Оқу жұмыс бағдарламасы «Жазбаша аударма практикасы»

Жұмыс бағдарламасы                                                                                  Түрі     

                                                                                                                       Ф СО ПМУ 7.18.3/31

   

Қазақстан Республикасы білім және ғылым Министрлігі

С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік

университеті

Орыс филологиясы кафедрасы

ОҚУ ЖҰМЫС БАҒДАРЛАМАСЫ

«Жазбаша аударма практикасы» пәнінен

5В020700 «

Аударма ісі

» мамандығы бойынша 

сырттай орта кәсіби білім негізінде оқитын студенттерге арналған

                                              

Павлодар

 Жалпы білім беру стандарт                                                                     Түрі

пен типтік оқу бағдарламасы                                                                   Ф СО ПМУ 7.18.3/31

негізінде құрастырылған

оқу жұмыс бағдарламасының

бекіту парағы

БЕКІТЕМІН

                                                                                    ОЖ жөніндегі проректоры   

      ________Пфейфер Н.Э.

    «___»_________20 __ж.

Құрастырушы: филол.ғ.к., доц.  ___________ Шахметова Н.А.

Орыс филологиясы кафедрасы

ОҚУ ЖҰМЫС БАҒДАРЛАМАСЫ

«Жазбаша аударма практикасы» пәнінен

5В020700  «

Аударма   ісі

»  мамандығы   бойынша  сырттай   орта   кәсіби

білім негізінде оқитын студенттерге арналған

Оқу бағдарламасы ҚР БҒМ Республикалық жоғары және жоғары оқу орнынан

кейінгі   білім   беру   оқу-әдістемелік   Кеңесінің   22.06.06   жылғы   хаттамасының

шешімімен бекітілген 3.08.277-2006 жалпы білім беру стандарты  мен № 289

11.05.2005   жылғы   ҚР   БҒМ   бұйрығымен   бекітілген   типтік   оқу   бағдарламасы

негізінде құрастырылған.

Кафедра мәжілісінде ұсынылған «___»__________ 20 __ ж., № ___ хаттама  

Кафедра меңгерушісі __________________Кенжебалина Г.Н.

Филология, журналистика және өнер факультетінің оқу-әдістемелік кеңесінде 

мақұлданды «___»______________20 _ ж., №_____ хаттама

ОӘК төрайымы _____________________ Жуманкулова Е.Н.

КЕЛІСІЛДІ

ФЖжӨФ деканы __________ Сарбалаев Ж.Т. «____»____________20 __ ж.

МАҚҰЛДАНДЫ:

ЖжОҮӘҚБ бастығы ________ Варакута А.А. «____»_________ 20 __ж.

С.Торайғыров атындағы ПМУ оқу-әдістемелік кеңесінде мақұлданды

«___»__________ 20 __ ж., № ___ хаттама  

1 Пәннің мақсаты  

  балама жазбаша аударма арқылы тіларалық қатынастар

жағдайында баламалы жазбаша аударманы қамтамасыз ету үшін студенттердің

лингвистикалық аудармашылық хабардардығын қалыптастыру.  

Пәннің міндеттері:

-   білім   алушыларға   жазбаша   аударма   ерекшеліктері,   түрлері,   кезеңдері   және

технологиясы туралы түсінік беру;

- мәтінді талдау, бастапқы мәтінді кодтау, соңғы мәтінді редакциялау іскерлігін

қалыптастыру.

«Жазбаша аударма практикасы» курсын оқығаннан кейін студент:

- аудармашылық қызметтің қазіргі жағдайдағы ерекшеліктерін;

- жазбаша аударма түрлерінің жіктелуін;

-   жазбаша   аударма   үрдісінің   ерекшеліктерін,   кезеңдерін,   әр   кезең   бойынша

жұмыс істеудің технологиясы мен тәсілдерін;

- аудармашыға жазбаша аударма саласында қойылатын талаптарды білуі керек. 

«Жазбаша аударма практикасы» курсын тыңдағаннан кейін студент:

-   түпнұсқа   мәтінін   талдау,   аудармашылықтың   стандартқа   сәйкес   және

стандартқа сәйкес емес мәселелерін анықтау, әр түрлі аудармашылық өзгертулер

қолдана отырып, оларды шешудің тәсілдерін таңдап алуы;

- лексикалық, грамматикалық, стилистикалық өзгерту жүйесін бастапқы мәтінді

тілдік қайта құру құралы ретінде пайдалана алуы;

-   бастапқы   мәтін   авторының   түпкі   ойы   және   өзге   тілді   алушыға   бейімдеу

негізінде қайта кодтай алуы;

- аударма мәтінін редакциялай алуы;

-   күрделілік   дәрежесі   әр   түрін   аударма   мәтіндерінің   тәжірибесін   жинақтап

қорыта алуы;

-   сөздіктерді,   анықтамаларды   және   өзгеде   ақпарат   көздерін   кәсіби   түрде

пайдалана алуы;

-   мәтіндік   редакторлардың   компьютерлік   бағдарламаларын,   электрондық

сөздіктерді пайдалана алуы керек.

