 8 Приказ  и.о.  Министра  здравоохранения  Республики  Казахстан  от 29 

июня  2007  года  №  394. Зарегистрирован  в  Министерстве  юстиции 

Республики  Казахстан  16  августа 2007 года № 4877. 

9 

Ф.Р. 

Жандаулетова, 

А.С. 

Бегимбетова 

«Безапасность 

жизнедеятельности.  Защита  от  производственного  шума»  –  Методические 

указания к выполнению расчетно-графической работы. Алматы 2009 г.  

10  ГОСТ  12.1.0179-2009  Система  стандартов  безопасности  труда. 

Электробезопасность.  Общие  требования  и  номенклатура  видов  защиты.  - 

Астана: МИиТ РК, 2009. 

11  Бекбаев  А.,  Сулеев  Д.,  Хисаров  Б.,  Автоматты  реттеу  теориясы. 

Алматы 2005. 

12  Копесбаева  А.А.,  Эглит  Н.В.,  Мариненко  И.В.  Элементы  и 

устройства 

автоматики. 

Методические 

указания 

к 

выполнению 

лабораторных работ. - Алматы: АИЭС, 2003.- 30 с. 

13 Фурсов В.Г. Менеджмент: конспект базовых лекций.- М.:МАИ, 2010. 

14 URL: 

http://vestikip.kz/articles/?ELEMENT_ID=183

 

            

15

 

URL:

 

http://rnbo.khb.ru/files/cor/11089.htm

 

16 URL: 

http://www.sxemotehnika.ru/zhurnal/kak-polzovatsia-multi.html

 

17 URL:

 

http://www.mikrofan.narod.ru/about_labview/

 

18 URL: 

http://habrahabr.ru/post/57859/