Оқушыларды математика пәнінен Ұлттық Бірыңғай Тестілеуге даярлау жұмыстары

(Мұғалімдердің тамыз кеңесіне әзірленген баяндамасы )

Қазақстан , Шығыс Қазақстан облысы ,Өскемен қаласы

Жоғары санатты математика пәнінің мұғалімі Наурызбаева Светлана Агзамовна

Ұлттық Бірыңғай Тестілеу – Қазақстанда орта мектеп бітірушілердің білімін бағалау , әрі саралаудың тиімді жолы болып табылады .

Жыл сайын өтетін ҰБТ мектеп ұжымы мен пән мұғалімдерінен үлкен жауапкершілік пен жаңа ізденістерді талап етеді . Қазіргі күні әр мұғалім 45 - минуттық сабақ жүргізу барысында шәкіртінің білім сынынан сүрінбей өтіп , жақсы нәтижеге жететіндей сапалы білім беру үшін оқушының пәнге деген қызығушылығын арттырып , сабақ берудің тиімді түрлерін пайдалана білуі керек . Осы орайда сіздерге математика пәнінен дәріс беру және оқушыларды ҰБТ – ге әзірлеу іс -тәжірибемді ұсынып отырмын .

Математика пәнін оқыту әдістемесінің негізі – оқушылардың қабылдау қабілетін , оқулықтағы теориялық білім және оны техникалық біліммен қалай ұштастыру керектігі , оқу материалының желісі мен құрылымын ретке келтіру , сонымен бірге оқушылардың материалды өздігінен үйренуіне жол ашу ,осы заманғы математиканы оқытудың жаңашыл әдісін қолданып , оқушының ролін айқындау , әрі оқушының ақыл-парасатының дамуын және қабілетін тәрбиелеу мәселелерін шешуге құрылған .

Оқытудың табысты болуы тақырып ішіндегі материалдардың дұрыс және жүйелі бөлінуіне , әрбір сабақ құрылымының тиянақтылығына байланысты . Оқу жылының алғашқы айларында сыныптағы әрбір оқушының мінез–құлқын , сабаққа қатысу белсенділігін , қойылған талапты орындауын , ойлау қабілетінің деңгейін , қызығушылығын , ерік -жігер , табандылығын, жеке пәндер бойынша көрсеткіштерін , әр деңгейдегі өздік бақылау жұмыстардың қорытындысы талқыланғаннан кейін ғана оқушыларды топтарға бөліп , әрбір топпен қандай жұмыс түрін жүргізуді сабақ жоспарында белгілеймін . Әр оқушымен жекелей жұмыс жасай отырып , оқушы біліміндегі олқылық қай сыныптан , тіпті нақтылай айтқанда қай тақырыптан кеткенін анықтай отырып, өздігінен жұмыс істеуге үйретіп , дербестік қабілетін дамыту арқылы , өзін -өзі бақылай білу дағдыларын , даму деңгейлерін анықтай алу мәселесін шешуге көмектеседі . Білімі төмен оқушылардың білімдері есепке алынып , қосымша сабақтар ұйымдастыру арқылы кемшілікті жоюға бағытталып , оңайдан қиынға қарай сатыланып жүргізілетін есеп түрлері түрленіп беріліп отырады . Оқушы білімі мен білігі үнемі бақылауда болады.Бірінші – сабақта тақырыпты жалпы талдау ; екінші – практикалық ; үшінші -тақырыптық сынақтарда жүзеге асады .

