100 советов прокурора (гос яз) cdr

3
31
КЕҢЕС
ТҰРМЫСТЫҚ ЗОРЛЫҚ-ЗОМБЫЛЫҚТАН 
ЗАРДАП ШЕККЕН АДАМҒА ҚАНДАЙ 
ІС-ҚИМЫЛДАР ЖАСАҒАН ЖӨН?
100 советов прокурора
«Бізді  қорлады,  иə,  бірақ  қорланған  біз  емес. 
Қорланған бізді мазақ қылған басқа жандар еді»
Неміс жазушысы
Эрих Мария Ремарк
Бұл жағдайда мынадай əрекеттер жасау қажет:
-прокуратура  органына  не  ішкі  істер  органына  немесе  сыбайлас 
жемқорлыққа қарсы қызметке дереу жүгіну. 
Арызда егер олар белгілі болса, сізге азаптау қолданған адамның тегін, 
атын, лауазымын, атағын көрсетіңіз.
Үй-жай  жағдайының  барлық  тұстарын    сипаттауға  тырысыңыз, 
қызметкерлердің  сыртқы  келбетін,  сондай-ақ  егер  бар  болса,  сіздің 
түсініктеріңізді  растай  алатын  куəгерлерді,  сіздің  пікіріңізше  азаптау 
қолданылған  себептерді    жəне  маңызы  бар  басқа  да  мəліметтерді 
көрсетіңіз.
Егер сіз жаза өтеп жатсаңыз – осындай шағыммен өздігінен немесе өз 
адвокатыңыз арқылы жүгініңіз 
Дене  жарақаттарын  суретке  түсіруді  ұмытпаңыз,  егер  күш  көрсету 
салдарынан киімдеріңізде қаның іздері қалып қойса немесе басқадай 
бүлінулер болса – оларды сақтап қойыңыз.
Сараптама  тағайындаудан  бас  тартқан  кезде,  барынша  ертерек 
өздігінен  сізде  бар  дене  жарақаттарын  құжаттау  бойынша  барлық 
мүмкін шараларды қабылдаңыз – кез келген медициналық мекемеге 
(жарақат  пунктіне,  науқастарды  қабылдау  бөлмесіне  жəне  т.с.с.) 
жүгініңіз, бұл ретте медициналық қызметкерге дене жарақаттарын алу 
мəн-жайларын хабарлаңыз. 
Дене  жарақаттарын  суретке  түсіруді  ұмытпаңыз,  егер  күш  көрсету 
салдарынан киімдеріңізде қаның іздері қалып қойса немесе басқадай 
бүлінулер болса – оларды сақтап қойыңыз.
Істің  материалдарына  дене  жарақаттары  сипатталған  дəрігердің 
анықтамасын қоса тіркеуге өтініш білдіріңіз.
Сізге жан азабын келтіру туралы мəселені анықтау үшін жалған айтуға, 
ойдан шығаруға жəне т.б. бейімділігін анықтау нысанына сізге азаптау 
қолданған  лауазымды  тұлғаларға  психологиялық-психиатриялық 
сараптама  жəне  психологиялық-криминалистік  сараптама  жүргізу 
туралы өтініш білдіре аласыз.
Егер  сіз  онымен  келіспеген  жағдайда,  Сіздің  өтінішіңіз  бойынша  кез 
келген қабылданған шешімге прокурорға, сотқа шағымдана аласыз.
Мемлекет деңгейінде құқықтық қорғау құралдарын толық қолданған-
нан кейін Сіз БҰҰ-ның Азаптауға қарсы комитетіне жүгінуге құқылысыз.
ПРОКУРОРДЫҢ 100 КЕҢЕСІ
124
100 советов прокурора
Ұстау кезінде сізге қандай қылмыстық құқық бұзушылық жасады деген 
күдік бойынша ұстап алғанын ауызша хабарлауы жəне сізге:
-
қорғаушыны шақыру;
-
үнсіздік сақтау құқығыңызды, жəне сіздің айтқандарыңыз сотта сізге 
қарсы қолданылуы мүмкін екендігін түсіндіруі тиіс.
Орган  жеткізілген  кезден  бастап  3  сағат  ішінде  ұстау  хаттамасын 
жасауға міндетті. 
Соттың санкция беруінсіз ұстау 72 сағаттан аспауы тиіс.
Сіздің  жақындарыңызға  қоңырау  шалуға  жəне  ұсталғаныңыз  туралы 
хабарлауға, өз адвокатыңызды шақыруға құқығыңыз бар немесе орган 
оның тегін қатысуын қамтамасыз етуге міндетті.
Сіздің: 
-  сіз  жəне  сіздің  жақын  туыстарыңызды  қылмыстық  қудалауға  əкеп 
соғатын жауаптар беруден бас тартуға;
- жауаптарды өз қолымен жазуға, жауап алу хаттамасымен танысуға 
жəне оған ескертулер беруге құқығыңыз бар. 
Егер сіздің құқықтарыңыз бұзылса, сіз қызметкерлердің іс-əрекеттеріне 
(əрекетсіздігіне) жəне шешімдеріне прокуратураға немесе сотқа шағым 
бере аласыз.
МАҢЫЗДЫ АҚПАРАТ:
  
НАҚТЫ ҰСТАП АЛУ
 – бұл жүріп-тұру бостандығын қоса алғанда, 
ұстап  алынған  адамның  бостандығын  шектеу,  оны  белгілі  бір 
орында  мəжбүрлеп  ұстау,  анықтау  жəне  тергеу  органдарына 
мəжбүрлеп жеткізу (қолға түсіру, үй-жайға қамау, қандай да бір 
жерге  баруға  немесе  орнында  қалуға  мəжбүрлеу  жəне  сол 
сияқтылар),  сондай-ақ  ұстап  алынған  адамға  қандай  да  бір 
процестік  мəртебе  берілуіне  немесе  өзге  де  формальды 
рəсімдердің  орындалуына  қарамастан,  көрсетілген  шектеулер 
нақты болған кезден бастап адамның бас бостандығын минутқа 
дейінгі  дəлдікпен  елеулі  түрде  шектейтін  қандай  да  бір  өзге  де 
əрекеттер.
ПРОКУРОРДЫҢ 100 КЕҢЕСІ
106

100 советов прокурора
ДЕРЕУ ПОЛИЦИЯҒА ЖҮГІНУ («102» ТЕЛЕФОНЫ АРҚЫЛЫ ПОЛИЦИЯҒА 
ХАБАРЛАУ,    ЖАРАҚАТ АЛҒАН КЕЗДЕ «103» НӨМІРІ АРҚЫЛЫ ЖЕДЕЛ 
ЖƏРДЕМ ШАҚЫРУ).
1-қадам.
 Тұрғылықты жері бойынша ішкі істер органына жүгіну:
-ІІО кезекші бөліміне;  
-тұрмыстық  зорлық-зомбылықтың  құрбаны  тұрып  жатқан  учаскеге 
қызмет көрсететін учаскелік полиция инспекторына немесе тұрмыстық 
зорлық-зомбылық фактісі болған орын бойынша учаскелік полицияға; 
-ІІО  əйелдерді  зорлық-зомбылықтан  қорғау  бөлімшесінің 
инспекторына; 
-жергілікті полиция қызметінің кез келген қызметкеріне.
2-қадам.
  Белгіленген  үлгіде  арыз  беру  жəне  арызды  қабылдаған 
құқылы тұлғадан (ішкі істер органдары кезекші бөлімінің қызметкерінен 
немесе қылмыстық құқық бұзушылықтар туралы ақпаратты қабылдауға 
жəне есепке алуға жауапты лауазымды тұлғадан) хабарлама-талон алу.  
3-қадам.
  ІІО  учаскелік  инспекторынан  құқық  бұзушыға  шаралар 
қабылдау үшін тұрмыстық зорлық-зомбылық жасалған орынға шығуды 
талап ету.
