Әл-Фарабидің интеллект (ақыл-ой) жөніндегі ілімі
«Бірінші Мән» - белсенді ақыл, ол өзі тудырған Дүниеде төрт негізгі интеллекті (ақыл-ойды) тудырады. Олар потенциалды (роtеntіа - лат. сөзі, мүмкіндік), актуальды (асt - лат. сөзі, шындық, іс-әрекет), игерілген және іс-әрекеттік ақыл.
Потенциалды интеллект (ақыл-ой) - ол жеке пенденің жан дүниесінің болмыстағы заттардың бітілімін тану-білу мүмкіншілігі. Ал Дүниедегі заттарды алатын болсақ, олардың мән-мағынасы, бітімінің танылатындығында жатыр.
Актуальды интеллектіге келер болсақ, Әл-Фараби ойынша, болмыстағы заттардың табиғатында олардың ақыл-оймен танылып, оның бітімінің ақыл-ойда өзінің материалдық негізінен бөлініп өмір сүру мүмкіндігі жатыр. Сонымен тану процесінде заттардың бітімі абстрактылау арқылы ерекше болмысқа ие болып, оймен жететін актуальды интеллектінің объектіне айналады.
Игерілген интеллектіге келер болсақ, ол жеке пенденің Дүниені, заттарды танып, олардың мән-мағынасын өзінің жан дүниесінің ажырамас бөлігіне айналдыруында жатыр.
Достарыңызбен бөлісу: |