Талдау , қорытындылау , жинақтау ,саралау , дәлелдеу , индукция , аналогия сияқты ой әрекеттерін үйретудің нәтижесінде, білімді меңгерте отырып , болжамның дұрыстығын өздігінен тексеруге үйренген оқушылардың білімдері терең , математикаға қызығушылығы жоғары болады. Білім сынығының кезкелген түрінен жақсы нәтижеге жету үшін оқулықтағы стандартты есептермен қоса В және С тобының есептеріне ерекше назар аудару керек , қарастырылып отырған тақырыпқа сай мысалдарды қосымша әдебиеттерден алған жөн . Күрделі тақырыптардың тізбесін әр сынып үшін анықтап , оқушылардың осы тақырыптарды тиянақты меңгеруінде көңіл бөлу керек . Кейбір тақырыптарды өткенде ҰБТ-ге әзірлік тест кітапшасындағы , байқау сынақтарда кездесетін тапсырмалармен салыстыра отырып ,теорияға толықтыру енгізіп, конспектілерін қадағалау , есеп шығару мысалдарын талдау керек . Оқушы тест тапсырмаларымен жұмысты неғұрлым ертерек бастаса , нәтижесі соғұрлым жақсы болады . 5-11 cыныптарда жүйелі түрде әртүрлі тест пен тест кітапшасымен жұмыс жүргізілетін болса , оқушы өз бетімен де іздене бастайды , шапшаңдыққа ,бәсекелестікке ұмтылады . Мектеп бітіруші үшін ҰБТестілеу сапасы, нәтижесі жоғары болады.

1. 
   Оқушының мотивациясы жоғары, қабілеті жоғары;
   
2. 
   Оқушының ішкі мотивациясы төмен, қабілеті бар;
   
3. 
   Оқушының мотивациясы жоқ, қабілеті төмен (қайтсе де оқушылық деңгейдегі 7 есепті шығару керек) болуы мүмкін .
   

1. 
   Өзіңді тепе-теңдікке түсіру (2 минуттай)
   
2. 
   Тапсырманы соңына дейін оқу. Тапсырманы 2 рет оқып,толық түсініп,нені сұрап тұрғанына көз жеткізу
   
3. 
   Жеңіл есептерден бастау.Қиын есептерді қалдырып кетуге үйрену
   
4. 
   Алып тастау тәсілімен (методы исключения)
   
5. 
   Қайта оралу,тексеру,шығару
   

●Ақпараттық ;

● Әдістемелік ;

●Психологиялық

●Техникалық

Мектепте ҰБТ-ге әзірлеудің арнайы бағдарламасы болуы керек.

Оқушыларды ҰБТ- ге жан-жақты даярлау мақсатында мектеп бойынша жүйелі түрде жыл бойы мынадай іс-шаралар жүзеге асырылуы қажет : 1. 10- сынып оқушыларын жыл соңында ҰБТ тест бойынша тестілеу .

Әдетте алынған нәтижені талдай келе, оқушыларда ҰБТ туралы алғашқы мағлұматтар , кездесетін қиындықтар мен өзінің нақты білім деңгейі туралы алғашқы көзқарас қалыптасады . Көптеген оқушылар жаз кезінде тест жинақтарын , қосымша әдебиеттер сатып алып , өз бетімен дайындықты бастауы да мүмкін .

2. 11- сынып оқушылары және олардың ата-аналарымен оқу жылының басында ҰБТ- ге қатысты түсінік жұмыстарын жүргізіп , әңгімелер өткізу .

Оқушылар мен ата-аналары ҰБТестілеу жөнінде толық және нақты мағлұматтар алуы , онда кездесуі мүмкін қиындықтар мен проблемалар , ҰБТ даярлау жоспары жөнінде хабардар болуы қажет.

3. ҰБТ даярлауға арналған сабақтар (оқу жоспарының вариативті бөлімі есебінен) . Бұл сабақ 1- қыркүйектен оқу кестесіне енгізілген және оқушылардың толық қатысуы , даярлығы толық есепке алынады .

4.Оқу жылы бойы байқау тестерін өткізу .

5. ҰБТ байқау сынақтарының қорытындысын шығарып , үнемі талдау жасау .

6. ҰБТ алдындағы белсенді даярлық .