4-қадам.
  Медициналық мекемелерге жүгіну  нəтижелерін немесе  сот-
медициналық  сараптама  беру  немесе  егер  қажет  болса,  сот-
медициналық куəландыруға жіберуді талап ету.
5-қадам.
  Қажет  болған  жағдайда  тұрмыстық  зорлық-зомбылық 
құрбандарына  көмек  көрсету  жөніндегі  ұйымдарға:  дағдарыс 
орталығына немесе зорлық-зомбылық қаупіне байланысты дағдарысты 
жағдайда  жүрген  адамдарға  арналған  орталық-панажайға  жіберуді 
талап ету.
6-қадам.
  Құқық  бұзушыларды,  алкоголизмге,  нашақорлыққа  жəне 
уытқұмарлық  дертіне  шалдыққан  адамдар  еріксіз  емдеуге  жіберу 
туралы мəселені шешу кезінде медициналық куəландырудан жалтарған 
жағдайларда,  мəжбүрлеп  тексеру  үшін  наркологиялық  диспансерге 
əкелу  туралы  талаппен  полицияға  жүгіну    («Алкоголизмге, 
нашақорлық пен  уытқұмарлық дертіне шалдыққан ауруларды еріксіз 
емдеу туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 3-б.).
7-қадам.
  Ұрып-соғу жəне  қорлау,  жыныстық  қатынас  жасауға,  еркек 
мен еркектің жыныстық қатынас жасауына, əйел мен əйелдң жыныстық 
қатынас  жасауына    немесе  сексуалдық  сипаттағы  басқадай  іс-
əрекеттерге  мəжбүрлеу  жағдайларында  немесе  тұрғын  үйге  онда 
тұратын адамның еркінен тыс басып кіру жағдайларында, сотқа жеке 
айыптау тəртібінде кінəлі адамды жауаптылыққа тарту туралы  шағым 
жіберу туралы талаппен жүгіну. 
ПРОКУРОРДЫҢ 100 КЕҢЕСІ
32
100 советов прокурора
«Бізді  қорлады,  иə,  бірақ  қорланған  біз  емес. 
Қорланған бізді мазақ қылған басқа жандар еді»
Неміс жазушысы
Эрих Мария Ремарк
Бұл жағдайда мынадай əрекеттер жасау қажет:
-прокуратура  органына  не  ішкі  істер  органына  немесе  сыбайлас 
жемқорлыққа қарсы қызметке дереу жүгіну. 
Арызда егер олар белгілі болса, сізге азаптау қолданған адамның тегін, 
атын, лауазымын, атағын көрсетіңіз.
Үй-жай  жағдайының  барлық  тұстарын    сипаттауға  тырысыңыз, 
қызметкерлердің  сыртқы  келбетін,  сондай-ақ  егер  бар  болса,  сіздің 
түсініктеріңізді  растай  алатын  куəгерлерді,  сіздің  пікіріңізше  азаптау 
қолданылған  себептерді    жəне  маңызы  бар  басқа  да  мəліметтерді 
көрсетіңіз.
Егер сіз жаза өтеп жатсаңыз – осындай шағыммен өздігінен немесе өз 
адвокатыңыз арқылы жүгініңіз 
Дене  жарақаттарын  суретке  түсіруді  ұмытпаңыз,  егер  күш  көрсету 
салдарынан киімдеріңізде қаның іздері қалып қойса немесе басқадай 
бүлінулер болса – оларды сақтап қойыңыз.
Сараптама  тағайындаудан  бас  тартқан  кезде,  барынша  ертерек 
өздігінен  сізде  бар  дене  жарақаттарын  құжаттау  бойынша  барлық 
мүмкін шараларды қабылдаңыз – кез келген медициналық мекемеге 
(жарақат  пунктіне,  науқастарды  қабылдау  бөлмесіне  жəне  т.с.с.) 
жүгініңіз, бұл ретте медициналық қызметкерге дене жарақаттарын алу 
мəн-жайларын хабарлаңыз. 