2 Пререквизиттер:

- орыс тілінің практикалық курсы

- мамандыққа кіріспе

- тілдік қарым-қатынас мәдениеті бойынша практикум

- тіл біліміне кіріспе

- қазіргі орыс тілі

- орыс тілі теориясының негіздері. 

3 Постреквизиттер:

- ауызша аударма практикасы

- ақпараттық аударма практикасы

- орыс тілі әдебиеті мен аударма мәселелері

- мәдениетаралық қарым-қатынас теориясы мен практикасы.

4 Пәннің мазмұны

Пәннің тақырыптық жоспары

№

Тақырып атауы

Студенттердің ОЖЖ бойынша жұмыс көлемі

дәр.

тәж.

зерт.

студ.

жеке

СӨЖ

1

Кіріспе. Екітілдік 

жанама түрдегі 

қатынас ретіндегі 

аударма үрдісінің мәні.

Жазбаша аударма 

үрдісіндегі талдау 

және синтез. 

3

20

2

Аударманың 

грамматикалық 

мәселелері. Аударма 

үрдісіндегі 

грамматикалық 

өзгерістер.

3

20

3

Аударманың лексико-

семантикалық және 

фразеологиялық 

мәселелері. Аударма 

үрдісіндегі лексико-

семантикалық қайта 

құрулар.

3

20

4

Аудармада мәтіннің 

авторлық 

тұжырымдамасын 

ескеру. Автордың 

түпкі ойына 

аудармашының 

салыстырмалы талдау 

жасауы.

3

20

5

Аудармада тілден тыс 

факторларды ескеру. 

Орыс және ана 

тілдеріндегі 

этномәдени 

өзгешеліктерін ескеру.

3

20

6

Аударылған мәтіннің 

адресаты.

3

17

БАРЛЫҒЫ:

18

117

4.1 Пәннің тақырыптық мазмұны:

4.2 Тәжірибелік сабақтарына ұсынылатын тақырыптардың мазмұны:

№  1   тәжірибе   тақырыбы:   Кіріспе.   Екітілдік   жанама   түрдегі   қатынас

ретіндегі аударма үрдісінің мәні. 

Аударманың түпнұсқаның қатынастық тапсырмасына және тіл мөлшеріне

сәйкестігі. Барабар жазбаша аудармаға қойылатын негізгі талаптары. Жазбаша

аударма үрдісіндегі талдау және синтез. Түпнұсқа тілі мен аударма тілінің тілдік

жүйелерінің  ұқсастықтары  және  айырмашылықтары,   түпнұсқаға   қатынастық-

баламалық мәтін жасау процесінде оны аудармашының есептеуі.

№  2   тәжірибе   тақырыбы:   Аударманың   грамматикалық   мәселелері.

Аударма үрдісіндегі грамматикалық өзгерістер.

Сөйлемді   талдау.   Аударма   үрдісінде   сөйлем   құрылымын   таңдау.   Орыс

және   ана   тілдеріндегі   құрылымдардың   түрлік   пішіндік   және   қызметтік

сәйкестіктері. Грамматикалық құрылымдарды берудің қызметтік қағидасы және

сөйлемнің   мағыналық   құрылымы.   Аударма   жасау   кезінде   сөйлем   құрылысы

өзгеруінің әр түрлі факторларға тәуелділігі.

№  3   тәжірибе   тақырыбы:   Аударманың   лексико-семантикалық   және

фразеологиялық мәселелері.

Сөз   мағынасы   және   аударма.   Сөздің   көп   мағыналылығы   және   сөз

мағынасының бөлшектелмеуі. Сөз аудармасы және контекст. Баламасыз лексика

және  оны  беру   тәсілдері.  Мәтіндегі   болмыстар.   Орыс  тіліне  аударма  кезінде

болмысты   беру   тәсілдері   және   этномәдени   олқылықтардың   орнын   толтыру.

Аударма кезінде сөздердің үйлесімділігін ескеру. Еркін сөз тіркестерін аудару

ерекшеліктері   және   аударма   барысында   еркін   және   фразеологиялық   сөз

тіркестерін ажырату қажеттілігі.

№ 4 тәжірибе тақырыбы: Аудармада мәтіннің авторлық тұжырымдамасын

ескеру. 

