бұл шама 1 кВт/м2 тең, ал бу казаны құбырларындағы жылулык
жүктемесі шамамен 100 кВт/м2 тең, ядролык реакторларындағы
мегаватт.
-------------------------------------------
Тәжірибе көрсеткендей, энергияның жаңғыртылатын көздерін
пайдалану ауылдық жэне қуатты энергия жүйелерінен кашықтағы
аудандардың дамуын үдетеді.
Энергияның жаңғыртылатын көздерінің тағы бір ерекшелігін айта
кетейік. Ең алдымен, энергияның жаңғыртылатын бірден-бір көзі сол
ауданда ғана қолдануға жарайтындаи әмбебап емес. Бүл нақты табмги
жағдайларға және қоғамның немесе ауданньщ қажеттіліктерімен
анықгалады. Сондыкган жаңғыртылатын ресурстарда энергетиканы
тиімді жоспарлау үшін, біріншіден, нақты аумақтың өнеркәсіптік, ауыл
шаруашылығы өндірісі, көлік және тұрмыстық қажеттіліктер үшін
энергияға деген қажеттіліктерін зерттеу қажет.
Осы тұрғыдан алғанда жаңғыртылатын көздердегі энергетика
қандай да бір дақылды өсірудің рентабелділігі аумақтың көптеген
топырақ-климаттық жағдайларына байланысты болатын ауыл
шаруашылығы өндірісіне ұқсайды.
Жоғарыда айтылғаннан, жаңғыртылатын көздердегі энергетика-
ны халықаралық масштабта да, бір елдің аумағында да жоспарлау-
дың қарапайым да әмбебап әдісін ұсыну мүмкін еместігін көреміз.
Жаңғыртьшатын көздердегі энергияны пайдалану туралы шешім-
нің негізінде әдетте сол аумақгың қоршаған ортасын көп жылгы
бақылау нәтиежелері жатады. Жэне мониторинг барысында алына-
тын ақпаратта нақгы энергетикалық қондырғыны жасауға қажетп
барлық параметрлердің болғаны өте маңызды. Мұндай ақпарат жарты-
лай метеорологиялық бақылау нәтижелерінде болады, бірак өкінішке
орай, метеостанциялардың орналасқан жері энергоқондырғьшарды
орнатуцың болжамды жерімен көп жағдайда сәйкес келмей жатады
жэне қарастырып отырған міндетке толығымен сәйкес келмейді. Соған
қарамастан, метеостанциялардың деректері мақсатты мониторинг
нэтижелерімен салыстырмалы талдау өткізудің базасы бола алады. Со-
нымен, мысалы, желқондырғыларын орнатудың болжамды жеріндегі
бірнеше айдағы желдің жылдамдыгын өлшеу нәпгиежелерін жакын
маңцағы метеостанция деректерімен салыстырып, ұзақ кезеңдегі метео-
деректерге сүиеніп, желдщ жылдамдығьш мониторингтеу нәтиежелерін
экстраполяциялауға болады.
Негізіне өлшеудің арнайы эдістері жэне сәйкес прибор-
10
лар алынбаған энергияның жаңғыртылатын көздеріне баға беру
элдеқайда күрделі, бұл айтарлықтай адами жэне материалды ресурс-
тарды қажет етеді. Метеорология деректеріне, ауыл шаруашылығы
ғылымы мен теңіз туралы ғылымға ғана сүйеніп, бұл жағдайда да
қажетті ақпараттың көп бөлігін алуға болады [28, 31,42, 53].
Энергия өндірісінің алдында қашан да оған деген қажеттілікті
жан-жақты зерттеу тұрады. Өйткені энергия өндірісі эрдайым арзан
емес жэне қоршаған ортаға тигізетін жағымсыз эсері де бар, оны
тиімді де үнемді жұмсау өте маңызды.
Көбінесе энергия көлікте жэне жылу өндірісінде жұмсалады. Бұл
тұтынушылардың әдетте тұрлі энергия жинақтағыштары (аккуму-
ляторлар) пайдалануға болады, сондықтан энергетикалық жұйеге
енпзу олардың тиімділігін оіршама арттырады.
1.2 Энергия және тұтынушылар көздерін жетілдіру
Тұтынушылардың сипаттамалары мен энергияның жаңғыр-
тылатын әлеуетті көздерін талдаудан кейін оларды бір-бірімен
үйлестіру қажет.
Үйлестіру келесі шарттар орындалғанда барынша үнемді болмақ.
Энергоқондырғы жаңартылатын энергияны максималды пайда-
лануы тиіс.
Тұтынушы мен энергия көзі арасындағы теріс кері байланысы
бар басқару жүйесін қолдану тиімді емес, өйткені түрлендірумен
шығарылған энергияның бір бөлігін қоршаған ортаға тастауға тура
келеді.
Энергожүйеге аккумуляторларды қосып, электр қондырғының
қуатын арттырмай, сұраныс пен ұсынысты үйлестіруге болады.
Энергияның жақсы жинақтағыштары, эсіресе, егер оларды
әрекеттегі энергожүйесіне арнап жасауға тура келсе қымбат бо-
лады. Энергоқондырғылар үшін (10 кВт дейін) көбінесе басқа
жинақтағыштар ретінде электрлік аккумуляторларды қолданады.
1.3 Жаңғыртылатын көздердегі энергетика дамуының
экологиялық салдарлары
Халықаралық қауымдастық көмірді, мұнайды жэне газды
жаққанда С 0 2 шығарындылардың артуымен климат өзгерісінің
11
жағымсыз экологиялық салдарының байланыстылығын моиындап
отыр. Жылу жэне электр энергиясын алу жэне көлік кұралдарының
жұмысын қамтамасыз ету барысында көмірді, мұнайды жэне
бензинді жаққанда шығатын көміртектің қос тотығы (С 0 2) біздің
планетамыздың Күнмен жылынған беткі қабатының жылуын жұта-
ды да, былайша аталатын жылулық эффект түзеді, ол өз кезегінде
жаһандық жылынуға әкеп соғуда.
Энергетикалық қауымдастыктың болжамдық мэліметтеріне
сәйкес жылулық газдар шығарындыларының деңгейі ұдайы артып
отыр.
; - ■
УТШШЧ*:
Халықаралық энергетикалық агенттіктің деректері бойынша
Қазақстан ЖШӨ қатысты жылулық газдар шығарындыларының
үлесі бойынша элемде үшінші орын алады. Тек қана көмірлі энер-
гетикамен қоршаған ортаның ластануынан келетін экономикалық
шығынның шамалап алғандағы бағасы Қазақстанда жылына 3,4
млрд. $ құрайды [6, 15,18,42].
ү
***.
Сонымен, балама энергетиканы пайдалануды жэне энергиямен
жабдықтауды орталықтандыруды елемеушілік энергетикалык ресур-
старды тиімсіз пайдалануға, энергиямен жабдықтаудың үнемділігі
мен сенімділігінің төмендеуіне экеп соғады, сондай-ақ экологияға
айтарлықтай зиян келтіреді.
|
-
Қазіргі кездегі экологиялық мәселелер кешенінде энергетика
жетекші орындардың бірін алып отыр. Энергияның жаңғыртылатын
көздерін практикалық пайдалануға қарқынды жұмьшдыруға бай-
ланысты экологиялық аспектіге жэне олардың қоршаған ортаға
әсеріне ерекше назар аударылып отыр.
Энергия алудың дәстүрлі түрлерін техникалық-экономикалык са-
лыстыру келтірілетін барлық эдістемелерде, осы факторлар мүлдем
ескерілмеген немесе жэй белгіленіп, сандық тұрғыдан бағаланбаған.
Сөйтіп, энергияның жаңғыртылатын көздерінің эр түрлерін
пайдаланудың экологиялық салдарын экономикалык бағалаудың
ғылыми негізделген эдістерін жасау жэне дэстүрлі қондырғылармен
салыстырғанда, қоршаған ортаға эсері өзгеше болатын факторларды
сандық тұрғыдан ескеретін, энергияны түрлендірудің жаңа эдістерін
жасау міндеті өзекті болып табьшады.
Жаңғыртылатын энергия көздерінің түрлі табиғи ортаға жэне
нысаналарға экологиялық эсер етуінің негізгі
факторларын
қарастырайық.
1Щ
12
Достарыңызбен бөлісу: |