Дене  жарақаттарын  суретке  түсіруді  ұмытпаңыз,  егер  күш  көрсету 
салдарынан киімдеріңізде қаның іздері қалып қойса немесе басқадай 
бүлінулер болса – оларды сақтап қойыңыз.
Істің  материалдарына  дене  жарақаттары  сипатталған  дəрігердің 
анықтамасын қоса тіркеуге өтініш білдіріңіз.
Сізге жан азабын келтіру туралы мəселені анықтау үшін жалған айтуға, 
ойдан шығаруға жəне т.б. бейімділігін анықтау нысанына сізге азаптау 
қолданған  лауазымды  тұлғаларға  психологиялық-психиатриялық 
сараптама  жəне  психологиялық-криминалистік  сараптама  жүргізу 
туралы өтініш білдіре аласыз.
Егер  сіз  онымен  келіспеген  жағдайда,  Сіздің  өтінішіңіз  бойынша  кез 
келген қабылданған шешімге прокурорға, сотқа шағымдана аласыз.
Мемлекет деңгейінде құқықтық қорғау құралдарын толық қолданған-
нан кейін Сіз БҰҰ-ның Азаптауға қарсы комитетіне жүгінуге құқылысыз.
ПРОКУРОРДЫҢ 100 КЕҢЕСІ
124
100 советов прокурора
Ұстау кезінде сізге қандай қылмыстық құқық бұзушылық жасады деген 
күдік бойынша ұстап алғанын ауызша хабарлауы жəне сізге:
-
қорғаушыны шақыру;
-
үнсіздік сақтау құқығыңызды, жəне сіздің айтқандарыңыз сотта сізге 
қарсы қолданылуы мүмкін екендігін түсіндіруі тиіс.
Орган  жеткізілген  кезден  бастап  3  сағат  ішінде  ұстау  хаттамасын 
жасауға міндетті. 
Соттың санкция беруінсіз ұстау 72 сағаттан аспауы тиіс.
Сіздің  жақындарыңызға  қоңырау  шалуға  жəне  ұсталғаныңыз  туралы 
хабарлауға, өз адвокатыңызды шақыруға құқығыңыз бар немесе орган 
оның тегін қатысуын қамтамасыз етуге міндетті.
Сіздің: 
-  сіз  жəне  сіздің  жақын  туыстарыңызды  қылмыстық  қудалауға  əкеп 
соғатын жауаптар беруден бас тартуға;
- жауаптарды өз қолымен жазуға, жауап алу хаттамасымен танысуға 
жəне оған ескертулер беруге құқығыңыз бар. 
Егер сіздің құқықтарыңыз бұзылса, сіз қызметкерлердің іс-əрекеттеріне 
(əрекетсіздігіне) жəне шешімдеріне прокуратураға немесе сотқа шағым 
бере аласыз.
МАҢЫЗДЫ АҚПАРАТ:
  
НАҚТЫ ҰСТАП АЛУ
 – бұл жүріп-тұру бостандығын қоса алғанда, 
ұстап  алынған  адамның  бостандығын  шектеу,  оны  белгілі  бір 
орында  мəжбүрлеп  ұстау,  анықтау  жəне  тергеу  органдарына 
мəжбүрлеп жеткізу (қолға түсіру, үй-жайға қамау, қандай да бір 
жерге  баруға  немесе  орнында  қалуға  мəжбүрлеу  жəне  сол 
сияқтылар),  сондай-ақ  ұстап  алынған  адамға  қандай  да  бір 
процестік  мəртебе  берілуіне  немесе  өзге  де  формальды 
рəсімдердің  орындалуына  қарамастан,  көрсетілген  шектеулер 
нақты болған кезден бастап адамның бас бостандығын минутқа 
дейінгі  дəлдікпен  елеулі  түрде  шектейтін  қандай  да  бір  өзге  де 
əрекеттер.
ПРОКУРОРДЫҢ 100 КЕҢЕСІ
106