Оқулық Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігі бекіткен Алматы, 2011 2

195
Орталық жəне провинциялар арасында жаңа құрылымды 
 
бюджеттік-салықтық реформа 1994-1995 жылдары жасалынды.
Басқа тағы бір маңызды мемлекеттік табыс көзі − ол салықтық 
жəне басқада төлемдерден құралған бюджеттік емес түсімдер, 
орталық жəне жергілікті алымдар, сонымен қоса мемлекеттік 
кəсіпорындарының табыстарынан аударымдары. Жергілікті 
деңгейдегі бюджеттік түсімдер бюджеттік емес түсімдердің 
айырмашылығы табыстар орталыққа аударылмайды, əйтсе де 
ақырында салық ретінде өзіне қолдана алады. 75%-ға жуық 
бюджеттік емес қорлар табысын мемлекеттік кəсіпорындар 
құрайды.
Экономикалық өсімнің жоғарғы қарқыны мемлекеттік 
шығын 
дардың қатысты өсімінің төмендеуіне əкелді. Жағдай 
жеткіліксіз кездің өзінде əлеуметтік ауыртпалықты мемлекеттің 
экономикалық секторы мойынына алып, барлық экономикалық 
реформалар кезеңінде экономиканы мемлекеттік қаржыландыру 
өсіп отырды.
1980 жылы Қытайда екі деңгейлі банктік жүйе құрылды. 1979 
жылы елдегі жалғыз банк – Қытай Халық банкі үш салаға бөлінді. 
Қытай Ауыл шаруашылық банкі, Қытай банкі, Қытай Құрылыс 
банкі. Қытай банкі (Bank of China) валюталық операциялар 
жүргізу қызметі міндеттелді. Ал қалған екі банк өзіне қатысты 
ауыл шаруашылық жəне құрлыс салалары бойынша қызмет 
атқарды. 1984 жылы банктің төртінші саласы мамандандырылды 
– Қытайдың Өндірістік-Сауда банкі. Осыдан кейін Қытай Халық 
банкі орталық банкке айналды (бірақ ол кезде кəсіпорындарға не-
сие беру операциясын атқармады. 
Қытай банк жүйесінің кезекті реформалау кезеңі 2003 жылдың 
аяғында басталды жəне осы жерде ел территориясында шетел 
банктерінің қызметін шектеуге байланысты бəсеке қабілеттікті 
көтеру 2006 жылы ДСҰ кіруіне байланысты қажет болды. 
2003 жылы 8 провинцияда селолық несие кооперативінде, 
ал 2004 жылдан бастап елдің барлық провинцияларында қайта 
құрылым жүргізу басталды. Қайта құрылымдау орталық бан-
пен, қаржы министрлігімен, жергілікті басқармамен қаржы-
ландырылды. Кооперативтердің бір бөлігі селолық коммерциялық 
банк ретінде қайта құрылды. Жалпы кооперативтер саны 2004 
жылы  30 мыңнан 2007 жылдың аяғына дейін 8,5 мыңға дейін 

196
қысқарды. 2004 жылы селолық несие кооперативі соңғы 10 жыл-
да табыс тапты.
1990 жəне 1991 жылдары Қытайда екі қор биржасы қызмет 
атқарды – барлық акциялар мен белгілі көлемдегі облигациялар 
айналысатын биржалар Шанхайлық жəне Шэньчжэндік болып 
табылды.
Елдің оның ішіне орналастырылған акциялар құны 2003-2005 
жылдары  4-тен  8 млрд. долларды  құрады. Бірақ 2006-2007 жыл-
дары акция орналастыру құны 23-тен 100 млрд. долларға дейін 
өсті. 2007 жылы осы көрсеткішпен Қытай əлемде АҚШ жəне 
Испаниядан кейін 3-ші орын алды.
Нарықтық акция үш класты акция ретінде ұсынылған: А, В, 
Н (латын əріпі). А – акция қытай резиденттеріне арналған жəне 
мамандандырылған институциалдық шетелдік инвесторлар (QFII) 
үшін. В – акция (2% көп емес) бірінші кезде қытай нарығында 
айналысқа түсіретін шетелдік инвесторларға арналған, кейін 
қытай азаматтарына (тек қана долларға Шанхай биржасында жəне 
Шэньчжэн ) қол жетімді, Н – акция негізінен Гонконг  нарығында 
айналысқа түседі. 

жүктеу 1,13 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: