Қостанай мемлекеттік педагогикалық институты «Республика жоғары оқу кітапханаларының серіктестігі: ынтымақтастықтың жаңа түрлері» Республикалық семинардың материалдары

В практической деятельности библиотеками вузов республики – област­ными методическими центрами используются формы внутри­ве­дом­ственной и вневедомственной библиотечной кооперации.

Большинство библиотек вузов республики являются участниками проекта Ассоциации вузов Республики Казахстан и Ассоциации КазРЕНА по объединению электронных образовательных ресурсов в еди­ную информационную систему – Республиканскую межвузовскую электрон­ную библиотеку (РМЭБ).

РМЭБ – это единая база данных, объединяющая электронные ре­сур­сы вузов Казахстана для обесп­ечения профессорско-препода­ва­тельс­кого состава, обучающихся бак­алавриата, магистратуры и док­то­ран­туры современными информационными образовательными ресур­са­ми. Цель электронной библиотеки – обеспечить доступ профессорско-преподавательского состава, студентов, магистрантов и докторантов к интерактивным мультимедийным ресурсам обучения, а также объеди­нить электронные образовательные ресурсы вузов страны в единую инфор­мационную систему.

В числе участников РМЭБ научные библиотеки Казахского нацио­нального технического университета имени К. Сатпаева, Восточно-Ка­зах­стан­ского университета имени С. Аманжолова, Южно-Казахстанского государственного университета имени М. Ауезова, Карагандинского го­су­дарственного университета имени Букетова, Северо-Казахстанского государственного университета, Каспийского университета инжиниринга, Павлодарского государственного университета, Таразского госу­дарст­вен­ного университета имени М.Х. Дулати, Кызылординского государст­вен­ного университета имени Коркыт Ата, Актюбинского государствен­но­го университета имени К. Жубанова и др.

На основе долевого участия пользователям библиотек вузов через сайт РМЭБ предоставляется доступ к информационным ресурсам библио­тек-участников проекта. Создание РМЭБ дает возможность сту­ден­там и преподавателям вузов республики пользоваться информа­цион­­ными ресурсами библиотек-участников проекта, что несомненно ока­зывает существенное влияние на качество учебного процесса и уро­вень освоения знаний студентами.

В сентябре 2011 года Научная библиотека Таразского государст­вен­ного университета имени М.Х. Дулати совместно с Научной библио­текой Таразского государственного педагогического университета нача­ла­ создаваться сводная картотека статей на основе авто­мати­зиро­ван­ной информационно-библиотечной программы «КАБИС». Между би­б­лио­­теками сложились тесные профессиональные контакты. Происходит об­мен электронными библиографическими ресурсами при помощи экспорта-импорта. В перспективе рассматривается сотрудничество в этой области с Научной библиотекой Жамбылского гуманитарно-тех­ни­чес­кого университета.

В настоящее время Восточно-Казахстанским государственным уни­вер­­ситетом имени С. Аманжолова реализуется проект с корпорацией «ИРБИС» по организации корпоративного обмена библиографическими за­пи­сями с крупнейшими библиотеками мира.

В указанных проектах библиотека Восточно-Казахстанским госу­дар­ствен­ным университетом имени С. Аманжолова является не только пользо­вателем ресурсов, но и принимает участие в их создании путем пре­доставления электронных версий своих документов.

В практике работы библиотеками вузов республики имеется зна­чи­тель­ный опыт вневедомственных библиотечных коопераций по соз­да­нию­ региональных корпоративных сводных библиографических ката­ло­гов.

Таким примером может служить попытка создания региональной кор­поративной библиографической базы данных «Аналитика» Научной биб­лиотекой Восточно-Казахстанского государственного университета име­ни С. Аманжолова совместно с библиотеками учебных заведений го­ро­да Усть-Каменогорска, Восточно-Казахстанским филиалом Респуб­ли­кан­ской Научно-технической библиотеки и Центральной городской библио­­текой города Усть-Каменогорска. Однако, выполнение это­го проек­­та осложнилось не только техническими причинами, но и при­чи­на­ми неоднозначного восприятия информации как собственности конк­рет­ной библиотеки.

В 2012 году библиотеками Восточно-Казахстанской области пред­при­нята попытка корпоративного библиографического взаимодействия, к кото­рому присоединились Восточно-Казахстанская областная библио­те­ка имени А.С. Пушкина (г. Усть-Каменогорск), Восточно-Казахстанская облас­тная библиотека имени Абая (г. Семей), Восточно-Казахстанская об­ластная детско-юношеская библиотека, Карагандинская областная би­блиотека имени Н.В. Гоголя, Централизованные библиотечные систе­мы­ городов Усть-Каменогорска и Семея, Научная библиотека Восточно-Казахстанского государственного технического университета имени Д. Серик­­баева, Научная библиотека Восточно-Казахстанского го­су­дар­ст­вен­ного университета имени С. Аманжолова. Основой корпоративного биб­лиографического взаимодействия библиотек Восточно-Казахстанских об­ласти стала автоматизированная библиотечно-ин­формационная сис­те­ма «ИРБИС-64», реализующая типовые библиотечные технологии. Со­вместная работа по созданию корпоративных библиографических баз дан­ных заставляет библиотеки участников проекта всерьез задуматься над использованием библиотечных стандартов, внимательнее от­но­сить­ся­ к соблюдению единых требований при создании библиографических запи­сей.

Образовательно-информационным центром Южно-Казахстанского госу­дарственного университета имени М. Ауезова совместно с Южно-Ка­зах­станской областной универсальной научной библиотекой имени А.С. Пуш­­кина создается сводный корпоративный каталог статей научных жур­налов социально-гуманитарного профиля, выписываемых биб­лио­те­ка­ми.

Карагандинским государственным университетом имени Букетова сов­­местно с Карагандинской областной научно-технической биб­лио­те­кой­ ведется работа по подготовке электронной картотеки периодических из­­даний, выписываемых библиотеками города Караганды. Информация о наименования периодических изданий, выписываемых биб­лиотеками города Караганды передается 2 раза в год в Кара­ган­дин­скую­ областную научно-техническую библиотеку. На основе данной ин­фор­­мации составляется сводный список, который направляется во все би­блиотеки города Караганды, а также представляется на сайтах библиотек, например, Научной библиотеки Карагандинского госу­дар­ствен­ного университета имени Букетова.

Также, в практике работы библиотек вузов имеется опыт вне­ве­дом­ствен­ной кооперации по созданию электронных полнотекстовых баз дан­ных.

Так, в 2010 году Научная библиотека Таразского государственного уни­верситета имени М.Х. Дулати подписало Соглашение с На­цио­наль­ной­ академической библиотекой Республики Казахстан (г. Астаны), об учас­тии в проекте «Электронный государственный библиотечный фонд – Ка­захстанская национальная электронная биб­лио­те­ка»­(www.­kazneb.­kz).­ Соглашение дает право Научной библиотеке Таразского госу­дар­ствен­ного университета имени М.Х. Дулати участвовать в фор­ми­ро­ва­нии­ национального библиотечного фонда электронных документов с це­лью­ повышения эффективности использования электронного биб­ли­оте­­чно­го фонда в учебной, научной, научно-методической, про­из­вод­ст­вен­ной и культурно-просветительской деятельности библиотек Казах­ста­­на.

Научная библиотека Карагандинского государственного уни­вер­си-те­­та имени Букетова сотрудничает с Национальной академической библиотекой Республики Казахстан по переводу редких книг о Ка­зах­ста­не­ в цифровой формат и проведению информационных семинаров. Так­же,­ Научная библиотека Карагандинского государственного уни­вер­си­те-та­ имени Букетова сотрудничает с Государственной публичной научно-технической библиотекой (ГПНТБ) Российской Федерации по ак­туа­лиза­ции системы ИРБИС и участию в вебинарах.

Образовательно-информационный центр Южно-Казахстанского го­су­дарственного университета имени М. Ауезова совместно с Южно-Ка­зах­станской областной универсальной научной библиотекой имени А.С. Пуш­кина, Южно-Казахстанским областным историко-краеведческим му­зе­ем и Южно-Казахстанским областным Государственным архивом в це­лях­ сохранности и обеспечения широкого доступа пользователей к ред­ким­ и ценным изданиям из фондов, создается тематическая элек­трон­ная­ коллекция «Южный Казахстан: прошлое, настоящее, будущее».

В этом направлении библиотеки вузов республики – областные ме­то­дические центры также активно работают.

Так, научные библиотеки Казахского национального технического уни­верситета имени К. Сатпаева, Карагандинского государственного уни­верситета имени Букетова, Северо-Казахстанского государственного уни­верситета, Таразского государственного университета имени М.Х. Ду­лати, являясь членами Информационного консорциума библиотек Ка­зах­стана, получили право на онлайновый доступ к удаленным пол­но­тек­сто­вым версия мировых научных журналов по бизнесу, социальным, гу­ма­нитарным, естественным наукам, технологии, медицине и др. ком­па­нии­ EBSCO.

Научные библиотеки Казахского национального технического уни­верситета имени К. Сатпаева, Евразийского национального уни­вер­си­те­та­ имени Л.Н. Гумилева, Карагандинского государственного универ­си­те­та­ имени Букетова, Восточно-Казахстанского государственного универ­си­­тета имени С. Аманжолова, Таразского государственного универ­сите­та­ имени М.Х. Дулати, Каспийского государственного университета тех­но­логий и инжиниринга, Актюбинского государственного университета име­ни К. Жубанова, Костанайского государственного педагогического ин­ститута сотрудничают с АО «Национальный центр научно-технической ин­формации» по предоставлению доступа к международным элек­тр­о­н­ным полнотекстовым информационным ресурсам Science, Thomson Reu­ters,­ издательств ELSEVIER и Springer.

Научные библиотеки Карагандинского государственного универ­си­те­та­ имени Букетова, Таразского государственного университета имени М.Х. Дулати заключены договора с Российской Государственной биб­лио­те­кой, согласно которой пользователи библиотек имеют доступ к полно­тек­стовым базам данных электронной библиотеки диссертаций.

В 2011 году сотрудники Казахстанской национальной электронной биб­лиотеки на базе Северо-Казахстанского государственного уни­вер­си­те­та провели семинар-тренинг, целью которого было ознакомление с ба­за­­ми данных Национальной Академической библиотеки и с воз­мож­нос­тями информационного обеспечения научно-образовательного процесса ву­за полнотекстовыми ресурсами.

В Научной библиотеке Каспийского государственного университета тех­­нологий и инжиниринга имени Ш. Есенова имеется возможность опе­ра­тивного получения и обмена информацией с отечественными и зару­беж­ными вузами, библиотеками и организациями через электронную поч­ту и по сети INTERNET. Реализована эта возможность на основе зак­лю­чения университетом договоров:

- с Национальной библиотекой Республики Казахстан на пре­до­став­ле­­ние электронных копий через службу электронной доставки до­ку­ментов;

- с ООО НПЦ «Знание» (Российская Федерация) на доступ через сайт,­ с использованием логина и пароля к электронным онлайн-биб­лио­те­кам «Нефть и Газ» Уфимского технического университета и Кал­мыц­ко­го­ государственного университета, Тюменского государственного неф­те­га­зового университета. Компания КазРЕНА предоставляет поль­зо­ва­те­лям библиотеки доступ к изданиям журналов электронной периодики «Freedom Collection», которая включает 1900 наименований.

Научной библиотекой Каспийского государственного университета тех­­нологий и инжиниринга имени Ш. Есенова заключен договор с Ас­со­циа­цией ЭБНИТ (Международная Ассоциация пользователей элект­рон­ных­ библиотек и новых информационных технологий). Ассоциация спо­соб­ствует удовлетворению интересов университета в области сов­ре­мен­ных программных продуктов и новых информационных технологий, пред­назначенных для создания, развития и внедрения электронных биб­лио­тек, систем обучения пользователей.

Для получения научной и отраслевой информации при выполнении вы­пускной квалификационной работы пользователи Научной биб­лио­те­ки­ Каспийского государственного университета технологий и ин­жи­ни­рин­га­ имени Ш. Есенова имеют доступ к полнотекстовым базам данных ин­фор­­мационных систем «Бухгалтер», «Патенты Казахстана», «Әділет».

В работе Научной библиотеки Актюбинского государственного уни­вер­ситета имени К. Жубанова широко используются электронные пол­но­текс­товые ресурсы базы данных «Юрист».

Научная библиотека Костанайского государственного педа­го­ги­чес­ко­го института инициировала подписание межвузовского договора с инфор­мационно-библиотечным центром Аркалыкского государственного пе­дагогического института с целью обеспечения оперативного доступа поль­зователей к информационно-образовательным ресурсам пе­да­го­ги­чес­кого профиля электронных библиотек вузов. Инициатива поддержана ру­ководствами вузов, достигнуто соглашение, и работа в этом нап­рав­ле­нии­ продолжается.

Уважаемые участники и гости семинара!
Рассмотрев и проанализировав основные формы межбиблиотечных парт­нерских отношений вузовских библиотек, мы еще раз убедились, что для библиотечно-информационного обеспечения всех сторон дея­тель­ности вуза: получения качественного образования, эффективной ор­га­низации научно-исследовательской работы, создания условий для пос­тановки комплексной воспитательной работы на качественно новый уро­вень и формирования единой информационно-образовательной сре­ды­ необходимо активно развивать межбиблиотечные партнерские отно­ше­ния.

Для дальнейшего углубления межвузовских библиотечных парт­нер­ских­ отношений, в основе которой лежит идея экономически взаи­мо­вы­год­ного разделения труда и коллективного использования его резуль­та­тов­ рекомендуем:

1. Поддерживать регулярный, целенаправленный, системный ха­рак­тер­ библиотечных внутривузовских партнерских отношений.

2. Развивать новые формы и методы межбиблиотечного взаи­мо­дей­ствия вузов республики, построенных на принципах партнерства в реше-нии­ проблем документоснабжения и взаимоиспользования фондов биб­лио­тек, формировании обменных фондов, развитие межбиблиотечного або­не­мента, виртуальной справочно-библиографической службы, элек­трон­ной доставки документов в библиотечно-информационном обслу­жи­ва­нии пользователей.

3. Осуществлять постоянную работу по расширению и развитию меж­регионального, межгосударственного и межнационального библио­течно-информационного пространства.

4. Библиотекам вузов – областным методическим центрам – создать опре­деленную платформу для взаимоотношений подведомственных библиотек в рамках региональной библиотечной системы:

а) объединить усилия подведомственных библиотек региона по пре­дос­тавление свободного, оперативного доступа пользователям к раз­лич­ным информационным ресурсам, развитию качественного сервиса и рас­ширению перечня информационных услуг на основе инновационных информационных технологий;

б) разработать региональный документ рекомендательного харак­те­ра,­ определяющий общие направления деятельности подве­домст­вен-ных библиотек, содержание, формы и методы совместной инфор­ма­цион­но-образовательной деятельности библиотек региона;

в) подготовить издания или проблемные публикации, анали­зи­рую­щие­ и обобщающие инновационный опыт подведомственных библиотек ре­гиона;

г) координировать совместную работу подведомственных библиотек ре­гио­на:

- исследовательскую и инновационную деятельность в биб­лио­теч­ном­ обслуживании,

- взаимодополняемость информационно-образовательных ресурсов и фор­мирование единого информационно-образовательного ресурса под­ведомственных библиотек;

- организацию корпоративной подписки на базы данных;

- организацию и проведение конкурсов профессионального мас­тер­­ства;

д) совершенствовать работу по созданию в подведомственных биб­лио­теках региона эффективных электронных библиотек, спо­соб­ст­вующих формированию единой электронной информационно-образо­ва­тель­ной среды;

е) развивать сотрудничество и взаимодействие с библиотеками инс-ти­тутов повышения квалификации и переподготовки педагогических кад­ров­ – опорных центров библиотек школ, профессиональных школ (ли­цеев­), колледжей – по содействию развитию библиотек и повышению ква­лификации работников библиотек организаций технического и про­фес­сионального образования региона.

5. Активизировать работу Ассоциации вузовских библиотек рес­пуб­ли­ки по расширению взаимодействия с республиканскими, зарубежными и меж­дународными профессиональными организациями. Ассоциация ву­зовских библиотек Казахстана должна стать основой развития ре­зуль­та­тивных партнерских отношений, повышения активности библиотек ву-зов­ республики в профессиональном сообществе и углубления межву­зовских библиотечных партнерских отношений.

Білім беру мекемелері кітапханаларының

мәдени бірлестіктері
Хусаинова Қ. Б.

Қ. И. Сәтбаев атындағы

ҚазҰТУ Ғылыми кітапханасы директоры

Қ.И. Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық университетінің Ғы­лы­ми кітапханасы республикамыздың ең ірі техникалық кітап­хана­лары­ның­ бірі болып табылады. 1934 жылы университетпен бірге ашылған кітапхана, оқу және ғылым процестерін әдебиетпен және ақпаратпен қам­тамасыз ететін университеттің жетекші құрылымдық бөлімшесі бо­лып­ табылады.

Қазіргі кезде білім беру мекемелеріндегі кітапханалардың мәдени бір­лестіктері инновация дамуының негізі – адам капиталының дамуымен, жа­сап жатқан жұмыстарымыздың негізгі бағыттарымен байланысты. Ин-телектуалды-ғылыми әлеуетті көңіл бөлу, бәсекеге қабілетті дамыған ел­дер­дің қатарына қосылуды мақсат ететін Қазақстан үшін де білім, ғылым, тарихи мұраларды жандандыру басты ұстанымдардың бірі. Ендеше елі­міздің кітапханаларының алдында тұрған міндет те осы, мұраларды да­мы­туға ақпараттық жағынан қолдау көрсету, яғни ғылыммен, біліммен айналысам деушілерге толықмәтінді ақпараттар беру, ақпараттық-мә­де­ниетінің қалыптасуына жәрдемдесу.

Бұл міндет – экономиканың басым секторлары бойынша кітап­хана­ның­ ақпараттық қорларын барынша толықтыру, анықтамалық-биб­лио-графиялық жұмыстарын бағыттау, көпшілік жұмыстарының аясын ке­ңей-ту, кітапхана қызметкерлерінің білімін жетілдіру арқылы жүзеге аспақ. Ол үшін­­ жаңа технология жаңалықтарын қызметкерлерге ұсыну, кітапхана қорларын индустриялық-инновациялық дамыту тақырыбы бойынша қа­лып­тастыру, кітапхана қорын белсенді түрде жаңарту, кітап қорын толық­ты­ру кезінде соңғы шыққан заманауи кітаптарды алуға, қашықтағы дерекқорларға жазылу, әрбір ғылым саласы бойынша мерзімді ба­сы-лым­дарды сапасына қарай жаздырып алу, ішкі сұраныс негізінде сала­ларды дамыту бойынша кітап қорын толықтырып отыру керек.

ХХІ ғасыр руханият, мәдениет, ақпарат ғасыры екені қазір әлемдегі адам­затқа белгілі. Республика және туған өлке, халқымыздың әдебиеті, мә­дениеті, тарихы, салт-дєстүріне байланысты баспасөз беттерінде жа-рық­ көрген шығармалар туралы мағлұматтарды дер кезінде оқырманға жет­кізу кітапхананың, ақпараттық қызметінің басты міндеттерінің бірі. Кі­тап­­хананың міндеті: оқырмандардың сұранысын дер кезінде толық қа­на­ғат­тандырып, кітаптар мен мерзімді басылымдардағы ақпараттармен та­ныс­тырып, үнемі хабарлап отыру. «Кітап – білім кілті» демекші кітап­ха­на­лар­дың атқарар жұмысы көп.

Қазіргі кітапханалар- ақпараттық мәдени-ағартушылық, ғылыми зерт­теу­шілік мекеме болуы керек. Қазіргі заман талабына сай ақпараттық тех­­нологияны біліп қана қоймай, сонымен бірге оны сауатты түрде қол­да­нуы керек.

Кітапханашылар мен оқытушылар алдында тұрған міндет ХХІ ғасыр аза­маттарына алуан түрлі ақпараттар ағымында жөн сілтеп, өз игі­лік­те­рі­не­ жұмсауға үйрету, ақпараттық қоғам тіршілігіне әзірлеу. Кітапхананың мін­деті анықтама ақпараттармен оқырмандарға жан-жақты сапалы ақ­па­рат­тық библиографиялық қызмет көрсету. Оқырмандар талабын зерттеп, ола­рмен санасу біздің жұмысымыздың негізгі бағыттарының бірі.

Қазіргі заман талабындағы кітапханалардың мәдени бірлесуі деге­ні­міз – ақпараттық тасымал яғни ғаламтор арқылы бір-бірімен байланысты ны­ғайту. Озық кітапханалардың ісінен тәжірибе алмасу, мәдени шаралар ұйым­дастырып, қауымдасу.

Қоғамның жаппай ақпараттануы, жаңа технологиялар кітапхананың ат­қаратын жұмыстарына айтарлықтай ықпал жасап отыр. Қ. И. Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық университетінің Ғылыми кітапханасы да­, республикадағы басқа да кітапханалар секілді, заман ағымынан арта қал­май электронды ақпараттық ресурстарды жинақтап, құру жолында ең­бек­ етуде. Сонымен қатар әлемдік электрондық ресурстар жүйесіне қол жет­кізуді ұйымдастырып жатырмыз. Әлемдік тәжірибеге назар аударып, ға­ламдық рынокты жаулаудың да жолдарын үйрену - біздің басты мін­де­ті­міздің бірі болуы тиіс, ол үшін ақпараттық әлеуетті үнемі дамытып, то­лық­мәтінді деркқорларға жазылып, ірі отандық және шетелдік кі­тап­ха­на­лар­мен бірлесіп қызмет атқарып, Интернеттің ғаламдық кеңістігін игеру қажет.

Университетімізде Елбасымыз Н.Назарбаев ұсынған білім беру ре­фо­­рмалары аясында ғылым мен тәжірибенің бірлігі, ең озық ин­но­ва­ция­лық­ технологияларды, ақпараттық және есептеу техникаларын енгізу жү­зе­­ге асырылуда.

Біздің электрондық кітапханамыздың өзінің жергілікті желілері бар. Оқу­ залдары мен бөлімдерде орналасқан компьютерлердің барлығы ин­тер­нет желісіне қосылған.

ҚазҰТУ Ғылыми кітапханасы – «Қазақстан Республикасының ақпа­рат­тық кітапханалар консорциумының» мүшесі, және де «Қазақстан Рес­публикасының Жоғарғы оқу орындарының кітапханалары қауымдас­ты-ғының» мүшесі, Республикалық Жоғары оқу орындары аралық элект­рон­дық кітапханаға қатысушы. (РЖЭК). Бүгінгі таңда аталған электрондық кі­тапханаға қатысушы кітапханалар саны 74-ке жуық, орналастырылған құ­жат­тар саны 40 000-ға таяды. Біздің Ғылыми кітапхананың электрондық кі­тап­ханаға қосқан үлесі 2 600 дананы құрайды.

Кітапханалардың мәдени бірлестіктерінің қазіргі замандағы ең ауқым­ды түрі ол Республикалық жоғары оқу орындары аралық элект­рон­дық­ кітапхана. Біздің кітапхана Республикалық жоғары оқу орындары ара­лық электронды кітапханасын құру және дамыту бойынша 2010 жыл­дан­ бастап жұмыс істей бастады. Оқу әдебиеттерімен қамтамасыз ету мәсе­лесін шешумен бірге жалпы электронды қорды жасау бойынша бі­рік­тірілген жұмыс жоғары оқу орындарының кітапханаларын жетілдіруге ықпал жасайды. Біздің кітапхана Республикалық Жоғары оқу орындары ара­лық электрондық кітапханасына өз кітапханамыздағы оқу жүйесіне қа­тысты оқулықтарды, оқытушы-профессорлардың еңбектерін квартал сайын жіберіп отырамыз. Республикалық Жоғары оқу орындары аралық элек­трондық кітапханасы арасындағы мәдени бірлестігіміз, одан әрі де жа­ңа тұрғыда жанданып, базамызды одан ары толықтыра береміз. Бұл сту­денттер қауымы үшін өте қажетті.

Кітапалмасу жұмыстары.

«Кітап алмасу» ғылыми және тәжірибелік тұрғыдан алғанда құнды, көп­ даналы, басқа кітапханалармен байланысты нығайту үшін жаса­ла-тын­ кітапханалардың мәдени бірлестіктерінің бір түрі болып саналады. Біз­дің кітапхана ТМД елдерімен, АҚШ-пен және Қазақстан Рес­пуб­ли­ка­сындағы басқа да кітапханалары арқылы кітап алмасу жұмыстарын жүр­гі­земіз. «Кітапалмасудың» негізгі мақсаты ғылыми кітапхана қорын, уни­вер­ситетке қажетті, бірақ баспа орындарында жоқ басылымдармен то­лық­тыру болып табылады.

2009 жылдың 27 сәуірінде Ғылыми кітапхана, университеттің Ақпа­рат­тық компьютерлік технологиялар орталығымен біріге отырып, ҚазҰТУ Элект­рондық кітапханасын құрды.

Электрондық кітапхана бөлімі қазіргі заман талабына сай жаңа компьютерлермен және көшірме техникаларымен жабдықталған. Уни­вер­ситет ғалымдары жасаған электрондық оқулықтармен оқырмандар, Электрондық басылымдар залында пайдалана алады. Электронды ка­та­логты құру жұмысы 1998 жылы басталды. Кітапхана оқырмандары ға­лам­дық Интернет жүйесін, қазақ және орыс тілдеріндегі Қазақстан Республикасының ақпараттық жүйелерін пайдалану мүмкіндігіне ие. Өз WEB-сайты, электрондық адресі бар университет кітапханасын Internet жүйесінен таба аласыз.

ҚазҰТУ Ғылыми кітапханасының электронды ресурстары:

• 
  Мамандандырылған қорларды электронды ресурстармен то­лық­тыру, олар DVD, CD-дискілері (кітаптар, анықтамалықтар, оқулықтар жә­не­ т.б.);
  
• 
  Университеттің профессор-оқытушылар құрамы шығарған элект­рон­ды оқулықтары;
  
• 
  Университеттің профессор-оқытушылар құрамы шығарған оқу-әдіс­темелік кешендері мен силлабустары;
  
• 
  Ұлттық ғылыми-техникалық ақпарат орталығының электронды ре­сурстары;
  
• 
  Республикалық ЖОО орындары аралық электронды ресурстары;
  
• 
  ҚР Кітапханалары қауымдастығының электронды ресурстары;
  
• 
  Интернет желісіндегі электронды ресурстар;
  
• 
  ҚазҰТУ электронды ресурстарымызды жасақтау (Электронды ка-та­лог, электрондық кітапхана).
  

Ғылыми кітапхананың Электрондық каталогын құруда арнайы кітап-ха­на бағдарламасы РАБИС-ті пайдаланамыз. 2012 жылдың маусым айын­дағы жағдайы бойынша Ғылыми кітапхана қоры 2 000 500 дананы құ­райды. Электрондық каталогқа енгізілген деректер қоры 1 329 913 жаз-ба бұл дегеніміз біздің бүкіл қорымыздың 67 пайызын құрайды.

Электрондық кітапхана қоры:

• 
  Кітаптар;
  
• 
  ОӘК, силлабустар;
  
• 
  ҚазҰТУ Хабаршысы;
  
• 
  Авторефераттар;
  
• 
  Библиографиялық көрсеткіштер;
  
• 
  Дипломдық жұмыстардың электрондық архиві;
  
• 
  “ҚазҰТУ тарихы” толықмәтінді деректер базасы, т.б.
  

• 
  «Параграф ақпараттық жүйесі» құқықтық дерекқоры
  

• 
  «Эталон» нормативтік-техникалық құжаттама дерекқоры
  

• 
  Электронды оқулықтар қоры
  
• 
  Ұлттық ғылыми-техникалық ақпарт орталығының ұсынысымен Science дерекқоры сатып алынды.
  
• 
  Қазақстан Республикасы Білім және ғылым минстрлігінің қолдау көр­сетуімен Ұлттық ғылыми-техникалық ақпарт орталығы арқылы Thom­son­ Reuters; SpringerLink; Elsevier; толықмәтінді дерекқорларын пай­да­лануға мүмкіндік алып отырмыз.
  

• 
  Polpred.com дерекқоры, қазірше бізге тегін беріліп отыр.
  

Енді осы аталған электронды дерекқорларға тоқтала кетсек:

Қазақстан Республикасы заңнамасы бойынша ең ірі жүйелендірілген жә­не жүйелі түрде үнемі жаңартылып отыратын мемлекеттік және орыс тіл­деріндегі деректер қоры. “Параграф” дерекқоры - кең көлемдегі ақ-па­рат­ты іздеуге ыңғайлы құрал. Жүйе құқықтық нормативті актілер мәтінін бе­румен қатар құжаттар жобасы мен нормативті-техникалық құжаттарға түсініктемелер береді. Бұл жүйедегі ақпараттар ай сайын жаңартылып оты­рады.

Жүйеленген және кәсіби өңдеуден өткен нормативт-техникалық құ­жат­тамалармен жұмыс жасауда жеңіл игерілетін әрі қолайлы кәсіби құ­рал­. Мәліметтерді тұтас күйінде сақтауға, жылдам тауып, талдау жасауға мүм­кіндік беретін бағдарламалық технология арқасында нормалармен, ере­желермен, стандарттармен жұмыс жасайтын мамандардың сұ­ра­ны­сын­ тудырады. Дерекқорда нормалар, ережелер, стандарттар бар (ҚР құ­ры­лыс нормалары мен ережелері, мемлекеттік стандарт, ҚР жалпыға мін­детті білім беру стандарты және т.б.)

Polpred.com дерекқоры – 42 сала және 230 ел бойынша экономика және құқық жөнінде құрылған дерекқор. Polpred.com – бұл html фор­ма­тын­дағы жүздеген мың толықмәтінді хабарламалар pdf форматындағы елдер мен салалар бойынша мыңдаған том болатын іскерлік анық­та­ма­лық­тар сақталған қор.

Elsevier – ғылыми, техникалық және медициналық әдебиеттің әлемдегі аса ірі баспасы болып табылады; Elsevier-дің өнімі мен қыз­ме-ті­не: халықаралық масштабтағы ғалымдар жазған және рецензиялаған ғылыми журналдар, кітаптар, энциклопедиялар, оқулықтар мен электронды басылымдар кіреді. Elsevier жыл сайын: 250 000 ша­ма­сын­да­ғы мақала кіретін 1800 ғылыми журнал; 2 200-ден аса жаңа кітап және 17 000-нан аса мерзімді басылым шығарады.

• 
  SpringerLink – айына миллионнан астам электронды құжаттар бе­ре­тін, әлемде ең көп қолданылатын ақпараттық провайдерлердің бірі.
  
• 
  Дерекқорлар әлемдік тәжірибеге сәйкес ақпараттық-әзірлеу жүй­е­сін­дегі әзірлемелерге негізделген құралдар мен технологияларды қам­ти­ды.
  
• 
  Жарияланатын еңбектердің тақырыптары: табиғи ғылымдар, тех­ни­ка мен технологиялар, гуманитарлық ғылымдар мен заңнамалар, био­ло­гия, экология, медицина, физика, математика, ақпараттану, экономика.
  

Ақпараттық-библиографиялық қызмет көрсету бөлімі «Қазақстан өнеркәсібі» картотекасы мен «ҚазҰТУ тарихы» толықмәтінді дерекқорын жүргізеді. Картотека 1934 жылдан бері жүргізіліп келеді. Оқырмандарға анықтамалық-библиографиялық қызмет көрсетуде осыдан біраз уақыт бұ­рын тек қана бір қор қолданылса, қазіргі таңда басқа да елдердің қор­ларын пайдалануға мүмкіндік алдық. Бұл бөлім кітапхананың ақпараттық қор­ларын толықтырып аша түседі. Мәліметтік базаларын толықтырып оты­рады. Оқырмандардың сұраныстарына толық қолжеткізуі мен әрі де­рек­ көздерін толықтай аша түсу мақсатында оның мұқабасы мен маз­мұ­нын толығымен сканерлеп библиографиялық жазбаларға қосымша тір-кеп­ қоямыз. Бұл әдістің ыңғайлылығы әр оқырман өзіне керекті дерек кө-зін­ мыңдаған ақпарат ішінен таңдай білуіне жәрдемдеседі. Жаңадан ке­ліп­ түскен әдебиетті насихаттау мақсатында кітапхана ай сайын көрме ұйым­дастырады да, «Жаңа түскен әдебиет бюллетенін» ҒК сайтының «Элект­ронды ресурстар» бөліміне шығарады, сонымен қатар жыл сайын «Жаңадан келіп түскен әдебиет» деген атпен 2 кітаптан тұратын ақ­па­раттық көрсеткіш шығарады.

• 
  Ғылыми кітапханаға жаңа түскен басылымдар: ақпараттық көрсеткіш, дәстүрлі және электрондық нұсқасы;
  

• 
  Мерзімді басылымдар: ақпараттық көрсеткіш, дәстүрлі және электрондық нұсқасы;
  

• 
  Ғылыми кітапхана қызметкерлері еңбектерінің библиографиялық көрсеткіші;
  

• 
  Тақырыптық көрсеткіштер.
  

Бүгінгі күні әдістемелік бірлестікке 22, оның ішіне 7 жоғары оқу орны мен 15 колледж кітапханалары кіреді.

Кітапхананың ғылыми-әдістемелік жұмысының схемасы.

1997 жылдан техникалық оқу орындары кітапханалары үшін об-лыс-тық әдістемелік орталығы болып құрылды.

Өзіне қарасты кітапханалармен ғылыми-әдістемелік, үйлестіру және ұйы­мдастыру жұмыстарын лайықты деңгейде жүргізу мақсатында 2009 жы­лы «Жоғары және орта кәсіптік оқу орындары кітапханаларының элек­трон­дық ресурстары», 2010 жылы «Колледж кітапханасының оқу-тәрбие жұмысын ұйымдастырудағы ролі», 2011 жылы «Қазіргі заман жағдайын­да білім алушыларға кітапханалық-библиографиялық қызмет көрсетудің мүм­кіндігі мен болашағы» атты ірі көлемдегі республикалық және об­лыс-тық семинарлар өткіздік. 2012 жылы қазан айында «Колледж кітапха­на­ла­рының осы заманға сай қызмет көрсету үйлесімдігі» атты семинар өткі­зуді жоспарлап отырмыз.

Көпшілік шаралар өткізу - ақпараттық қолдаудағы басты құрал. Үнемі қоз­ғалыстағы кітапханалық көрмелер, дөңгелек үстелдер, конферен­циялар, ақпараттық күндер, мамандар күнін дәстүрлі, дәстүрлі емес фор-ма­ларды қолдана отырып, маңызды шаралар ұйымдастыру - біздің кітап-хананың басты мақсаттарының бірі. Кітапханашы ұйымдастырушы, әрі дәнекерші болуы керек. Әбіш Кекілбайұлының «Мен кітапханаларды ақыл-білім, адамгершілік, парасат ордасы деп білемін. Ал кітапханашыларды сол ешқашан жоғалмауға тиісті қазынаның сақшылары деп санаймын» – деп айтқанындай біз оқыр­манда­рымыз­дың­ рухани білім алуы үшін де әртүрлі мәдени шаралар ұйымдастыруға ат­ салысамыз.

• 
  ЖЖ-ні (Жергілікті желіні) кеңейту және модернизациялау;
  
• 
  электрондық кітапхана қорын ұлғайту;
  
• 
  оқырман билеттері мен әдебиетті цифрлық өңдеу және штрихтық иден­тификациялауды жалғастыру;
  
• 
  Internet желісіне кіруді кеңейту;
  
• 
  Сапа менеджменті жүйесінің нәтижелерін үнемі жақсартып отыру.
  

Экономиканың басым секторларын дамытудың әлеуметтік тиімділігін кү­шейтуде және инновациялық жобаларды іске асыруда, индуст­рия­лан­ды­ру үшін қолайлы орта жасауда, біліктілік ресурстарын жасақтауда кітап­ха­наның қосар үлесі зор. Ол үшін ғалымдарға, барлық саладағы қыз­меткерлерге, студенттерімізге ақпарат алуда қолайлы жағдай жасап, өз дерек қорларымызды үнемі сапалы мәліметтермен толықтырып, ақпа­рат­тық кеңістікте корпарациялық бірлікте қызмет жасауымыз керек. Біз­дің­ ұжым қол жеткен табыстарымен тоқтап қалмай, шынайы ғылыми ақ­па­рат орталығы болуы үшін алға ұмтыламыз.

Сөз соңында біздің Электрондық кітапхана сайты мен электронды пош­тамыздың мекен-жайымен таныс болыңыздар.

Бүгінгі күннің кітапханасы – ақысыз пікір алмасу мен кездесу орта­лығы. Бұл дегеніміз білім беру мекемелері кітапханаларының мәдени бір­лестіктерінің нағыз түрі.

(Қорқыт Ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университеті

ғылыми-техникалық кітапханасының тәжірибесі)
Абенова Ж. Ә.

Қорқыт Ата атындағы

Қызылорда мемлекеттік университеті

ғылыми-техникалық кітапханасының директоры
Қазіргі қоғамның тез, әрі жан-жақты өзгерістермен ерекшеленуі білім бе­ру саласына да қатысты. Білім саласының әлемдік кеңістікке енуі, ха­лы­қаралық стандарттарды басшылыққа алуы–өркениетті қоғамның ин­но­ва­циялық білім беру технологияларын ендіре отырып халықаралық се­рік­тестіктер арасындағы үйлесімділікті меңгеруді талап етеді. Осы мә­се­ле­лер бойынша әлде де болса кәсіби білім беру аясында айтарлықтай ғы­лы­ми не әлеуметтік тұрғыдағы келісім-шарттық серіктестік жобалары өз мәнінде толық зерттелген жоқ. Сондықтан өзара серіктестік мәсе­ле­ле­рін талқылауда алға қойылатын міндет: білім берудегі серіктестіктің тео­рия­лық және методологиялық жүйесін жетілдірілген күйде қалыпқа кел­ті­ру; қазіргі кезеңде жүзеге асырылып отырған серіктестік моделдерінің тиім­ділігін бағалау; серіктестіктер не үшін қажет деген логикалық эво­лю­ция­ны анықтау; кәсіби білім беру аясындағы серіктестіктер түрінің са­па­лы, тиімді факторларын атау; серіктестікті әрі қарай дамыту жолдарына тал­дау жасай отырып, іске асыру.

Осы орайда Қорқыт Ата атындағы Қорқыт Ата атындағы Қызылорда мем­лекеттік университеті ғылыми-техникалық кітапханасы қызметін қа­рас­тырсақ, бұл - Қазақстан Республикасы аумағындағы жоғары оқу орын­дарының гуманитарлы-техникалық бейіндегі кітап қоры 2 090 074 да­наны құрайтын ірі кітапханаларының бірі. ҚР ғылымын дамытудың 2007-2012 жылдарға арналған Мемлекеттік бағдарламасының басты мақ­саты - әлеуметтік-экономикалық даму үшін қажетті білім алу, жи­нақ­тау және ғылым жүйесінің бәсекеге қабілеттілігін арттыру. Олай болса, жоғары оқу орындары кітапханаларының негізігі міндеті - кәсіптік білімді, ғы­лымды дамыту үшін қолайлы ақпараттық орта қалыптастыруда серік-тестік жобалардың маңызын аша түсу.

Қорқыт Ата атындағы ҚМУ мен Шәкәрім атындағы Семей мемле-кеттік университеті кітапханалары арасындағы өзара байланыс нығаюда. Жақында Семейге іссапармен барған профессор – оқытушылар арқылы университет жанындағы «Халықаралық Қорқыт Ата мұраларын ғылыми-зерттеу орталығы» қоғамдық бірлестігі дайындаған «Сырдария кітап­ха­на­сы» сериясымен жарыққа шыққан 100 кітап және 6 СД сыйға тарту етті,­ Шәкәрім атындағы Семей мемлекеттік университеті тарапынан 23 д­ана кітап және 4 журнал келіп түсті. Жаңадан ашылған Оңтүстік Қа­зақ­стан мемлекеттік педагогикалық институты кітап қорына 1930 дана кітап сый­ға берілді. И.М.Губкин атындағы Ресей мемлекеттік университетінен 41­ дана кітап қорға қосылса, ЖОО ассоциациясынан 615 дана кітап, ал өз­ облысымыздың тарихи-өлкетану мұражайынан 100 дана кітап сыйға алынды. Мұндай серіктестіктер кітап қорының молаюына және әралуан бо­луына әсері тиюде.

Кітапхана сапалы кәсіптік білімді маман даярлауда өз қызметін жоға­ры оқу орнының жұмыс жоспарымен үйлестіре отырып, деканаттар, ка­фед­ралар және университеттің басқа да құрылымдарымен бірігіп атқа-рады. Мұндай серіктестік жобалар өз нәтижелерін беруде. Олар: орыс­тың шығыс танушысы -тюрколог, ғалым -этнограф, археолог және педа­гог В.В.Радловтың 175 жылдығына орай ұымдастырылған «Түркі әлемі­нің құндылықтарын ашуға жол салған ғалым» атты ғылыми-практикалық кон­ференция; «Әлемге танымал ғалым-геолог – Қаныш Сәтпаев» атты оқыр­мандар конференциясы; ақын М.Мақатаевтың шығармашылығына арналған «Жырлайды жүрек» және «Жан еді өлең үшін дара туған» атты ақын­ Төлеген Айбергеновты еске алуға арналған жыр кештері; дөңгелек үстелдер: «Инновациялық экономика» және «Ғылым және Инновация-2012», «Тұранның тұғырлы тұлғасы- Жалаңтөс Баһадүр»; тақырыптық кеш­тер: «Жер табиғат – анасы», «Тәуелсіз елдің берік қорғаны». Атаулы күн­дерге төмендегідей кітап көрмелері ұйымдастырылды: «Қазақстанның ми­нералды қорлары – елдің индустриялды-инновациялық дамуының не-гізі», «Өркениет жолымен дамуға ұмтылыс», «Қуатты Қарулы Күштер – ел тыныштығының кепілі», «Казахстан в глобальном мире», «Казахстан и ООН: на пути мира и безопасности», «Арал өңірі: индустриалды-инно­вациялық даму», «Әйел–әлем тірегі». Кітапхананың шығармашылық ой қызметін және өнімдерін насихаттау мақсатында «Кітапханашы біліктілігі: ізденістер мен нәтижелер» жәрмеңкесі, «Дәуір жалғасы үзілмейді» атты кітапханалық- библиографиялық саяхат оқырмандар танымын кеңейтті. Сондай-ақ мемлекет және құқық теориясы мен тарихы, арнайы құқықтық пәндер, шетел тілдері, экономикалық теория және мемлекеттік басқару кафедралары мен музыка-педагогикалық факультетінде, университет колледжінде ақпарат күндері мен апталықтар өткізілді. Кітапхананың дәстүрлі шараларының бірі кафедра күні «Экономика» факультетіндегі «Бухгалтерлік есеп және аудит», «Қаржы», «Менеджмент», «Эконо­микалық теория және мемлекеттік басқару» кафедралары оқыту­шы­ла­ры­ның қатысуымен өтсе, «Су шаруашылығы» кафедрасымен өткізілген «Суды­ сақтаңдар – су өмір нәрі» атты шара судың маңызын, оны сақтау жөнінде толыққанды мәлімет берілді. Оқытушы-профессорлар мен сту-денттер арасындағы серіктестіктің жалғасы кітапханада ұйым­дастырылатын «Ең үздік оқырман» акциясында көрініс табады. Акция-ның «Құрметті оқырман», «Ізденімпаз оқырман», «Жаңашыл оқырман», «Виртуалды оқырман», «Үздік насихатшы» номинациялары пай­даланушыларды білімді болуға оны бағалап толықтыруға насихаттайды.

Кітапханада көрсетілетін қызмет, кітапханашының интеллектуалдық дең­гейі, кәсіби шеберлігінің шыңдалуы, кітапхананың ақпараттық әлем-дегі мүмкіншіліктерін қазіргі қоғам талабына сай ұйымдастыра білуі – кәсіби біліктілік пен білімді үнемі арттыру жобаларын жүзе асыру та­лабына негізделген. Бұл мәселені шешуде «Кітапхана дәрісі» негізінде мына тақырыптар бойынша: «Электронды ақпараттық қорларды қа-лыптастыру мен дамыту»,«Библиография жұмысының өзекті мәсе­лелері», «Кітапхана, көрме түрлері, шолу жасау әдістері мен сөйлеу мәде­ниеті», «Тақырыптық көрме –кәсіби шеберлікті жетілдірудің негізгі», «Кітапхана беделі – білім ошағының мерейі», «Кітапханашы біліктілігі: ізденістер мен нәтижелер» өткізілген озат тәжірибелер насихаты, кәсіби оқулар, шеберлік-кластар, тренингтер, дөңгелек үстелдер, иннова­ция­лық-іскерлік ойындарды атауға болады.

Ел басы Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына арналған «Әлеу-меттік экономикалық жаңғырту – Қазақстан дамуының басты бағыты» Жол­дауында атап көрсеткендей кең ауқымды жобалардың ішіндегі біре-гейі - білім жүйесін заманауи талаптарға сай өркендету, бұл әрине жоға­ры деңгейлі білікті мамандарды даярлауды қажет етеді. Президент білім бе­ру­ ісінде тәрбие жағына, әсіресе отан сүйгіштік, рухани құндылықтар қасиет­теріне баулуға баса назар аударудың қажеттілігін айрықша атады. Уни­верситет кітапханасы оқырмандарға қызмет көрсету бағытының негі­зін Президент талабына сай үйлестіруге ұмтылуда. Ол ЖОО оқу проце­сін ұйымдастыруға көмек, ғылыми зерттеу жұмыстары бойынша ғалым­дарға бағыт-бағдар сілтеу, жас мамандарды тәрбиелеуде отан сүйгіштік, руха­ни құндылықтар қасиеттеріне баулитын көпшілік іс-шаралар жүргізу. Бұл жобалардың бәрі дерлік өз ара серіктестік қатынастарды дамыту ба­рысында толыққанды жүзеге асырылатыны мәлім.

1. 
   Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына арналған «Әлеуметтік экономикалық жаңғырту – Қазақстан дамуының басты бағыты», Астана 2012ж. 27 қаңтар
   
2. 
   ҚР Мәдениет және Ақпарат Министрлігінің «Мемлекеттік электрон­ды кітапханалық қорды құру» жобасы «2007-2009 жылдарға арналған ақпараттық теңсіздікті төмендету» мемлекеттік бағдарламасы
   
3. 
   Абенова Ж.А. «На пороге знаменательной даты» Областная общественно-политическая газета «Час Пик», №15 (546) 18.05.2012г.
   

В настоящее время, несмотря на определенную автономность каж­до­го вуза, развитие корпоративных тенденций в деятельности уни­вер­ситетских библиотек – насущное требование времени, особенно в рам­ках­ реализации «Государственной программы развития образования Рес­пуб­лики Казахстан на 2011-2020 годы». Национальные иссле­до­ва­тельские и иновационно развивающиеся университеты страны должны иметь насыщенную разнообразными ресурсами информа­цион­ную базу, способную удовлетворять потребности и образо­ва­тельной, и научной деятельности. Оно интенсифицируется и в связи с внед­рением новых информационных и библиотечных технологий, жизнедеятель­ность ко­то­рых невозможна без корпоративных подходов. Прак­тически каждая ву­зовская библиотека сегодня работает в условиях тесного взаи­мо­дей­ствия с самыми различными информационными структурами об­ще­ства, так как обеспечение свободного доступа к научной и образо­ва­тельной информации, генерируемой во всем мире – это­ одна из важных задач информационного общества.

Вузовские библиотеки сегодня вовлечены в корпоративную дея­тельность университетов, поэтому я бы выделила два уровня взаи­модействия библиотек высших учебных заведений с другими учреж­дениями и информационными, или как говорят сейчас, ресурсными цент­рами. Первый – это уровень университетского корпоративного взаи­модействия по обеспечению доступа к мировым информационным ре­сурсам, второй – взаимодействие с библиотеками и библиотечными сис­темами. Второй уровень по формам и методам взаимодействия, как пра­ви­ло, носит более специальный характер.

Рассмотрим первый уровень, затем более подробно остановимся на вто­ром. Известно, что Министерством образования и науки Республики Ка­захстан совместно с НЦ НТИ подписаны национальные лицензии с ми­ровыми кампаниями Thomson Reuters, Elsevier, Springer на пре­достав­ле­ние доступа к их ресурсам. В связи с этим фактом сегодня в вузовских библиотеках резко возросло число сервисов по пре­доставлению за­ру­беж­ной информации профессорско-пре­подавательс­ко­му составу, маги­ст­рантам, студентам и другим поль­зователям. Для вузов это бесплатная подписка, в рамках которой заклю­чается договор с НЦ НТИ на ряд услуг, в том числе на обучение поль­зо­ва­телей пере­чис­ленных БД. Так, на­при­мер, в результате участия в обу­ча­ющих веб-се­ми­нарах Thomson Reuters два сотрудника нашей биб­лиотеки (зав. ОЭР Ш.Р. Абильмажинова и спе­циа­лист зала электронных ре­сур­сов З.Р. Ма­дае­ва) получили серти­фи­ка­ты. Мы приняли участие и в двух обучающих се­минарах по платформе Springerlink. Компания Else­vier также проведет обу­чающие семинары и тре­нинги для специалистов библиотек Казах­ста­на. В целом, надо от­ме­тить, что с кафедрами и дру­гими отделами уни­верситетов ведется кор­по­ративная работа практи­чески по всем направ­лениям. Это развитие элек­тронной библиотеки, учеб­­но-методическое обеспечение учебного про­цесса, научное ин­фор­ми­рование ППС, пуб­ли­ка­ционная дея­тель­ность ученых, воспитательная рабо­та со студентами и т.д.

Вообще надо отметить, что заимствование библиографических запи­сей из каталогов мира вузовскими библиотеками Казахстана осу­ществляется крайне редко, тогда как это одно из эффективных нап­рав­ле­ний корпоративной деятельности. Этот вопрос достаточно часто обсуждается библиотечными деятелями многих стран, да и имеются практические опыты: вот уже несколько лет ведется работа по кор­поративной каталогизации WorldCat OCLC (США). Или, например, биб­лиотека Конгресса США, которая открыла свои каталоги для других биб­лиотек в целях заимствования библиографических записей. Над этой проб­лемой в данный момент работает РГБ. В НБ им. А.С. Пушкина РК осуществляет свою деятельность Центр каталогизации. Ранее в газете «Наука Казахстана» была публикация о том, что несколько библиотек вузов г. Алматы участвуют в создании сводного каталога научно-тех­ни­ческой литературы, кажется при НЦ НТИ или ЦНБ МОН РК (бывшая биб­лиотека Академии наук РК). Сегодня хотелось бы услышать о судьбе это­го проекта и эффективности его работы.

Учитывая, что в библиотеки вузов поступает много идентичной лите­­ратуры, можно представить, какие колоссальные затраты идут на ее ка­та­логизацию, хотя записи, как я уже говорила, можно заимствовать из ЭК через Интернет. Необходимо наладить среди вузовских библиотек и рас­­­пределенную аналитическую роспись для ЭК. Создавать ЭК «Статьи» нам удобнее совместно с вузовскими библиотеками, так как знание специфики системы высшего образования позволяет учесть многие нюансы, а значит формировать более эффективную БД статей. Биб­лиотеки располагают и другими существенными объемами инфор­ма­ционных ресурсов, которые могут быть использованы другими биб­лио­теками: это авторитетные файлы и словари дисциплин для программ ба­ка­лавриата, полнотекстовые базы данных, библиографические ука­затели широкой тематики или, наоборот, на более узкие темы и т. д.

Как видим, мы перешли на второй уровень корпоративного взаи­модействия, когда библиотеки сотрудничают самостоятельно в рамках

- методического руководства со стороны РНПБ;

- деятельности региональных методических центров;

- Информационного консорциума библиотек Казахстана;

- проектов НАБ РК;

- наверное, в результате загранпоездок;

- межличностных отношений.

Надо отметить, что формы сотрудничества в настоящий момент достаточно разнообразны. Библиотечное сообщество объединяется в ассоциации, союзы, консорциумы, в рамках которых могут работать ко-мис­сии, секции по направлениям работы. Могут быть организованы раз-личные конкурсы, конференции, регулярно выходить материалы рес­публиканских семинаров, сборников по обмену опытом. К нашей радос­ти, сотрудники вузовских библиотек, а именно директора, стали ездить на­ кон­ференции ИФЛА и другие зарубежные командировки, но, к сожа-ле­нию, мало кто из представителей именно вузовских библиотек пуб­лич­но делится впечатлениями о посещении зарубежных информационных и библиотечных учреждений и тенденциях их развития.

Очень важно, что мы участвуем в ежегодных семинарах или кон­фе­рен­циях, организуемых РНПБ МОН РК. Удачным является решение, ког­да семинар или конференция проводится в разных вузах регионов стра­ны. Знакомство с опытом работы библиотек других вузов обогащает нас, под­тягивается работа библиотек по всем направлениям, так как воз­ни­ка­ют реальные мотивации для улучшения работы. Большое зна­чение име­ют обмен опытом, теоретические и практические доклады участ­ников. Создано, на мой взгляд, уникальное сообщество директоров уни­верси­тет­ских библиотек – методических центров, которые являются гене­­рато­ра­ми идей в своем университете и регионе по развитию информа­цион­но­го пространства в части библиотечного дела. Надо отметить большую за­слугу наших семинаров и в налаживании межличностных контактов, ко­торые на сегодня являются весьма эффективным дви­гателем корпо­ра­тивного взаимодействия в работе библиотеки вуза. Элект­ронная пе­ре­писка, в том числе по агенту, блоги, информация на сайтах, звонки друг дру­гу позволяют быть более или менее профессионально информи­ро­ван­ными. Это еще и возможность про­кон­сультироваться по какому-либо вопросу, особенно в рамках подготовки спра­вок для МОН РК, заказать по ЭДД нужный пользователю документ и мно­го другое.

Но есть определенные издержки нашей работы в этом формате, нап­ример, нами не принимаются конкретные решения, которые могли бы повлиять на выполнение многих технологических задач, стоящих пе­ред вузовскими библиотеками. Учитывая, что Интернет-технологии поз­во­ляют проводить дебаты виртуально, значит, к решению отдельных вопросов можно привлекать многих специалистов из разных библиотек и выра­батывать единые и более эффективные подходы к работе. Здесь мы явно не до конца используем возможности современных телеком­му­никационных средств передачи информации. Это и самокритика, и конструктивный взгляд на дальнейшее развитие библиотек вузов.

Таким образом, назрела задача проведения Интернет-форумов для обсуждения острых вопросов, которые возникают у сотрудников библио­тек в процессе государственной аттестации вузов, международ­ной или инсти­туциональной аккредитации, при проверке на соот­вет­ствие ли­цен­зион­ным требованиям. Необходимо и возобновление книго­обмена ме­ж­ду библиотеками, что позволит информировать ППС о том, какие ра­бо­ты в вузах издаются. Нужны конкурсы между библио­те­ка­ря­ми и семи­на­ры для узких специалистов не только в рамках регио­наль­но­го мето­ди­ческого руководства, но на республиканском уровне. Это сущест­венно улучшит качество работы библиотек. На наш взгляд, необ­ходимо боль­ше пропагандировать деятельность вузовских библиотек, как­ в профес­сио­­нальной, так и в другой научной и публицистической печати. Обще­ст­вен­ность Казахстана должна знать, каким инфор­ма­цио­н­ным и научным, да и кадровым, потенциалом владеют библиотеки универ­ситетов.

Хотелось бы еще раз вернуться к конкурсам, проведение которых – эф­фективная форма корпоративного взаимодействия. Она может поло­жительно повлиять на работу библиотек в информационном обес­пе­че­нии деятельности университетов. Первая попытка была сделана в прош­лом,­ 2011 году, когда был объявлен конкурс на лучшую библиотеку вуза, в кото­­ром наша библиотека заняла 1 место, но официально итоги не подве­дены. В настоящее время можно было бы провести конкурс на луч­шую электронную библиотеку или лучшую организацию работы по продвижению электронных ресурсов среди пользователей. Очень эффек­тивной корпоративная работа была бы в работе по развитию инфор­мационной культуры пользователей. Например, на сайте нашей библиотеки представлен слайд-фильм на казахском и русском языках, ко­торый можно заимствовать другим библиотекам или внести пред­ло­же­ния­ по улучшению, написав нам по указанному е-адресу. Это позволило бы развить профессиональную дискуссию о том, что должен знать и уметь современный студент и каким образом персонал библиотеки мо­жет­ вести работу в этом направлении.

Контент web-сайтов библиотек также можно рассматривать как по­вод для профессиональных дискуссий, который используется нами так­же­ не в полной мере. К сожалению, по ним трудно судить о совместной ра­б­оте именно библиотек вузов – нет специальных рубрик или разде­лов, посвященных этому направлению нашей деятельности. Да и сов­мест­ная работа редко оформляется в проекты, что на данный момент прос­то необходимо, так как это является своего рода показателем креа­тив­ного участия библиотек в развитии системы высшего образования. Лю­бая совместная работа может быть оформлена если не договором, то хо­тя бы программой, положением, целями и это можно отражать на сайтах.

Большой простор корпоративного взаимодействия в работе по про­па­ганде чтения среди студенческой молодёжи. Сегодня библиотеки ву-зов­ Казахстана не пишут о проблемах чтения в вузовской библиотеке, тог­да как наблюдается снижение читательской активности и студентов, и ППС. Нет совместных исследований в области чтения, например, по региону или по родственным вузам. Нам необходимо совместно, дружно и гром­ко заявлять, что мы не консерваторы, пропагандирующие «арте­факт» – книги. Мы за информационную грамотность, разностороннее раз­витие студентов, за чтение книг как показатель культуры личности и раз­вития его духовности. Тем более что у библиотек вузов для работы в этом направлении есть преимущество перед другими библиотеками – ог­ромная, благодарная аудитория молодых пользователей, муль­ти­куль­тур­­ная по своему составу и достаточно разнородная по уровню готов­но­сти осуществлять образовательную деятельность в современной ин­фор­­мационной среде. Здесь была бы уместна работа по разработке постоянного общевузовского проекта (можно даже условного, но не фор­маль­ного), под эгидой которого можно проводить множество мероприя­тий­ для читателей.

В рамках Информационного консорциума библиотек Казахстана пользователям предоставляется база данных EBSCO Publishing. Под­писка на этот ресурс – одна из первых форм корпоративного сотруд­ни­чества библиотек страны, когда за умеренную плату библиотеки вузов всту­пили в ЭБНИТ, получили доступ к англоязычной базе данных, а так­же­ со скидками стали приобретать программные продукты ГПНТБ РФ. Этой библиотекой, ее коллективом был дан новый импульс и в коо­пе­ра­ции­ работы по повышению квалификации сотрудников библиотек. Мно­гие из нас стали свидетелями проведения прекрасных семинаров и кон­фе­­ренций с участием отечественных и российских деятелей биб­лио­теч­но­го дела, а также стран дальнего зарубежья. Более того, многие сот­руд­ники вузовских библиотек получили сертификаты, что явилось важ­ным моментом по обеспечению библиотек кадрами с современными ин­но­вационными знаниями. Под эгидой консорциума был создан журнал «Кі­тап­хана әлемі = Мир библиотеки», являющийся любимым изданием мно­гих казахстанских библиотекарей и выходящим регулярно и свое­временно. Создание Информационного Консорциума библиотек в РК ста­ло важной вехой в развитии информационного пространства в нашей стра­не и объединении библиотечных учреждений многих ведомств в биб­лиотечное сообщество. Вузовский компонент стал одной из главных час­тей Консорциума, так как почти 80% – его члены (подсчеты са­мостоятельные).

С НАБ РК многие вузовские библиотеки поддерживают в той или иной­ мере тесные профессиональные связи – некоторые библиотеки зак­лючили договора на получение информационных услуг, в некоторых биб­лиотеках были проведены серии семинаров, организована оциф­ров­ка редких книг по истории Казахстана, например, как в КарГУ им. Е.А. Бу­ке­това, и т.д. Это очень значимая работа для удовлетворения запросов сов­ременных пользователей в новых электронных ресурсах и сервисах. Хо­телось бы, чтобы библиотеки вузов активно участвовали в на­цио­наль­ном­ проекте по развитию КазНЭБ, так как в составе библиотечных фон­дов­ вузов имеются уникальные книжные собрания.

У многих библиотек вузов Казахстана имеется опыт совместной ра­бо­ты и с зарубежными библиотеками, например, библиотека КарГУ им. Е.А. Букетова участвует в проекте Российской государственной биб­лио­те­ки по созданию виртуальных читальных залов с доступом к элект­рон­ной­ библиотеке диссертаций (ЭБД РГБ). Для сотрудников библиотек ву­зов­ гг. Караганды и Темиртау в мае 2012 года был проведен обучающий се­ми­нар с демонстрацией ресурсов, их использованию и раскрытию со­дер­жания ЭБД РГБ.

В целях улучшения деятельности библиотечного сообщества ву­зов-ских библиотек в рамках корпоративного взаимодействия и повышения их­ статуса предлагаем следующие меры:

- укрепить статус ежегодных конференций, разработав и утвердив по­ложение;

- предусмотреть постоянные секции или рабочие группы (в составе еже­годной конференции или Ассоциации библиотек вузов) для коор­ди­на­ции работы по направлениям деятельности библиотек вузов с более или­ менее постоянными председателями, например, 2 года;

- наладить выпуск ежегодного сборника материалов этих кон­фе­рен­ций или хотя бы публиковать в одном из библиотечных журналов;

- больше или даже планомерно размещать информацию о работе биб­лиотек вузов в профессиональной печати и, особенно, о хороших про­фессионалах библиотечного дела;

- на заседания секций необходимо приглашать специалистов узкого про­филя – каталогизаторов, библиографов, методистов и т.д.;

- создать виртуальную методическую службу и форум для опе­ра­тив­но­го решения трудных вопросов на сайте одной из библиотек;

- в РНПБ, по возможности, выпускать сборник «Обмен опытом» или тематические сборники вместо библиографических указателей;

- публиковать в открытой печати обзоры деятельности библиотек ву­зов по отдельным направлениям, например, по пропаганде чтения, про­движению культурного наследия Казахстана;

- публиковать, как это делают российские коллеги, библиотечные впечатления в профессиональных журналах или просто делать рас­сылку «релизов» по итогам поездок на международные конференции в биб­лиотеки.

В рамках этих и других мероприятий можно вести многогранную ра­бо­ту по совершенствованию деятельности университетских библиотек и внед­рению корпоративных подходов.

Мировая и отечественная практика показывает, что коренное обнов­ление библиотеки на современном этапе возможно лишь благодаря внед­рению новых информационных технологий и автоматизации биб­лио­течных процессов. Библиотеки как организации, неразрывно и орга­нично связанные с процессами генерации, накопления и хранения зна­ний, находятся на переднем крае внедрения новых технологий.

Роль университетской библиотеки в образовательном процессе за­метно активизировалась, и центральной её задачей стало обеспечение до­­ступа не только к книге, но и к информации, знаниям.

В настоящее время научная библиотека расположена в 3 корпусах. Об­щая площадь помещений составляет 3431,6 м², в том числе книго­хра­нения – 1024 м². Обслуживание читателей ведется диф­фе­рен­ци­рованно на 4 абонементах (младших и старших курсов, худо­жест­вен­ной ли­те­ра­туры, колледжа ПГУ) и в 8 читальных залах, количество поса­доч­ных мест – 550.

В структуре читальных залов: зал научной литературы, перио­ди­чес­ких­ изданий, профессорско-преподавательского состава, факультета метал­­лургии, машиностроения и транспорта, сектора казахской лите­ра­ту­ры, библиотеки народа Казахстана, колледжа ПГУ.

По итогам 2011 года общее количество читателей, обслуженных все­ми структурными подразделениями библиотеки, составляет 25256 чи­тателей, а всего по единому читательскому билету в библиотеке чис­лит­ся 13500 читателей.

Высокую востребованность библиотечных услуг подтверждают по­ка­­за­тели посещений – 546084, книговыдача – 1123455 экз., в том числе вы­да­ча электронных и видеоизданий составила 3291 экз. По данным рей­­тин­га визитов наших пользователей к СЭБ в январе 2012 г. – 28 867 обра­ще­ний, феврале – 30 211 обращений, марте – 25188 обращений, апреле – 37­104, мае – 27500.

Основной задачей научной библиотеки является качественное ин­фор­­мационное и библиотечное обеспечение учебного и научного про­цес­­сов университета.

НБ формирует фонды документами, необходимыми для органи­за­ции учебного процесса по всем дисциплинам реализуемых обра­зо­ва­тель­ных программ в соответствии с требованиями государственного обра­зовательного стандарта высшего профессионального, средне-про­фес­сионального образования, изданиями по направлениям научно-ис­сле­довательских работ, обеспечивает выполнение массовых и ин­ди­ви­дуальных запросов пользователей по всем отраслям знаний в помощь са­мообразованию, повышению общего уровня культуры.

Библиотечный фонд на 1 июня 2012 года составляет 861776 экземпляров, в том числе на государственном языке – 165692 экзем­пля­ра (17% от общего количества фонда). На одного обучающегося на полный цикл обучения библиотечный фонд составляет 144,7 единицы. Не хватает учебников на государственном языке по специальностям: «Юрис­пруденция», «Металлургия», «Нефтегазовое дело», «Государ­ст­венное и местное управление», «Финансы», «Приборостроение», «Ка­зах­ский язык и литература», «Зоотехния», «Транспорт, транспортная техника и технология».

Стремясь к повышению уровня информационного обеспечения учеб­ного процесса и научной деятельности, библиотека работает в тес­ном­ контакте с кафедрами, структурными подразделениями универ­си­те­та­ при определении политики комплектования, базирующейся на изу­че­нии­ тематики запросов читателей и учебных планов.

В помощь учебному процессу в фонде библиотеки имеются необ­хо­ди­мые официальные издания, универсальные и отраслевые энцик­ло­пе­дии­ и справочники на казахском, русском и английском языках, совре­мен­ные терминологические и толковые словари.

Ежегодно в фонд библиотеки поступает около 9 тысяч экземпляров пе­рио­дических изданий. На 1-е полугодие 2012 была оформлена под­пис­ка на 77 комплектов газет и 327 названий журналов, из них 15 новых из­даний. На государственном языке было выписано 25 комплектов газет и 118 названий журналов. Общая сумма подписки на 2 полугодия сос­та­ви­ла 4.458.565-02 тенге. Основной список подписки составляют те изда­ния, которые пользуются спросом у читателей, они выписываются еже­годно. Объем финансирования на подписку за 3 года составил:

Число изданий на электронных и магнитных носителях составляет 2723 экземпляра, из них учебных и учебно-методических изданий – 1145 экз., что составляет 31,3 % от общего количества дисциплин учебного пла­­на. С 2004 года в фонд библиотеки регулярно передаются учебные и учеб­­но-методические материалы на электронных носителях, раз­ра­бо­тан­­ные преподавателями университета. Все документы фонда на элект­рон­­ных носителях концентрируются в медиатеке, куда обеспечен сво­бод­­­ный доступ для преподавателей и студентов.

Проблемой в приобретении изданий на электронных носителях яв­ляется то, что книготорговые организации не могут предоставить доку­мен­ты, подтверждающие, что диски являются лицензионными. Поэтому за­ последние 3 года библиотека практически не приобретала CD-диски и видеокассеты. Чтобы исправить создавшееся положение, была создана пол­нотекстовая электронная библиотека. Те издания, которые имеются в библиотеке в ограниченном количестве, сканируются и переносятся в эту электронную библиотеку, чтобы каждый студент мог взять элект­рон­ный­ вариант недостающего учебника.

С октября 2009 года НБ имени С. Бейсембаева принимает участие в соз­дании межвузовской электронной библиотеки (РМЭБ) на базе соб­ственных образовательных ресурсов по единой технологии; Критериями отбора электронных ресурсов являются подлинность электронного ре­сур­­са, полезность и значимость информации для учебного процесса и науч­ных исследований, идентичность с бумажными аналогами.

Всего с 2009г. введено 1125 записей. Статистика обращений за май месяц –1500.

Совместно с отделом информатизации образования университета с ноября 2011 года начата работа по созданию Студенческой электронной библиотеки (СЭБ), http:// library.psu.kz

Разработаны и утверждены методические документы:

• Программа «Студенческая электронная библиотека».

• Положение о Студенческой электронной библиотеке.

Для осуществления Программы «Студенческая электронная биб­лио­тека» проводятся следующие мероприятия:

- сканирование, распознавание и внесение в каталог учебной, учеб­но-методической литературы по базовым дисциплинам бакалавриата, магистратуры и докторантуры, необходимая для учебного процесса;

- редактирование каталогов библиотеки;

- экспорт каталога «Ирбис» на сайт «Студенческая

электронная библиотека» (ежемесячно).

На данный момент ПБД СЭБ насчитывает – 1456 документов.

Bibl (статьи) – 567 документов;

Buuk (книги) – 377 документов;

Dist-(автореф.диссерт.) – 300 документов.

В читальных залах предоставлена читателям беспроводная система зоны Wi-Fi.

Библиотека осуществляет информационное обслуживание через об­разовательный портал ПГУ имени С. Торайгырова.

На основе полнотекстовых баз данных создается Электронная биб­лиотека. Наполнение массива электронной библиотеки производится пу-тем перевода в электронную форму печатных оригиналов из фондов биб­лиотек республики и получением копий электронных документов от авто­ров, из издающих организаций и Интернета.

Информационный поиск в ЭБ производится по автору, заглавию, ключевым словам, предметной рубрике, издательству.
Полнотекстовые ресурсы Электронной библиотеки

• 
  «Павлодарское Прииртышье» - 620 библиограф. записей
  

• 
  «Наш университет» - 180 библиограф. записей
  

• 
  «Академик С. Бейсембаев» - 82 библиограф. записи
  

• 
  «Академики НАН РК
  

• 
  «Профессиональная пресса» - 68 библиограф. записей
  

• 
  «Великая Отечественная Война» - 233 библиограф. записи
  

• 
  «Учебно-методические издания ПГУ» - 250 библиограф. записей
  

• 
  «С. Торайгыров» - 34 библиограф. записей
  

Полнотекстовые базы данных (ПБД) дополняются биб­лиографи­ческими ресурсами (ЭК). Книги – 87612, статьи – 103261, ГОСТы – 307, дис­сертации – 5412. Кроме того, научно-библиографический отдел в це­лях содействия учебному процессу, ведет работу по составлению биб­лио­графических указателей, списков литературы. Изданы биб­лио­гра­фи­ческие пособия: «Указатель содержания журнала «Вестник ПГУ­ 2007-2008», «Указатель к газетам «Знание» и «Білік» ПГУ им. С. Торайгы­ро­ва», биобиблиографический указатель «Иса Байзаков», библиогра­фи­чес­кие списки «Библиотечное дело: теория и практика» (12 вы­пусков) и «ПГУ в печати» (три выпуска).

Кроме этого составляются вспомогательныее указатели к мате­риа­лам конференций, например: «XI Сатпаевские чтения», «Годы Не­за­висимости – годы становления и развития новой журналистики», «Ме­тал­­лургия Прииртышья в реализации программы форсированного ин­ду­стриально-инновационного развития «Казахстан-2020», «Дін және ұлт».­ Вспомогательные указатели составлены с целью более опе­ра­тив­ного поиска статей, включенных в сборники материалов конференций.

С 2006 года издаётся указатель «Ежегодник книги НБ ПГУ», в кото­ром­ кумулируются данные о новых поступлениях в фонд научной биб­лио­­теки за определенный год. «Ежегодник книги НБ ПГУ», как и выпуски бюл­летеня «Новые книги» представляется в электронном варианте на образовательном портале университета.

Жизнь с каждым днём расширяет круг задач, стоящих перед биб­лиотеками. И нам необходимо сделать всё возможное для обеспечения современного уровня обслуживания пользователей, для реализации конституционного права граждан на всестороннее развитие личности, для поддержания идеалов свободного, открытого и демократического об­щества.

Білім беру жүйесіндегі ЖОО кітапханаларының серіктестігі

және ақпараттық ресурстар қызметін жетілдірудің маңызы
Оразалиев Б.Ә.

Л.Н.Гумилев атындағы

Еуразия ұлттық университеті

Ғылыми кітапханасының директоры
Қазіргі ақпарат ғасырында кітапхана жұмысын дамыту үшін жаңа тех­­но­логияларды меңгерумен қатар ақпараттық ресурстармен қамтама­сыз етудің жаңа түрлеріне көшу, заман талабы.

Білім беру жүйесіндегі ЖОО кітапханаларының серіктестігін қалып­тас­тырудың негізгі мақсаты - білім беру жүйесіндегі кітап­хана­лардың жа­ңа бағыттарын айқындау, ынтымақтастықтың ортақ ұстанымы мен­ ба­сым­дықтарын белгілеу, электрондық кітапханаларға байланысты жо­ғары оқу орындарының аралық инфрақұрылым мен желілік ресур­с­тар­ды қа­лып­тастыру болып табылады.

Соңғы жылдары кітапхананың ақпараттық ресурстарының құрылы­мын түпкілікті өзгерту барысында ұйымдастырушылық, әдістемелік, тех­но­логиялық сипаттағы проблемалар пайда болды. Қазіргі кезде дәстүрлі ба­сылымдардың (қолжазба, баспа басылымдары, аудио және видео­жазбалар, фотоқұжаттар, карталық каталогтар және картотекалар, жа­рық­қа шыққан және жарыққа шықпаған библиографиялық құралдар және т.б.)­ қатарын электронды (электронды басылымдар, электронды ката­логтар, электронды кітапханалар және т.б.) компоненттер толықтыруда. Осы­лайша, кітапханаларда әр текті екі жүйені сиыстырған жаңа ақ­па­раттық орта қалыптасуда, бұл кітапхананың қызмет көрсетуінде қиын­дық­тар тудыруда.

Көптеген кітапханалар кітап қорын толықтыруда дәстүрлі тех­но­ло­гия­ға бағдарланған. Технологиялық процестерді автоматтандыру ката­лог­тау және анықтамалық-библиографиялық қызмет көрсету саласында көп­ қолданылады, сонымен қатар кітапхана өз қорларын толықмәтінді элет­ронды ресурстармен толықтыруға мүдделі, себебі, біріншіден олар­дың саны ақпараттық нарықта жылдам өсуде, екінші жағынан сандық фор­маттағы ақпараттарды пайдаланушылардың саны артып келеді. Одан­ басқа, кітап болып басылып шыққан баламасы жоқ электронды басы­лымдардың саны күн санап көбеюде, сондықтан кітапханалар бас­ты құжат сақтаушы қызметін сақтап қалу үшін міндетті түрде электронды басы­лымдарды алуы тиіс. Осылайша ақпараттық ресурстардың құра­мын­да біртіндеп электронды компонент көбейіп, кітапхана қызметінің ба­ғы­тына және мазмұнына айтарлықтай ықпал етіп келеді.

Мұндай өзгерістер кітапханалардың алдына қызмет көрсету бары-сын­да дәстүрлі және электронды ақпараттық ресурстарды тиімді үйлес­ті­ру­ мәселесін қояды. Замануи ақпараттық ортаға бейімделе отырып, қыз-мет­ көрсету тек электронды ресурстар базасында ғана жүзеге асатын жа­ңа құрылымдық бөлімшелер құрылуда.

Ақпараттық ағынның артуына байланысты ақпарат іздеу проб­ле­ма­сы­ шиеленісе түседі. Жаңа ақпараттық ресурстардың пайда болуы анық­та­малық-библиографиялық қызмет көрсетудің дәстүрлі технологиясын өзгер­теді.

Қазіргі кезде кітапханалық ақпараттық ресурстардың құрамында дәс­түрлі және электронды компоненттер бар. Дәстүрлі және электронды ақпа­раттық ресурстардың арасалмағы кітапхананы автоматтандыру дең-гейі­мен анықталады. Дегенмен, көптеген кітапханаларда дәстүрлі ақпа­раттық ресурстар басым орын алады. Қазіргі кітапханаларда қызмет көр­сетудің әр түрлі технологиясы бар, олар ақпараттық ресурстардың құ­ра­мы­мен анықталады.

Кітапханаларда тақырыптық деректер базасын қалыптастыру, тұ­ты­ну­шыларға қашықтықтағы ақпарат ресурстарына еркін, жедел енуді ұсы-ну, заманауи технологиялар негізінде ақпараттық қызметтің тізбесін кеңейту, оқытушы профессорлардың еңбектері бойынша биб­лиог­ра­фия­лық­ мәліметтер базасын жасау арқылы электрондық кітапхана қорын тү-зу, сондай-ақ әлемдегі танымал (Шпрингер, Томсон Ресурс, Полпред, Эль­зевир баспасының (Elsevier)деректер базасына қол жеткізу маңызды бо­лып табылады.

Кітапханалардың деректер базаларын қалыптастыруы жоғары оқу ор­ны ғылыми қызметкерлерінің зерттеу жұмысына айтарлықтай демеу бо­лады. Осы деректер базаларына деген қажеттілік таңдап алынған та­қы­рыптардың көкейтестілігімен анықталады. Деректер базалары оларға енгі­зілген құжаттардың алуан түрлілігімен, жаңа түсімдермен, мерзімді ба­сылымдармен, Интернет арқылы алынған сыртқы мәліметтермен то­лық­тырылады.

Қуатты электронды кітапхана білім берудің жалпы деңгейін арт­ты­рып,­ тұтастай алғанда жоғары оқу орындарының беделі мен бәсекеге қабі­леттілігінің көрсеткіші болып табылады. Жоғары оқу орындары кітап­ха­налары өз ресурстарын туындатуды (генерациялауды) жүзеге асыра­ды. Бұл бағыттағы алғашқы қадам электронды каталогты жасақтау.

Кітапханалардың қорын толықтырудың негізгі көзі жоғары оқу орын­да­рының өз басылымдары: оқытушылар әзірлеген және тиісті маман­дық-тардың ғылыми-әдістемелік кеңестерінің жолдамасын (гриф) алған оқу және оқу-әдістемелік әдебиеттер; дәстүрлі баспа нысанындағы, сондай-ақ,­ олардың электронды версияларындағы ғылыми еңбектердің, ғылыми кон­ференциялардың хабаршылары; жинақтары болып табылады. Тұ­ты­ну­шылар ақпараттық қызметтің сапасы мен шапшаңдығына, заманауи ақ­парат өнімдері мен қызметтерінің барлық түрлерін алуға жоғары та-лап­тар қойып отыр.

Ақпараттық ресурстардың құрамын белсенді түрде, биб­лиог­рафия­лық­ және толық мәтінді деректер базасынан көрінетін электрондық ката­лог­ құрады.

Мұның өзі оқу процесінің сапалы және жаңа деңгейдегі ақпаратпен қам­­тамасыз етілуін, маңызды ақпараттық ресурстарға барлық тұ­тыну­шы­лардың қолайлы қол жетімділігін, баспа өнімдерін көп данамен са­тып алу­ шығындарын төмендету, ақпараттарды іздеу уақытының қыс­қа­рылуы есе­бінен ақпараттық ресурстарды пайдалану тиімділігін арт­ты­ра­ды.

Ақпараттық-кітапханалық қызмет көрсетудің сапасын түбегейлі кө-те­ру - кітапхана қызметіндегі ақпаратты тек дәстүрлі түрде сақтау иесі ға­на­ емес, сондай-ақ электронды түрде сақтау және тарату, тек өз қорына иек­­ артқан үлгіден сыртқы ресурстарды тиімді пайдалануға мүмкіндік бе­ре­тін ашық кітапхана үлгісіне өту болып табылады. Бұл тұтынушыларды ақпа­ратпен қамтамасыз етудің жаңа сапалық деңгейіне қол жеткізуге мүм­кіндік береді.

Білім беру жүйесіндегі кітапхана-ақпараттық ресурстар қызметін жетілдірудің нәтижесінде еліміздің білім беру саласына, яғни біздің ал­ды­мызға қойып отырған негізгі міндет ретінде ұлттың бәсекелестік қабі-ле­ті бірінші кезекте оның білімділік деңгейімен айқындалады.

Әлемдік білім кеңістігіне толығымен ену үшін:

- білім беру жүйесін халықаралық деңгейге көтеру;

- оқыту үрдісіне ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың же­тістіктерін енгізу;

- электрондық оқулықтар мен мультимедиалық бағдарламаларды тиі­мді және кеңінен қолдану;

- ақпараттық инфрақұрылымды әлемдік білім берумен ық­пал-дасты-ру;

- білім беру ұйымдарының байланыстарын нығайту басты міндет бо­лып­ табылады.

Қорыта келгенде айтарымыз университет кітапханаларын дамы­ту­дың­ тиімді жолы, дәстүрлі қызмет көрсету тәсілдерін қолдана отырып, кі­тап­­ханаларды ақпарат жеткізудің және сақтаудың барлық түрлерін пай­да­лананып қызмет көрсете алатын ақпараттық орталыққа айналдыру. Уни­верситет кітапханаларын дамыту мәселесін осы тұрғыдан қарас­тыр­ған­ кезде ғана кітапхана ісінің дамуының негізгі парадигмасын өзгерте ала­мыз, яғни, ақпарат жинаудан, ақпарат тарату деңгейіне жетеміз.

Сегодня библиотечное сообщество особенно остро нуждается в са­мом активном корпоративном информационном взаимодействии, в пре­доставлении электронных ресурсов, обмене накопленным опытом и сот­рудничестве, поэтому на базе новых информационных технологий активно создаются корпоративные библиотечные системы.

Под корпоративной библиотечной системой понимается рас­преде-лен­ная информационная система, объединяющая ресурсы группы биб­лио­тек: электронные каталоги, коллекции электронных публикаций, а так­же другие информационные источники, представляющие интерес для поль­зователей.

Конечной целью создания корпоративной библиотечной системы является совершенствование качества обслуживания за счет повы­ше­ния эффективности доступа к информационным ресурсам вследствие соз­дания общего информационного пространства. Сегодня биб­лиотеч­ное обслуживание студентов невозможно представить без исполь­зо­ва­ния­ многообразных электронных ресурсов, которые дают возможность опе­ративно предоставлять информацию. Библиотека СКГУ с 1998 года ве­дет каталоги и картотеки в электронном варианте. В конце 2011 года университет приобрел ПО "ИРБИС", базы данных конвертированы и нас­чи­тывает более 173700 записей.

Для повышения качества и комфортности обслуживания поль­зо­ва-те­лей в 2008 году был открыт электронный читальный зал, благодаря че­му пользователи получили широкий и удобный доступ к ведущим и за-ру­бежным базам данных научной и учебной информации. Помимо ре-сур­сов, в режиме on-line, в зале сформирована медиатека, содержащая ком­пакт-диски и видеокассеты по различным учебным дисциплинам. Чи-тальные залы оснащены новейшими компьютерами - моноблоками с тех­нологией сенсорного управления. Установлена бесконтактная панель сис­темы поиска библиотечной информации. Библиотека располагает сов­ременной информационной базой, обеспечивающей оперативное по-лучение и обмен информацией с отечественными и зарубежными вуза-ми, предприятиями и организациями, используя Интернет.

Справочно-библиографический аппарат стал современным и под­виж­ным. В настоящее время в справочно-библиографическом и ин­фор­мационном обслуживании значительное место занимают электронные ка­талоги и 27 баз данных. Кроме того, студенты могут работать с компью­терными информационными программами, просматривать ви­део­материалы, работать с различными мультимедийными пособиями, пользоваться энциклопедическими словарями, справочниками, мо­ног­ра­фиями, просматривать подшивки газет и журналов по всем спе­циаль­нос­тям. Каждый студент обеспечен доступом к информационным базам, элект­ронным каталогам.

Библиотека обеспечивает онлайновый доступ к полнотекстовым уда­­­ленным ресурсам казахстанских информационных центров: Консор­циу­­ма вузовских библиотек, Казахстанской Национальной Электронной биб­лиотеки, Республиканской межвузовской электронной библиотеки. В рам­ках сотрудничества с Консорциумом читатели получили бесплатный дос­­туп ко всем научным журналам за 2009 и 2010 годы издательства Кем­­бриджского университета. В 2011 году сотрудники КазНЭБ на базе на­шего вуза провели семинар-тренинг, целью которого было озна­ком­ле­ние с базами данных Национальной Академической библиотеки и с воз­мож­­ностями информационного обеспечения научно-обра­зо­ва­тель­но­го про­цесса полнотекстовыми ресурсами.

Стремительное вторжение новых информационных технологий су­ще­­ст­венно изменило миссию библиотеки, расширило стоящие перед ней задачи. К традиционным функциям просветительского характера, со­х­ранения и приумножения культурного наследия добавились функции информационного центра, предоставляющие доступ к национальным и ми­ровым информационным ресурсам. В вузе имеется собственная сис­тема управления электронным образовательным контентом, выполняю­щая функции Электронной Библиотеки. Она представляет собой автор­скую разработку Садыкова И.Р., которая была внедрена в ис­поль­зо­ва­ние в 2005 году. Электронная библиотека обеспечивает сох­ран­ность­ биб­лио­течного фонда, компактное хранение электронных мате­риа­лов, эффек­тивное управление, быстрый поиск документов и доступ к ин­фор­ма­ции через Интернет и локальную сеть университета. В разделе «Кни­ги из отдела редкого фонда» представлены полные тексты книг, повы­шен­ного спроса из фонда редкой книги. Сегодня пользователи ориенти­ро­ваны на получение не информации о документе, а не­посредственно пол­ного текста документа. И поэтому сотрудники ведут работу по созда­нию цифровых копий изданий, хранящихся в отделе ред­ких­ книг, кото­рые наиболее часто запрашиваются читателями. Библио­те­ка уделяет большое внимание современным формам накопления и пре­доставления информации. Фонд полнотекстовых документов активно по­полняется ко­пия­ми произведений, перешедших в общественное дос-тояние или не явля­ющихся объектом авторского права. В Электронной би­б­лиотеке вы­ло­жена коллекция копий уникальных изданий из фонда ред­ких книг и актуальные материалы из периодических изданий (пос­лание Прези­ден­та, законы и т д.) по заявкам преподавателей. Необходимо отметить информационный потенциал WEB - сайта биб­лиотеки. Сайт библиотеки явля­ется ключевым, связующим звеном в информационно-образова­тель­ном пространстве. При выработке общей струк­туры и стратегии на­копления сайта библиотеки учитывались ин­те­ре­сы разных категорий поль­зователей. Основные группы пользователей уни­верситетской биб­лио­теки представлены таким образом: ППС, ас­пи­ранты, магистранты, сту­денты, учащиеся колледжа. Именно их интересы яв­лялись приори­тет­ными, определяли специфику информационно- биб­лиотечного обслу­жи­­вания, которая отражается на сайте.

Информационное наполнение сайта представлено в виде следующей структурной модели:

Информационные ресурсы, раскрывающие деятельность библиотеки:

• 
  Главная
  
• 
  История
  
• 
  Структура Правила пользования библиотекой
  
• 
  Правила пользования электронным читальным залом