ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ БАСҚАРМАСЫ
Қ.ЖҰБАНОВ АТЫНДАҒЫ АҚТӨБЕ ӨҢІРЛІК УНИВЕРСИТЕТІ
ФИЗИКА-МАТЕМАТИКА ФАКУЛЬТЕТІ
Баяндама
Тақырыбы: Биржалық статистика
Орындаған: Жантұрғанова Көркемай
Топ: МКО-402
Тексерген: Алдашова Гульзия Маратовна
Ақтөбе, 2023ж
Жоспары:
Биржалық статистиканың міндеттері мен ақпараттық қамтамасыз етілуі.
Қор биржаларының статистикалық көрсеткіштер жүйесі. Қор индекстері.
Биржалық Статистика көрсеткіштерін талдауда қолданылатын статистикалық әдістер.
Биржалық статистика – биржалық нарықтың құрылымын, құрамын, жай-күйін сипаттайтын және биржаларда өтетін процестердің динамикасын көрсететін параметрлердің теңдестірілген жүйесі.
Қор статистикасы статика мен динамикадағы нақты көрсеткіштерді талдауға негізделген. Биржа нарықтық механизмнің құрамдас бөлігі болып табылады; бұл сұраныс пен ұсыныстың нақты қатынасы, тепе-теңдік бағаны қалыптастырады және көтерме сауда нарығын соларға қарай бағыттайды, тауар массасының тауарлық коммуникация саласына араласуына ықпал етеді. Сонымен қатар, қор биржасы хеджирлеу арқылы бағаны тұрақтандыру құралы, баға айырмашылығы бойынша коммерциялық алыпсатарлықтың құралы, демек инвестиция үшін тартымды аймақ болып табылады. «Биржа» термині биржалық процестің өзін де, биржалық операцияларды орындауды, олардың нәтижелерін тіркеуді, сақтандыру операцияларын, белгіленген ережелерді сақтауды және т.б. қамтамасыз ететін сәйкес инфрақұрылымды білдіреді.
Биржа баға және биржалық тауарлардың стандарттарын белгілейді, стандартты келісім-шарттарды әзірлейді, сауда тәртібін бекітеді, арбитражды жүзеге асырады, есеп айырысуларды жүргізеді, ақпараттық қызмет көрсетеді және өз клиенттеріне әртүрлі қызметтерді көрсетеді. Көптеген елдерде биржаларды лицензиялауды (жұмыс істеуге рұқсат беруді), биржалық сауданы бақылауды және биржалық операцияларды сақтандыруды, консалтингтік қызметті (консалтингтік қызмет көрсетуді) және статистикалық қызметті жүзеге асыратын мемлекеттік органдар бар. Биржалық процесті реттеу және бақылау, биржалық сауданың заңдылықтарын анықтау, биржалық жағдайды бағалау, сұраныс пен ұсынысты болжау қажеттілігі биржа қызметін статистикалық зерттеу қажеттілігін анықтайды. Биржалық операцияларды сатып алушылар мен сатушылардың өздері емес, биржалық делдалдар – брокерлер мен дилерлер жүзеге асырады. Брокерлер операцияны бірінші кезекте клиенттің атынан және оның есебінен комиссия ала отырып жүзеге асырады. Дилерлер операцияларды клиенттердің атынан, бірақ өз атынан және өз есебінен жүзеге асырады. Дилер тауарларды өзіндік құны бойынша сатып алып, сатып алған бағасынан қымбатқа сатады. Делдал (брокер немесе дилер) клиенттің сатуға немесе сатып алуға тапсырысын алады, ол үш параметрді қамтиды: 1) тауардың саны (стандартты шарттар саны), 2) жеткізу мерзімі, 3) баға. Клиентпен есеп айырысу тікелей немесе биржаның клирингтік орталығы арқылы жүзеге асырылады. Делдалдар биржаға әрбір транзакцияның пайызын төлейді.
Биржаның өзі коммерциялық емес мекеме, бірақ оның мүшелері коммерциямен айналыса алады. Әдетте, қор биржасы – акционерлер жиналысына жауапты директорлар кеңесі басқаратын акционерлік қоғам. Биржа мүшелерінің екі категориясы бар: толық және толық емес. Толық мүшелер биржалық саудаға биржаның барлық секцияларында (бөлімшелерінде, бөлімшелерінде) шектеусіз қатысуға құқылы. Биржа мүшесінің операциялық залда орны бар, бұл оған делдалдардың қатысуынсыз өз бетінше мәмілелер жасауға құқық береді. Биржа мүшесі белгіленген ережелерге сәйкес өз орнын жалға беруге құқылы. Егер тауарды сатып алуға бірнеше сатып алушы ұсынса, онда олардың арасында сауда аукцион қағидасы бойынша жүзеге асырылады. Келісімшарттар күннің соңында немесе келесі күні таңертеңнен кешіктірілмей беріледі. Ауызша мәмілені жасағаннан кейін биржа операторлары бұл туралы клирингтік орталыққа 30 минут ішінде хабарлауға міндетті. Брокер клиентке мәміленің жасалғаны туралы ақпаратты беруге міндетті. Биржаның кейбір комитеттері (палаталары) биржа қызметі туралы ақпаратты қалыптастырумен тікелей байланысты. Бақылау комитеті қор биржасындағы іскерлік белсенділікті бақылайды. Ол нақты тауарларды жеткізу барысын бақылайды, жеке фирмалардың қолындағы биржалық келісімдердің шоғырлануын қадағалайды, жасанды тапшылықпен және бағаның айла-шарғысымен күреседі. Баға белгілеу комиссиясы бағаларды белгілейді, оларды талдайды және болжайды, сондай-ақ бағаларды жариялайды.
Биржа қызметінің статистикасын келесі көрсеткіштер жүйесі арқылы сипаттауға болады:
Биржалар саны, олардың динамикасы. Биржалардың құрамы түрі мен өнімінің мамандануы бойынша (соның ішінде өңірлер бойынша), жарғылық капиталдың мөлшері мен мүше – акционерлердің саны бойынша зерттеледі.
Қор биржасындағы сұраныс пен ұсыныстың көрсеткіштері : тауарларды сату-сатып алуға берілген өтінімдердің саны мен көлемі; тауарларды сату және сатып алу бойынша тапсырыстардың орташа көлемі ; өтінімдер санының және өтінімдердің орташа көлемінің индекстері.
Биржалық айналым көрсеткіштері : тауар айналымының көлемі, оның ішінде нақты тауарларды жеткізу, олардың көтерме сауда айналымының жалпы көлеміндегі үлесі; тауар айналымының тауарлық құрылымы; тауар айналымының индексі; ассортименттің ауысу индексі.
Валюта нарығындағы іскерлік белсенділіктің көрсеткіштері: операциялардың саны, оның ішінде нақты тауарлармен, нақты тауарлармен операциялардың үлесі және форвардтық операциялардың үлесі; айырбастау транзакцияларының орташа саны
Биржалық бағалар: нақты тауарлармен және фьючерстермен мәмілелер бойынша баға белгілеулері; базалық бағалар, ұсыныс, сұраныс және сату бағасы; кезеңдегі орташа бағалар; фьючерстік мәмілелер бағасының өзгеру көрсеткіштері; баға индексі.
Хеджирлеу көрсеткіштері: сақтандыру операцияларының мөлшері, маржа мөлшері.
Қор биржалары инвесторларға, трейдерлерге және қоғамға нарық көрсеткіштерін бақылауға көмектесу үшін әртүрлі статистикалық көрсеткіштерді жинайды және қамтамасыз етеді. Негізгі талдау құралдарының бірі – қор индекстері. Кейбір негізгі ұғымдар мен қор индекстері:
|
