27
41. Сыныпта ерекше қабілеті жоқ балаларға қарағанда, ерекше қабілетті балалар
қандайда бір құқыққа ие бола ма?
42. Сенің ісің алға басқан кезде сыныптастарыңнын кейбірі сені күндей ме?
43.Сыныптастарыңның саған деген көзқарасына ризасың ба?
44. Мұғаліммен жеке қалғанда сен өзіңді жақсы сезінесің бе?
45. Сенің сыртқы тұлғаңа және жүріс тұрысыңа кластастарыңның күлкі қылатын
кезі болды ма?
46.Мектептегі
өз жұмысыңды орындауда басқа балаларға қарағанда
мазасызданамын деп ойлайсың ба?
47. Сен сабаққа жауап бере алмаған кезде, жылағың келіп тұрғанын сезесің бе?
48. Сен кешке ұйқыға жатқанда ертен мектепте не болады екен деп
мазасызданған кезің болды ма?
49. Қиын тапсырманы орындау үстінде бұрын жақсы білетін нәрсеңді мүлдем
ұмытатыныңды кей кезде сезесің бе?
50. Тапсырманы орындау үстінде сенің қолың қалтырай ма?
51.Мұғалім класқа тапсырма беріп жатқанда сен өзіңнін күйгелектене
бастағаныңды сезесің бе?
52.Мектепте сенің біліміңді тексеремін деп қорқыта ма?
53.Мұғалім сыныпқа тапсырма беріп жатқанда, сен оны дұрыс орындай
алмайтын шығармын деген үрей қорқынышыңды сезінесің бе?
54.Сен орындай алмаған нәрсені сыныптастарыңнын орындағанын түсіңде
көретін кез бола ма?
55.Мұғалім сабақты түсіндіріп жатқанда, сенің ойыңша сыныптастарың саған
қарағанда жақсы түсінетін сияқты ма?
56. Мектепке келе жатқан жолда, мұғалім бақылау жұмысын беретін шығар деп
мазасызданасың ба?
57.Сен тапсырманы нашар орындаған шығармын деп сезінесің бе?
58.Мұғалім тақтаға тапсырма орындауға шақырғанда сенің қолың ақырын
қалтырай ма?
Қортындылау және өңдеу:
Тест кілтіне сәйкес келмеген жауаптар өңдеуге бөлінеді. Мысалы 54 сұраққа
бала иә деп жауап берсе, кілтте бұл сұрақта «-» белгісіне байланысты баланың
жауабы «жоқ» болады. Кілтке сәйкес келмеген жауаптардан мазасыздықтың бар
екені
көрінеді.
Өңдеу төмендегідей:
1) Тестің барлық түріне сәйкес емес жалпы сандар: егер олар 50%-ден жоғары
болса, онда баланың мазасыздық қалпы «жоғары»деп айтуға болады, ал егер тест
сұрақтарының жалпы саны 75%-тен көп болса, онда «ең жоғарғы» мазасыздық
күйі болғанын анықтайды.
2)Сәйкес келген сандардың әрқайсысынан мазасыздықтың 8 факторын білеміз.
Мазасыздықтың
денгейі
бірінші
жағдайдағыдай
анықталады.
Мектептегі ішкі эмоционалдық жағдай мазасыздықтың синдромдары мен санына
байланысты талданады.
