Оқытушы пәнінің ОҚУ-Әдістемелік кешені

-  J:= I^.LINK; I^.INF:= C; I^.LINK:= J^.LINK; DISPOSE (J); 
-  J:= I^.LINK; C:= J^.INF; I^.LINK:= J^.LINK; DISPOSE (J); 
-  J:= I^.LINK; C:= J^.INF; I^.INF:= C;  DISPOSE (J); 
 
4-модуль: 
1. 
Ағаш деп келесі қасиеттермен сипатталатын құрылымды 
айтамыз 
+  жалғыз тамыры бар 
+ әрбір элементтің жалғыз арғы атасы бар 
+ әрбір элементтің жалғыз ұрпағы жоқ 
+ ұрпағы жоқ элементтер бар 
- әрбір элемент әрқайсысымен байланысты 
 
2. Ағаштың басқаларға сілтемейтін элементі қалай аталады? 
- тамыр 
+ жапырақ 
- түйін 
- аралық  
 
3. Ағаштың басқа элементтері сілтемейтін элемент қалай аталады? 
+ тамыр 
- жапырақ 
- түйін 
- аралық 
  
4. Арғы атасы мен ұрпағы бар ағаш элементі қалай аталады? 
- тамыр 
- жапырақ 
- түйін 
+ аралық 
  
5. Ағаш биіктігі деген не? 
+ оның түйіндері деңгейлерінің максималды саны 
- түйіндердің максималды саны  
- байланыстардың максималды саны  
- жапырақтардың максималды саны  
 
6. Ағаш дәрежесі деп не аталады? 
+ барлық түйіндердің максималды дәрежесі 
- оның түйіндері деңгейлерінің максималды саны 
- түйіндердің максималды саны 
- байланыстардың максималды саны  
- жапырақтардың максималды саны 
  
7. Ағаш жолының ұзындығы деген не? 

- түйіннен шыңға дейінгі қабырғалар саны 
- жапырақтан шыңға дейінгі қабырғалар саны  
- қабырғалардың максималды саны 
- жапырақтардың максималды саны 
  
8. Ағаш бинарлы деп аталады, егер 
+ байланыс саны екіден аспаса 
+ әрбір түйіннің екіден аспайтын ұрпағы болса 
- әрбір түйіннің екіден кем емес арғы атасы болса 
- тамырынан жапырағына дейін екіден көп емес деңгей болса 
- тамырынан жапырағына дейін екіден кем емес деңгей болса 
 
9. Бинарлы ағашты қандай түрде көрсетуге болады? 
+ көрсеткіштер арқылы 
- массивтер арқылы 
+ байланысты тізімдер арқылы  
- индекстер арқылы 
- дұрыс жауабы жоқ 
 
10. Ағаш элементінің сипаттамасы былай болады  
+ TYPE NODE=RECORD  INF: CHAR; LEFT, RIGHT: ^NODE  END; 
- TYPE NODE=RECORD  INF: CHAR; LEFT, RIGHT: NODE  END; 
- TYPE NODE:=RECORD  INF: CHAR; LEFT, RIGHT: ^NODE  END; 
- TYPE NODE: RECORD  INF: CHAR; LEFT, RIGHT: ^NODE  END; 
- TYPE NODE  RECORD  INF: CHAR; LEFT, RIGHT: ^NODE ; 
 
11. Ағашты құрудың ережелері 
+ тамыр ретінде бір түйінді алу 
+ 2-түйіннің NL= N DIV ережесі бойынша сол жақ бағыныңқы 
ағашты құру 
+ 1- түйіннің NR= N- NL ережесі бойынша оң жақ бағыныңқы 
ағашты құру 
- 1- түйіннің NL= N- NL ережесі бойынша сол жақ бағыныңқы 
ағашты құру 
- 2-түйіннің NR=N DIV 2  ережесі бойынша оң жақ бағыныңқы 
ағашты құру 
 
12. Бинарлы ағаштармен орындалатын операциялар 
+ айналып өту 
+ түйін немесе бағыныңқы ағашты құру 
+ түйін немесе бағыныңқы ағашты жою 
- ағашты қарап шығу 
- түйін немесе бағыныңқы ағашты тазалау 
 
13. Ағаштың тамырынан жапырақтарына қарай өтуді қалай атайды? 

+ төмен қарай бағытталған 
- жоғары қарай бағытталған 
- аралас 
- ерікті 
- дұрыс жауабы жоқ 
 
14. Ағаштың солдан оңға қарай өтуді қалай атайды? 
- төмен қарай бағытталған 
- жоғары қарай бағытталған 
+ аралас 
- ерікті 
- дұрыс жауабы жоқ 
 
 
15. Ағаштың жапырақтарынан тамырына қарай өтуді қалай атайды? 
- төмен қарай бағытталған 
+ жоғары қарай бағытталған 
- аралас 
- ерікті 
- дұрыс жауабы жоқ 
 
  
16. Ағашты айналып өту нәтижесінде не құрылады? 
+ элементтердің сызықты тізбегі 
- элементтердің сызықты емес тізбегі  
- элементтердің ерікті тізбегі 
- элементтердің реттелген тізбегі  
- элементтердің жартылай реттелген тізбегі 
  
17. Берілген процедуралардың қайсысы ағашты төмен қарай 
бағытталған айналып өтуін орындайды? 
+ PROCEDURE PREFIX (T:REF); 
   BEGIN IF T<>NIL THEN BEGIN 
   P(T); PREFIX (T^.LEFT); PREFIX (T^.RIGHT) END    END; 
- PROCEDURE INFIX (T:REF); 
   BEGIN IF T<>NIL THEN BEGIN 
   INFIX (T^.LEFT); P(T); INFIX (T^.RIGHT) END    END; 
-  PROCEDURE POSTFIX (T:REF); 
   BEGIN IF T<>NIL THEN BEGIN 
   POSTFIX (T^.LEFT); POSTFIX (T^.RIGHT); P(T);  END    END; 
  
18. Берілген процедуралардың қайсысы ағашты жоғары қарай 
бағытталған айналып өтуін орындайды? 
 PROCEDURE PREFIX (T:REF); 
   BEGIN IF T<>NIL THEN BEGIN 

   P(T); PREFIX (T^.LEFT); PREFIX (T^.RIGHT) END    END; 
- PROCEDURE INFIX (T:REF); 
   BEGIN IF T<>NIL THEN BEGIN 
   INFIX (T^.LEFT); P(T); INFIX (T^.RIGHT) END    END; 
+  PROCEDURE POSTFIX (T:REF); 
   BEGIN IF T<>NIL THEN BEGIN 
   POSTFIX (T^.LEFT); POSTFIX (T^.RIGHT); P(T);  END    END; 
 
19. Берілген процедуралардың қайсысы ағашты аралас айналып өтуін 
орындайды? 
- PROCEDURE PREFIX (T:REF); 
   BEGIN IF T<>NIL THEN BEGIN 
   P(T); PREFIX (T^.LEFT); PREFIX (T^.RIGHT) END    END; 
+ PROCEDURE INFIX (T:REF); 
   BEGIN IF T<>NIL THEN BEGIN 
   INFIX (T^.LEFT); P(T); INFIX (T^.RIGHT) END    END; 
-  PROCEDURE POSTFIX (T:REF); 
   BEGIN IF T<>NIL THEN BEGIN 
   POSTFIX (T^.LEFT); POSTFIX (T^.RIGHT); P(T);  END    END; 
 
20. Іздеудің келесідей альтернативті әдістері бар 
+ тізбекті 
+ екілік 
- жоғары қарай бағытталған 
- төмен қарай бағытталған 
- аралас 
 
21. Келесі бөлікте іздеу әдістерінің қайсысы көрсетілген? 
     REPEAT  I:=I+1 UNTIL (A[I]=X) OR (I=N); 
+ тізбекті 
- екілік 
- жоғары қарай бағытталған 
- төмен қарай бағытталған 
- аралас 
 
22. Келесі бөлікте іздеу әдістерінің қайсысы көрсетілген? 
     REPEAT  K:=(I+J)DIV 2; IF X>A[K] THEN I=K+1 ELSE J:=K-1; 
    UNTIL (A[K]=X) OR (I>J); 
- тізбекті 
+ екілік 
- жоғары қарай бағытталған 
- төмен қарай бағытталған 
- аралас 
 
23. Сызықты тізімде іздеу қалай орындалады? 

+ тізбекті 
- ерікті 
+ байланыс сілтемесі бағытында 
- кез-келген бағытта 
 
24. Сызықты емес тізімде іздеу былай орындалады 
+ WHILE (P<>NIL) AND (P^.KEY<>X) DO P:=P^.NEXT 
- WHILE (P<>NIL) DO P:=P^.NEXT 
- WHILE AND (P^.KEY<>X) DO P:=P^.NEXT 
- WHILE (P<>NIL) AND (P^.KEY<>X) P:=P^.NEXT 
- WHILE (P<>NIL P^.KEY<>X) DO P:=P^.NEXT 
  
25. Бинарлы ағаштан іздеудің ең тез нәтижесін не береді? 
- бинарлы іздеу 
- тізбекті іздеу 
+ төмен қарай бағытталған айналып өтудегі бинарлы іздеу  
- жоғары қарай бағытталған айналып өтудегі бинарлы іздеу  
- аралас айналып өтудегі бинарлы іздеу  
 
26. Ағашқа түйінді қосу кезінде не керек? 
+ іздеу жолының алдыңғы қадамын білу 
+ арғы атасына сілтеме 
+ қосылатын элемент қандай бағыныңқы ағаш ретінде болатындығын 
білу 
- ұрпағына сілтеме 
- іздеу жолының кейінгі қадамын білу 
 
27. Ағаштан жою келесі ережелер арқылы орындалады 
- тудырушы элементке NIL сілтемесі енгізіледі 
+ тудырушы элементтің сілтемесі жойылатын элементтің туылған 
элементіне жылжиды 
+ жойылатын элемент оның сол жақ бағыныңқы ағашының оң жақ 
элементіне алмастырылады 
+ жойылатын элемент оның оң жақ бағыныңқы ағашының сол жақ 
элементіне алмастырылады 
 
28. Аса бұтақталған ағаштарды көрсету үшін не қолданылады? 
+ ағашты толық қатынау мүмкіндігі бар бағыныңқы ағаштарға бөлінуі 
+ бағыныңқы ағаштарды беттер ретінде көрінісі 
- ағаштың тура көрінуі 
- байланысты тізімдер 
 
29. Б-ағаштар нені орындауда қолданылады? 
+ аса бұтақталған ағаштарда тездетілген іздеуде 
+ жазбаларды орналастыруда жадыны рационалды пайдалану 

- деректердің өзіндік иерархиялық құрылымында 
- деректерді сақтауда 
- деректер құрылымын жаңартуда 
  
30. Б-ағаштың әрбір бетінің құрамында не бар? 
+  N элементтен аз емес 
+  2*N элементтен көп емес 
-  N элементтен көп 
- элементтердің кез-келген саны 
 
31.  Б-ағаштың әрбір бетінің 
+ ұрпақтары мүлдем болмауы мүмкін 
+  m+1 ұрпағы бар 
-   m ұрпағы бар 
-  ұрпақтардың ерікті саны болу мүмкін 
 
32. Б-ағаштың барлық жапырақтары қалай орналасу керек? 
+ бір деңгейде 
- әртүрлі деңгейде 
- ағаштың тамырлы бетінде 
- ағаштың аралық түйіндерінде 
  
33. Егер 1<=I не істеу керек? 
+ іздеуді p(i) бетінде жалғастыру керек 
- іздеуді p(m) бетінде жалғастыру керек 
- іздеуді p(o) бетінде жалғастыру керек 
- іздеуді тоқтату керек, себебі элемент жоқ 
 
34. Егер 1<=I істеу керек? 
- іздеуді p(i) бетінде жалғастыру керек 
+ іздеуді p(m) бетінде жалғастыру керек 
- іздеуді p(o) бетінде жалғастыру керек 
- іздеуді тоқтату керек, себебі элемент жоқ 
  
35. Егер 1<=I керек? 
- іздеуді p(i) бетінде жалғастыру керек 
- іздеуді p(m) бетінде жалғастыру керек 
+ іздеуді p(o) бетінде жалғастыру керек 
- іздеуді тоқтату керек, себебі элемент жоқ 
 
36. Егер элементті құрамында m<2*n жазбасы бар бетке қосса не 
болады? 

+ қосу берілген бетте орындалады 
- жаңа бет құру керек 
- келесі бетке көшу керек 
- беттерді қайтадан келістіру керек 
 
37. Егер элементті құрамында m=2*n жазбасы бар бетке қосса не 
болады? 
 - қосу берілген бетте орындалады 
- жаңа бет құру керек 
- келесі бетке көшу керек 
+ беттерді қайтадан келістіру керек 
  
38. Беттің массив түріндегі дұрыс сипаттамасын таңдаңыз 
+ TYPE PAGE= RECORD  M: INDEX; P0: REF; E: ARRAY[1..NN] OF 
ITEM  END; 
- TYPE PAGE: RECORD  M: INDEX; P0: REF; E: ARRAY[1..NN] OF 
ITEM  END; 
- TYPE PAGE= RECORD  M: INDEX; P0: REF; E: ARRAY[1..NN]   
END; 
- TYPE PAGE M: INDEX; P0: REF; E: ARRAY[1..NN] OF ITEM  END; 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

8 Курстық жұмысты (жобаны) орындауға арналған әдістемелік 
нұсқаулар 
8.1 Жалпы жағдай 
Курстық  жұмыс  (жоба) «Деректерді  өңдеудің  құрылымдары  мен 
әдістері»  пәнінен  алынған  білімді  бекітуге  және  тереңдетуге,  деректердің 
түрлі  құрылымдарын  таңдау  мен  олармен  жұмыс  істеуде  тәжірибе  алуға,  
содан  шыққан  алгоритмдердің  нәтижесінде  шыққан  салыстырмалы 
қорытындыларды  алуға  мүмкіндік  береді  және  студенттің  алған  білімін 
нақты мәселені шешуде дұрыс қолдана алуын көрсетеді. 
 
8.2 Курстық жұмысты (жобаны) орындаудың тізбегі 
Тапсырманың қойылымы 
Курстық  жоба  тапсырмасын  оқытушы  дайындап,  студенттерге 
ұсынады. Тапсырмалардың кейбір ұқсас тақырыптары 4-бөлімде көрсетілген, 
оларды өзгертуге және кеңейтуге болады. 
Курстық  жобаны  орындаушы  тапсырманың  қойылымын  жазбаша 
түрде келтіру керек, оның құрамына мыналар кіреді: 
•  Шешілетін 
мәселенің 
сипаттамалық 
және 
математикалық түрі; 
•  Жасалатын бағдарламаның болжалды сипаттамалары; 
•  Енуші, 
аралық 
және 
шығушы 
деректердің 
сипаттамалары; 
•  Талап етілетін интерфейс пен бағдарлама; 
•  Алынатын нәтижелерді тексеру жолы. 
4-бөлімдегі  А  тізіміндегі  тапсырмалар  үшін  жасалатын  модель  мен 
барлық  сипаттамалар  мәселені  деректердің  түрлі  құрылымдарын  қолдану 
арқылы, яғни екі жолдан кем емес жолмен шешуді ескеру керек.  
 
 Алгоритмдеу мен бағдарламалау 
Мәселені  шешу  әдістерін  таңдағаннан  кейін  бағдарламаның  жалпы 
жобасы құрылады, жасалатын бағдарламаның негізгі бөлімдері мен олардың 
орындалу  реті  сипатталады,  бағдарлама  мен  оның  бөліктері  үшін  енуші, 
аралық,  шығушы  деректер  анықталады,  блок-схемалар  арқылы  бағдарлама 
мен  оның  бөліктерінің  құрылымы  анықталады.  Блоктарды  құру  жеке 
операцияларға  дейін  жету  керек.  Құруды  аяқтаған  деңгейіндегі  алгоритмді 
тексеріп  болғаннан  кейін  алынған  блок-схемалар  арқылы  бағдарламалау 
басталады. Сосын бағдарламаларды жөндеу мен талап етілген функцияларға 
сәйкестігі тексеріледі. 
Барлық  бағдарламалар  деректерді  файлдан  енгізу  мен  нәтижелерін 
файлға және экранға шығаруды алдын-ала қарастыру керек. 
Бағдарламалар  талап  етілген  форматта  жазылған  бастапқы  деректері 
бар  ерікті  файлдармен  жұмыс  істеуі  керек.  Бастапқы  деректер  саны 30…50 
мың және одан көп болуы мүмкін. 
 

 
 
8.3 Курстық жобалаудың нәтижелерін дайындау 
Курстық жоба бойынша есеп беруде мыналар болу керек: 
-  деректердің  түрлі  құрылымдарының  сипаттамалары,  олардың 
салыстырмалы  артықшылықтары  мен  кемшіліктері  (жады,  қатынау 
жылдамдығы мен жұмыс істеу қолайлылығы және т.с.с.); 
- мазмұндық және формалданған тапсырма қойылымы; 
-  мәселені  шешудің  таңдалған  әдістерін  және  деректер 
құрылымдарын түсіндіру; 
-  детализацияның  әрбір  деңгейіндегі  алгоритмдердің  блок-
схемалары мен түсініктемелері; 
- бағдарлама мәтіндері; 
- бағдарлама шешетін негізгі мәселелер; 
- талап етілетін бастапқы деректер мен олардың форматтары; 
-  қолданылатын  деректердің  құрылымдық  схемасы  (бастапқы, 
аралық, шығушы) және олардың сипаттамалары; 
- өңдеудің негізгі кезеңдерінің сипаттамалары; 
-  бағдарлама  жұмыс  істеуінің  түрлі  режимдеріне  бақылау 
мысалдары,  бағдарламалардың  екі  нұсқасының  да  осы  режимдеріндегі 
деректерді  өңдеу  кезінде  керек  болған  операциялардың  әрбір  түрінің 
анықталған саны; 
- қолданылған әдебиет тізімі. 
Есеп  беру  орындаушы  модульдері  және  бақылау  мысалына  арналған 
бірнеше бастапқы дерегі бар электронды тасушыда болу керек. 
 
8.4 Ұсынылатын әдебиет  
 
 1.  Костин  А.В.,  Шаньгин  В.Ф.  Организация  и  обработка  структур 
данных в вычислительных системах. – М. Высш. шк., 1987. 
2.  Вирт  Н.  Алгоритмы + структуры  данных = программы. - М.: 
Мир,1985. 
3. Вирт Н. Алгоритмы и структуры данных. - М.: Мир, 1989. 
4. Липский В. Комбинаторика для программистов. - М.: Мир, 1988. 
5.  Ленгсам  И.,  Огенстайн  М.,  Тененбаум  А.  Структуры  данных  для 
персональных ЭВМ. - М.: Мир, 1989. 
6.  Флорес  И.  Структуры  и  управление  данными. - М.:  Финансы  и 
статистика, 1982. 
7. Стоун Г.С., Сиворек Д.П. Введение в организацию ЭВМ и структуры 
данных. - М.: Машиностроение, 1980. 
8. Бауэр Ф.Л., Гооз Г. Информатика. Вводный курс. В двух частях.-М.: 
Мир, 1990. 

9. Яворский В.В., Богушевская А.А. Структуры данных и алгоритмы их 
обработки. – Қарағанды: ҚарМТУ, 2004. – 150 б. 
10.  Богушевская  А.А.  Структуры  данных  и  методы  доступа. 
Электрондық оқулық. – ҚарМТУ, 2004.