Автордың   түпкі   ойына   аудармашының   салыстырмалы   талдау   жасауы.

Мәтіншілік  байланыстарды  талдау.  Сипатталған   оқиғалардың,  жағдайлардың,

әрекет   етуші   тұлғалардың   авторлық   тұжырымдамасын   беру.   Сөз   ойынының

берілу   мәселелері.   Аудармашының   автор   мәтінін   автордың   бағалау   және

идеологиялық көзқарасы тұрғысынан талдауы.

№ 5 тәжірибе тақырыбы: Аудармада тілден тыс факторларды ескеру.

  Аудармада   тілден   тысқары   факторларды   ескеру:   туындыны   жасаудың,

дәуірдің және автор жеке тұлғасының жағдайлары, сипатталатын оқиғалар мен

жағдаяттар туралы қосымша мәліметтер. Орыс және ана тілдеріндегі мәтінді

қабылдаушылардың   этномәдени   өзгешеліктерін   ескеру.   Әр   тілді

тыңдаушыларға тигізетін әсерінің айырмашылықтары.

№ 6 тәжірибе тақырыбы: Аударылған мәтіннің адресаты.

Мәтін   аудармасының   қабылдаушының   ықтимал   категориясына

байланысты   және   ол   үшін   үйреншікті   мәтінді   қабылдауға   қойылатын

талаптарға   сәйкес   қоршаған   ортаға   бейімделуі.   Аудармашылар   стратегиялар

арасындағы таңдау мәселелері.

4.3 СӨЖ мазмұны:

СӨЖ түрлерінің тізімі:

№

СӨЖ түрі

Есеп

түрі

Бақылау

түрі

Сағат

көлемі

1

Тәжірибелік сабақтарға 

дайындық: сабақтардың 

тақырыптары бойынша 

материалдарды оқу, үй 

жұмыстарын орындау

Жұмыс

дәптері

Сабаққа

қатысу

36

2

Аудиториялық сабақтардың 

мазмұнына енбеген 

материалдарды өз бетінше оқу

Конспект

Сұрақтарға

жауап беру

75

3

Бақылау шараларына 

дайындық

КБ1

қорытынды

бақылау,

емтихан

6

БАРЛЫҒЫ:

117

Өздігінен жұмыс істеуге арналған тақырыптардың тізімі:

№ 1 тақырып: Жазбаша аударма үрдісіндегі талдау және синтез. 

Мәтіннің   мағыналық   және   тілдік   құрылымына   толыққанды   тұрғыдан

келу, қатынас жағдайларының экстралингвистік факторларын ескеру. Аударма

жасау барысындағы баламалық деңгейлері. Жазбаша аудармашы жұмысындағы

сөздіктердің, анықтамалардың және өзге де көмекші құралдардың рөлі.

№ 2 тақырып: Аударма үрдісіндегі грамматикалық өзгерістер.

Аударма үрдісіндегі грамматикалық өзгерістер: құрылымның толық және

ішінара өзгеруі, сөздер ретінің ауысуы, сөз таптары мен сөйлем мүшелерінің

ауытырылуы.   Грамматикалық   себептерге   байланысты   сөздерді   қосу   және

түсіріп   тастау.   Көп   мүшелі   атрибуттық   топтарды   аудару.   Синтаксистік

кешендерді аудару: күрделі бастауышты, күрделі баяндауышты аудару. Күрделі

сөйлемді аудару.

№ 3 тақырып: Аударма үрдісіндегі лексико-семантикалық қайта құрулар.

Аударма үрдісіндегі лексико-семантикалық өзгерістердің әр түрлі түрлері:

мағынаның   тарылуы   (бөлшектенуі   және   нақтылануы),   мағынаның   кеңейуі

(генерализациялау),   мағыналық   ауытқушылықтар   (метафоралық   және

метонимиялық өзгеру), антонимдік аударма. 

№  4   тақырып:   Автордың   түпкі   ойына   аудармашының   салыстырмалы

талдау жасауы.

Аудармашының   автор   көзқарасын   анықтауындағы   көмекші   құралдар:

бастапқы   мәтінді   терминологиялық   және   логикалық   талдау.   Әр   түрлі

аудармашылық шешімдерге жол беруге болмайтындығы. Аударма стратегиясын

дайындау.   Түпнұсқаға   қатысты   аудармашының   еркіндік   дәрежесі.

Аудармашының   өзіндік   жүйелі   мәтін   тұжырымдамасын   қалыптастыру

қажеттілігі.

№ 5 тақырып: Аудармадағы экстралингвистикалық факторлар.

Аудармада   тілден   тысқары   факторларды   ескеру:   туындыны   жасаудың,

дәуірдің және автор жеке тұлғасының жағдайлары, сипатталатын оқиғалар мен

жағдаяттар туралы қосымша мәліметтер. Орыс және ана тілдеріндегі мәтінді

қабылдаушылардың   этномәдени   өзгешеліктерін   ескеру.   Әр   тілді

тыңдаушыларға тигізетін әсерінің айырмашылықтары.

№ 6 тақырып: Аударылған мәтіннің адресаты.

Мәтін   аудармасының   қабылдаушының   ықтимал   категориясына

байланысты   және   ол   үшін   үйреншікті   мәтінді   қабылдауға   қойылатын

талаптарға   сәйкес   қоршаған   ортаға   бейімделуі.   Аудармашылар   стратегиялар

арасындағы   таңдау   мәселелері:   қабылдануы   күрделі   мәтінді   қабылдаушыға

«жақындатумен» және қабылдаушыны түпнұсқаның күрделілік деңгейіне дейін

«көтерумен».   Мамандарға,   дайындалмаған   аудиторияға,   балаларға   арналған

аударма.

5 Әдебиет тізімі:

Негізгі:

1 Алексеева И.С. Профессиональный тренинг переводчика: учебн. пособие по

устному и письменному переводу. – СПб.: Союз, 2003. – 283 с.

2 Виноградов В.С. Перевод. Общие и лексические вопросы. – М.: КДУ, 2004. –

236 с.

3 Латышев Л.К. Структура и содержание подготовки перводчиков в языковом

вузе: учебн. пособие. – М.: ТЕЗАУРУС, 2001. – 135 с.

4 Сальмон Л. Теория перевода. История, наука, профессия. – Астана: МИЭП,

2007. – 271 с.

5 Сдобников В.В. Теория перевода: учебник для студентов лингв. вузов. – М.:

АСТ: Восток-Запад, 2008. – 218 с.

6 Семенова М.Ю. Основы перевода текста. – Ростов-на-Дону: Феникс, 2009. –

343 с.

7 Тюленев С.В. Теория перевода: учебн. пособие для вузов. – М.: Гардарики,

2004. – 334 с.

Қосымша:

8   Демесинова   Г.Х.   Общая   теория   перевода:   методические   материалы.   –

Павлодар: ПАУ, 1999. – 41 с.

9   Алимов   В.В.   Интерференция   в   переводе:   на   материале   профессионально

ориентированной межкультурной коммуникации. – М.: КомКнига, 2005. – 232с.

10 Комиссаров В.Н. Современное переводоведение. – М.: ЭТС, 2002. – 421 с.

Пәннің жұмыс оқу жоспарынан 

 Түрі

көшірме                                                                         

    Ф СО ПМУ 7.18.3/32

5В020700 «

Аударма ісі

» мамандығы бойынша 

«Жазбаша аударма практикасы» пәнінен

жұмыс оқу жоспарынан көшірме

Оқыту

түрі

Пәннің жұмыс көлемі

Семестр бойынша

бақылау түрлері

С

ем

ес

тр

Семестр бойынша жұмыс көлемі

сағат санында

Кре

дит

тер

академиялық

сағаттар

кр

ед

ит

ов

аудиториялық

сабақтар

СӨЖ

жалп

ы

ауд СӨЖ Е Сын. КЖ КЖ

жалп

ы

дәр. тәж. зерт.

жал

пы

СӨЖ

Сырттай 

орта 

кәсіби 

білім 

негізінде

(2010)

3

135

18

117

3

2

0

12

3

3

6

117

18

Кафедра меңгерушісі  __________ Кенжебалина Г.Н. «__» ________ 20 __ ж.

Жұмыс оқу бағдарламасының

Түрі

келісім парағы                                                                      

Ф СО ПМУ 7.18.3/35

Пәннің жұмыс оқу

бағдарламасының

келісім парағы

«Тілдік қарым-қатынас мәдениеті бойынша практикум»

5В020700 – Аударма ісі

2010-2011 оқу жылына

Оқу   жұмыс   бағдарламасы   11.05.2005   ж.   №   289

бұйрығымен  

бекітілген   типтік  

оқу   бағдарламасы   негізінде

құрастырылған 

Кафедра мәжілісінде ұсынылған

«___» ___________ 20 __ ж., № ____ хаттама

Кафедра меңгерушісі ________ Кенжебалина Г.Н.

КЕЛІСІМ ПАРАҒЫ

Кафедра

Кафедра

меңгерушісінің

аты-жөні

Қолы

Келісім күні

Аударма теориясы

және практикасы

Г.Х. Демесинова

БЕКІТЕМІН:

ФЖжӨФ деканы ___________ Сарбалаев Ж.Т. «___» ___________ 20 __ ж.