277
4) кәсіпкерлік қызметті қолдау және ынталандыру;
5) инвестициялық жобаларды жүзеге асыру;
6) әлеуметтік қорғау;
7) мемлекеттік қаржының кірістері мен шығыстарына бақылау
жасау.
Мемлекеттік бюджет жүйесі бірнеше принциптерге негізделеді:
1) бірлік принципі – ҚР-сы территориясында бірыңғай бюджет
заңдылығын, дербес
бюджет сыныптамасын қолдану;
2) толықтылық принципі – бюджеттер мен Ұлттық қорға келіп
түсетін барлық түсімдер мен шығыстардың заңдық тәртіпте көрініс
табуы;
3) шынайылық принципі – бюджет параметрлерінің экономиканың
ағымдық жағдайының көрсеткіштеріне, Қазақстан Республикасының
және аймақтардың әлеуметтік-экономикалық дамуының параметрлері
мен бағыттарына сәйкес келуі;
4) ашықтылық принципі – бюджет заңдылығы аясындағы
нормативтік-құқықтық актілерді міндетті түрде жариялау;
5) дәйектілік принципі – бюджеттік қатынастар аясында алдын-
ала қабылданған шешімдерді мемлекеттік басқару органдарының
қадағалауы;
6) нәтижелілік принципі – бюджеттік бағдарламаларда көрсетілген
белгілі бір нәтижелерге жетудің қажеттілігіне байланысты бюджет-
терді
әзірлеу және орындау;
7) тиімділік принципі – бюджет құралдарын аз көлемде қолдана
отырып, ең жақсы нәтижеге жетудің қажеттілігіне байланысты
бюджетті нақты іске асыру;
8) жауапкершілік принципі – бюджет заңдылығын бұзғаны үшін
бюджет үдерісіне қатысушыларды жауапкершілікке тарту;
9) бюджеттердің дербестілігі принципі – әртүрлі деңгейдегі
бюджеттер арасындағы түсімдердің тұрақты түрде бөлінуін
қамтамасыз ету.
Мемлекеттік бюджеттің табыстары мен шығындарының құры-
лымы төмендегідей бюджет сыныптамасымен анықталады:
1. Бюджет табыстары:
- салықтық түсімдер;
- салықтық емес түсімдер;
- негізгі капиталды сатудан түскен түсімдер;
- трансферттердің келіп түсуі.
2. Бюджет шығындары.
278
3. Операциялық сальдо.
4. Таза бюджеттік несиелеу:
-
бюджеттік несиелер;
- бюджеттік несиелерді жабу.
5. Қаржылық активтер операциясы бойынша сальдо:
- қаржылық активтерді иелену;
- мемлекеттің қаржылық активтерін сатудан түскен түсімдер.
6. Мемлекеттік бюджет тапшылығы (артықшылығы).
7. Бюджет тапшылығын қаржыландыру (артықшылықты қолдану):
- қарыздардың келіп түсуі;
- қарыздарды жабу;
- бюджет құралдары қалдықтарының қозғалысы.
Мемлекеттік бюджет шығындарын бөлек алып қарайтын болсақ,
оларға мыналар кіреді:
-
мемлекеттік
қызмет көрсетулер;
-
қорғаныс;
-
қоғамдық тәртіп, қауіпсіздік, сот қызметі, құқықтық және
қылмыстық-атқару іс-әрекеті;
-
білім беру;
-
денсаулық сақтау;
-
әлеуметтік көмек және әлеуметтік қамсыздандыру;
-
тұрғын үй-коммуналдық
шаруашылық;
-
мәдениет, спорт, туризм, ақпараттық кеңістік;
-
ауыл, су, орман және балық шаруашылықтары, ерекше
қорғалатын табиғи территориялар, қоршаған ортаны және жануарлар
әлемін қорғау, жер қатынастары;
-
отын-энергетикалық
кешен және жерді пайдалану;
-
өнеркәсіп, сәулет, құрылыс және қала құрылысы қызметі,
көлік және байланыс;
-
қарыздарды өтеу;
-
арнайы трансферттер;
-
басқалары.
Достарыңызбен бөлісу: