Өндірістегі мұнай, газ, суды дайындау және тасымалдау
113
артады, газ – су тамшыларын ыдыратып және араласуына әсер
етеді. Ағындағы газдың үлкен мәнінде эмульсия түзу
төмендейді, ол ағынның құрылымдық режимімен байланысты
болуы мүмкін.
Ағын турбуленттігі – эмульсияның түзілуіне және
бұзылуына әсер ететін маңызды фактор.
Эмульсияның қартаю процесіне температураның әсері
үлкен. Температура артқан сайын жүйенің тұтқырлығы (3.11)
формула бойынша төмендейді, К
у
↓ және осы себептен D ↓
төмендейді. Аз тұтқырлықты ортада температураның артуы,
броундық қозғалыс есебінен дисперсті фазаның бөлшектерінің
қозғалғыштығы жоғарылайды, бұдан бөлшектердің соқтығысуы
артады. Температура жоғарылағанда бір мезгілде қабыршақтарды
қорғайтын адсорбциялы қорғаныштың механикалық беріктігі
төмендейді. Бұның барлығы тамшылардың коалесценциясы және
агрессивті тұрақтылықтың төмендеуіне апарып соғады.
Көптеген мұнайлар үшін минералданудың жоғарылауы
эмульсияның тұрақтылығының өсуіне әкеп соғады.
Фаза бөліну бетіндегі эмульгаторлардың адсорбциясы
қорғаныш қабаттардың түзілуі уақыт бойынша жүреді, оған
белгілі бір уақыт керек. Сондықтан С/М эмульсиясы уақыт өте
келе тұрақты бола бастайды, яғни оның «қартаюы» орын алады,
ол бір тәулік уақытта аяқталады. Соның нәтижесінде жаңа
эмульсиялар жеңіл және тез бұзылады және тәжірибеде оны
орындауға тырысу керек.
Мұнай эмульсияларын бұзу әдістері. Мұнайды дайындау
қондырғыларына (МДҚ) эмульсия қабыршақтануға дайын
болып бару керек, яғни тұрақсыз – агрегативті болуы керек.
Мұнай эмульсияларының қабыршақтануы дисперсті фаза
бетіндегі тамшылардың құрылымдық-механикалық барьерлерді
бұзуға бағытталған. Тәжірибеде мұнай эмульсияларын бұзудың
4 түрлі әдісі бар: химиялық, термиялық, механикалық,
электрикалық.
Әдісті таңдау оның беріктігі және түрімен анықталады,
бірақ барлық әдістер су тамшыларының бірігуіне және
беріктендіруге бағытталған.
А.А. Исмаилов, Т.Н. Жарқынбеков, Г.Ж. Смаилова
114
Химиялық әдістер деэмульгатор (ДЭ) реагенттерін
қолдануға негізделген, ол табиғи эмульгаторларға қарағанда
тиімді БӘЗ болып саналады.
Гидрофильді түрі бойынша ДЭ иогенді немесе ионогенді
емес болып бөлінеді. ДЭ-нің барлық реагенттері өртке қауіпті,
жарылғыш, токсикалық қасиетті және мұнайды құбырға
жіберуге дайындаған кезде аса абай болу керек.
Иогенді ДЭ сұйықта ионды диссоциялайды, оның біреуі
беттік активті, ал басқасы активті емес. Ион зарядының
таңбасына байланысты БӘЗ-ді анионды, катионды және
амфотерліге бөледі.
Бірінші ДЭ болған карбонатты қышқыл тұздары, одан кейін
– суда еритін сульфат тұзы, бейтарапталған қара контакт (БҚК),
бейтарапталған қышқыл гидрон (БҚГ). Осындай ДЭ шығындары
3-7 кг/т (мұнай) құрайды.
Ионогенді емес ДЭ құрамында БӘЗ молекулалары бар,
олар диссоцияланбайды және электрлік
бейтараптануды
сақтайды. ДЭ – ол жеке зат емес, әртүрлі гидрофибті қасиеті бар
әртүрлі молекулярлы массалы полимерлердің қоспасы. Олар
әртүрлі мұнай және әртүрлі минералданған қабат суларында
еритін кең диапазоны бар.
Суда еритін отандық ДЭ проксанол (185,305) және
проксамин (385), мұнайерігіштік-дипроксаминге (157) жатады.
Импортты ДЭ реагенті – суда ерігіш: дисольван, R-11
(Жапония) және мұнайда ерімейтін: дисольван (4490), сепарол
5084 (ФРГ), виско-3 (Италия), серво 5348 (Голландия), доуфакс
(АҚШ), C-V-100 (Жапония). Тәжірибеде суда еритін және мұнай
ерігіш ДЭ қолданылады және олардың тиімділігі қазіргі уақытта
анықталмаған.
ДЭ синтезінің негізін оттекті қосылыстар құрайды: этилен
тотығы (СН
2
ОСН
2
) немесе пропилен (С
3
Н
6
О), олар органикалық
заттарға қозғалғыш сутек атомы арқылы байланысады:
RH+CH
2
-O- CH
2
→R(CH
2
- CH
2
O)
n
H
(3.14)
Қосылған этилен немесе пропилен тотығының (n) санын
өзгерте отырып, ДЭ деэмульгаторлық активтілігін реттейді.
Оксиэтилен немесе оксипропилен тізбегі ұзарғанда БӘЗ-дің
Өндірістегі мұнай, газ, суды дайындау және тасымалдау
115
суда ерігіштігі гидрофильді, су ерігіш молекула бөліктерінің
есебінен артады. Этилен тотығын пропилен тотығымен
ауыстыру – ДЭ-нің мұнайдағы ерігіштігін, оның гидрофильді
қасиетін өзгертпей, арттыра алады. Ионогенді емес ДЭ шығыны
40-50 г/т құрайды.
Отандық ДЭ-ге тән ерекшелігі оксиэтиленді және
оксипропиленді топтардың қиылысуы.
Проксанолдар – пропилен тотығының және этилен
тотығының пропилен-гликоль гидроксилді тобына тізбектеп
қосылу өнімі.
HO-(C
2
H
4
O)
n
-(C
3
H
6
O
)m
-(C
2
H
4
O)
n
-H
(3.15)
Проксаминдер – оксипропилирлеу, одан соң этиленаминді
оксиэтилендеу тізбектелу өнімдері.
(3.16)
146 және 186 проксанол қарапайым температурада – май
тәрізді ашық-сары паста, аздап жылытқанда суда еритін тұтқыр
сұйықтыққа айналады. 2-3% сулы ерітінді түрінде қолданылады.
Проксанол 305 – май сияқты сұйықтық, суда, керосинде аз
ериді; спирт, толуол және т.б. органикалық еріткіштерде тез
ериді.
Тиімділігі жақсы дипроксамин 157 – оксиэтилендеу, одан
соң этилендиамин оксипропилендеу тізбектелу өнімі.
(3.17)
Дипроксамин – суда нашар ериді, ароматты көмірсутектер
және мұнайда жақсы ериді, қату температурасы (-38 ͦ С) төмен,
Достарыңызбен бөлісу: |