7. ҰБТестілеуге психологиялық тұрғыдан даярлау .
Математикадан тестке психологиялық тұрғыда әзірлеу оқушыларға тестке деген жақсы көзқарас қалыптастыруға бағытталады. Ол дегеніміз, егер өзі тырысып даярланса , ізденсе, ерінбесе , жап-жақсы нәтижеге жетуге болатындығы туралы пікір қалыптастыру . Сенен түк шықпайды немесе тест орындау деген түк емес , оңай және қарапайым жұмыс деп немқұрайлық танытуға болмайды. Ең негізгісі , оқушы өз мүмкіндігін өзі нақты бағаласа және емтихандағы өз нәтижесін өзі жоспарласа . Тапсырмның қиындық деңгейін кей жағдайда күні бұрын , кейде оны орындаған соң айтса да болады. Оқушыдан "Бұл тапсырма қай бөлімнен деп ойлайсың ? Сен оны орындадың ба ? Кімге бұл тапсырма қиын болды ? " деп сұрауға да болады. Емтихан алдындағы ішкі күйзеліс пен толқуларды басу үшін оқушыға өзін – өзі реттеу тәсілдері көмектеседі : релаксация,концентрация , визуализация және өзін -өзі сендіру , тағы да еңбек және демалыс кестесін дұрыс жоспарлау . Оқушыны тест тапсыру техникасымен таныстыру керек . Бұл техника төмендегі жағдайларды есепке алады : ● уақытты үнемі қатаң бақылауға алуға үйрету ;

● тапсырмалардың қиындық деңгейін объективті және субъективті тұрғыда бағалауға үйрету , осы тапсырмаларды саналы тұрғыда таңдап алу;

●есеп нәтижесінің мүмкін шекарасын болжауға , есеп шығарудың тиімді тәсілін қолдануға , т.б. үйрету.

●тестілеу кезінде " спираль бойымен қозғалу " тәсіліне үйрету .

Осы тәсілге тоқталайын . Оқушы тест тапсырмаларын басынан соңына дейін қарап шығады және өзіне қарапайым , түсінікті және жеңіл көрінетін тапсырмаларды белгілеп қояды (бұл тәсілді "мәтінге шолу" десе де болады ) .

Осы тапсырмаларды оқушы алғашқы кезекте орындайды , уақыт қорын үнемі , қатаң бақылауға алуы керек.Ұзақ уақыт математикамен шұғылдану үшін оқушы оған жаттығу керек . 3 сағат үзіліссіз және үдемелі түрде жұмыс істеу кезкелген оқушының қолынан келмейді . Бұл ритмге оқушыны үйрету керек және тым болмағанда жұмасына 1 рет оқушыларды жаттықтыру керек . Сондықтан сабақ кестесіндегі математикадан өзге жұмасына сабақтан тыс уақытта түстен кейін ұзақ мерзімді консультациялар өткізу тиімді . ҰБТ әзірлеуді бастаған кезде сағаттар арасында 5 минут демалыс берілсе , кейіннен үзіліссіз жұмыс істеуге үйрету керек. Басында оқушылар шаршағанмен , бір айдан кейін осы режимге қалыптасып ,3 сағат бойы үздіксіз жұмыс істеуге үйренеді. Әр оқушы әдетте өзінің әлсіз тұстарын жақсы біледі . Тест кезінде оқушы өзі жақсы білетін тапсырмаларды орындауы керек. Әдетте оқушылар логарифмдерге байланысты есептерден қорқады . Бұл тақырып 11 сыныптың екінші жартысында қарастырылады . Сондықтан тест орталығында өткен сынақтан соң нәтижелерінің төмендігі логарифмдерге байланысты деп түсіндіруге тырысады . Ал логарифмдерге байланысты есептер тест құрастырушылардың негізгі таңдайтын тақырыптарының бірі. Егер логарифмге байланысты есепті шығармаса , оқушы тригонометрияға байланысты есептердің бәрін шығару керек . Ал тригонометрия барлық жағынан алғанда оқушыдан жақсы білімді қажет етеді. Егер оқушы сынақтарда жақсы тапсырсын десек , оны өз бетімен неғұрлым көп есепті дұрыс орындауға үйрету керек. Оқушыны нәтиженің дұрыстығын бірден тексеру үшін қарапайым орнына қоюларға үйрету керек, ал уақыт қалса тексерем деу бекершілік. Есепті шығарып болған соң есеп шартын қайтадан мұқият оқып шығуға үйрету керек, өйткені есеп шартында қосымша талаптар болуы мүмкін : түбірлердің қосындысын , түбірлердің көбейтіндісін , бүтін шешімдердің санын тап , т.с.с . Оқулықтарда көпшілік жағдайларда жауаптармен қосымша жұмыс істеу кездеспейді , кейбір оқушы жауап парағына қосымша шартты ескермегендіктен есеп дұрыс шыққанның өзінде қате жауапты белгілейді. Емтиханға дайындық кезінде теориялық материалды қайталау ерекше роль атқарады, өткен материалды сынақтарда қолдана білу оны қалай еске сақтағанға байланысты. Топтау тәсілі көп таңбалы сандарды , формулаларды еске сақтауды жеңілдетеді. Теорема тұжырымдамасын еске сақтау үшін ассоциативтік тәсілді қолдану керек , яғни сақтау керектің мазмұны мен өзіңе таныс заттың ұқсастығын тағайындау .

1. Сандар ұғымы . 2. Проценттер. Есептер шығару . 3. Пропорциялар ,оның негізгі қасиеті , пропорция құруға және оны шешуге есептер . 4 . Сандық функциялар . Арифметикалық және геометриялық прогрессиялар (жалпы мүшесінің және алғашқы п- мүшесінің формулалары ). 5. Туынды , диффференциалдау ережелері .

6. Функция графигіне жанама . 7. Туынды көмегімен функцияны зерттеу . 8 . Функцияның ең үлкен және ең кіші мәндері . Есептер шығару . 9 .Алғашқы функция . Интеграл . Ауданды есептеу . 10. Көрсеткіштік және логарифмдік функциялар. Көрсеткіштік және логарифмдік теңдеулер және теңсіздіктер . 11. Тригонометриялық тепе – теңдіктер және теңдеулер , теңсіздіктер .
Екінші принцип: дайындық кезеңінде тақырыптық тест логикалық өзара байланысты жүйе ретінде құрылуы керек , яғни алдынғы тапсырманың дұрыс орындалуы келесі тапсырмалардың орындалуына даярлайды .

Үшінші принцип : комплексті тестілеуге даярлықтың соңына таман көшу керек ( сәуір – мамыр ) , осы кезде оқушы тапсырмаларды орындаудың негізгі жолдарын меңгерген және күрделі есептерді шығаруға дағдыланған болады.

Төртінші принцип : барлық жаттығу тест тапсырмаларын " жылдамдық тесті" режимінде орындату керек , яғни қатаң шектеулі уақыт мезетінде . Үнемі уақытқа қарап және уақытты дауыстап айтып , оқушыларға хабарлап отыру керек .

Бесінші принцип : жүктемені максимализациялау принципі , яғни барлық оқушы үшін тапсырмалар мазмұны жағынан да , уақыт бойынша да бірдей мөлшерде беріледі . Басқаша айтқанда , нашар оқитын оқушыға ҰБТ кезінде ешқандай жеңілдік берілмейді , ал оқу процесі кезінде мұғалімге оған деңгейлік бақылау тапсырмаларын беруге тура келеді .

Тәжірибе көрсеткендей ҰБТ кезінде дифференциациялау ескерілмейді . Санды «дұрыс қолдана» білу де есептің шешімін жылдам табуға көмектеседі..

Емтиханға даярлықтың барлық кезеңінде оқушыларға ата - аналары көмектесуі керек . Ата – аналар мектеп бітірушіге құрметпен қарау , баласының іс – әрекетін дұрыс бағалап , көтермелеу , жанұяда қолайлы сыйластық жағдай тудыру арқылы өз баласының өзін - өзі дұрыс бағалауына, шығармашылық талпынысына жол арқылы ашады, оқушы сенімін оятады . Мектеп бітірушіге жоғары оқу орнына түсе алмай қалған жағдайда да психологиялық қолдау қажет болады . Жағдайды одан ары ушықтырмай , тап болған жағдайдан шығу жолын бірлесіп іздеу керек .