Факторлар
Сұрақтар
28
Кілті: «+» «-»
Мектептегі жалпы
мазасыздық
2,4,7,12,16,21,23,26,28,46,47,49,50,51,52,53,54,55,56,57,58,
Е=22
Әлеуметтік
стресті
ұйымдастыу
5,10,15,20,24,30,33,36,39,42,44
Е=11
Қажеттілікті
өтеудегі сәтсіздік
кедергілері
1,3,6,11,17,19,25,29,32,35,38,41,43
Е=13
Үрейдің көрінісі
27,31,34,37,40,45
Е=6
Білімді
тексеру
үстіндегі үрей
2,7,12,16,21,26
Е=6
Айналасы күткен
нәтиежеден
үрейлену
3,8,13,17,22Е=5
Физиологиялық
тұрғыдан
қарсыласудың
төменгі
табалдырығы
29,14,18,23,28
Е=5
Мұғаліммен
қарым
қатынасындағы
үрейлену мәселесі
2,6,11,32,35,14,44,47
Е=8
1-
11-
21-
31-
41+
51-
2-
12-
22+
32-
42-
52-
3-
13-
23-
33-
43+
53-
4-
14-
24+
34-
44+
54-
5-
15-
25+
35+
45-
55-
6-
16-
26-
36+
46-
56-
7-
17-
27-
37-
47-
57-
8-
18-
28-
38+
48-
58-
9-
19-
29-
39+
49-
29
Қорытынды:
1) Сәйкес емес сандар белгісі ( «+»-«иә» -«-»- «жоқ» ) әр факторда (абсолютті
сәйкес емес сандар проценті: <50% >50% >75%).
2) Бұл мәліметті жеке диаграмма түрінде көрсетеді.
3) Барлық кластар үшін әр сәйкес емес сандар өлшемі абсолютті мағынасы <50%
>50% >75%.
4) Бұндай мәліметтерді диаграмма тұрінде береді.
5) Аталған факторға сәйкес емес оқушылар саны: >50% және >75% (барлық
факторлар үшін).
6) Екінші рет жасаған қорытындымен салыстырып көрсету.
7) Әр оқушыға толық ақпарат беру (тест қортындысы бойынша).
Әрбір синдромға сипаттама (факторға) сипаттама
1. Мектептегі жалпы мазасыздық –бұл баланың жалпы эмоционалдық
жағдайы мектеп өміріндегі әр түрлі жағдайлармен байланысты формасы.
2. Әлеуметтік стресті ұйымдастыру – баланың эмоционалдық жағдайы
қоршаған ортамен әлеуметтік байланыстың дамуы.
3. Қажеттілікті өтеудегі сәтсіздік кедергілері қолайсыз психикалық жағдай,
жоғары сәттілікке жетуге өзінің мүмкіндігін дамыта алуы.
4. Үрейдің көрінісі – ситуацяны жағымсыз эмоцияда уайымдау кездескен
қажетті жағдайда өз мүмкіндігін көрсете алмау.
5. Білімді тексеру үстіндегі үрей-тексеру жағдайындағы үрейлену білімі
жетістігі, мүмкіндігі.
6. Айналасы күткен нәтиежеден үрейлену–айналасындағы адамдардан
жағымсыз баға алу қорқынышы.
7. Стреске физиологиалық тұрғыдан қарсыласудың төменгі табалдырығы –
төменгі табалдырықтың психофизиологиалық ерекшілігіне байланысты.
8. Мұғаліммен қарым–қатынасындағы үрейлену мәселесі – мектепте
үлкендермен жалпы жағымсыз эмоциалық қарым-қатынасы, баланың оқу
үлгерімінің төмендеуі.
Ч.Д. Спилберг және Ю.Л. Ханиннің «Реактивті және тұлға мазасыздық
деңгейін анықтау» әдістімесі
Бұл тест сол сәттегі мазасыздық деңгейі (реактивті мазасыздық көңіл күй
ретінде) мен тұлғалық мазасыздықты (тұрақты сипат ретінде) бағалаудың
сенімді ақпараттық тәсілі болып саналады. Тұлғалық мазасыздық көптеген
жағдайларда қауіп ретінде қабылданып, себепсіз мазасызданады. Реактивті
мазасыздық қысылу, тынышсыздану, күйгелектеумен сипатталады. Реактивті
мазасыздықтың жоғарғы деңгейі зейін мен сезімнің үйлесімін бұзады.
Мазасыздықтың өте жоғары деңгейі невротикалық жанжалдың туындауына,
эмоциалық немесе невротикалық, психосоматикалық аурулардың қозуына
соқтырады. Дегенмен, мазасыздық барлық уақытта жағымсыз сипатта болмайды.
Мазасыздықтың белгілі бір деңгейі белсенді адамның табиғи, өзіне тән мінез
10-
20-
30-
40-
50-
