Морф сессия (НС)

б)  Терілік  тармактар,  rami  cutanei,  қасаға,  санның  ішкі  бетінің  жоғарғы  учаскесі  және 
шап аймағы терісінде тамақталады. 
в) ¥малык алдыңғы тармақтар, rami scrotales anteriores (ернеулік алдыңғы тармактар, 
rami  labiales  anteriores),  жыныс  мүшесінің  түбірі,  үманың  алдыңғы  бөлімдері 
(әйелдерде  үлкен  жыныс  ернеулерінің  жоғарғы  бөлімдері)  терілеріне  барады.  Бүл 
тармақтар  сан-жыныстык  нервтің,  п.  genitofemoralis  (r.genitalis)  тармактарымен 
косылуы мүмкін. 
4.  Сан-жыныстык  нерв,  п.  genitofemoralis  (Ц  ,Ц  ),  т.  psoas  major  калыңдығы  аркылы 
оның  алдыңғы  бетіне  өтіп,  несепағардың  артында  орналасады  жэне  шап  аймағына 
бағытталады.  Нерв  бүлшыкет  қалыңдығында  немесе  бүлшықеттен  шыккан  соң  екі 
тармаққа  -  сандык  тармақ,  ramus  fem  oralis,  жэне  жыныстык  тармак,  ramus  genitalis, 
бөлінеді. Сан-жыныстық нерв тармактары: а) Сандык тармак, г. femoralis, немесе бел-
шап  нерві,  п.  lumboinguinalis  (BNA)  (Ц),  сыртқы  мықын  тамырларыньщ,  vasa  iliaca 
externa,  артында  жэне  латералді  жатады,  ол  бастамасында  мыкын  шандырынын 
артында,  кейін  оның  алдында  жүріп,  lacuna  vasorumға  барады,  саңылауда  сан 
артериясынан латералді жэне алдында жатады. Кейін ол fassia cribrosa hiatus sapheni 
аймағында санның жалпак шандырын тесіп отіп, осы аймак терісінде тармакталады. 
Оның  кейбір  тармактары  шап  жалғамасының  астымен  санның  жалпак  шандырын 
тесіп өтіп, сан үшбүрышы аймағы терісінде таралады. N. genitof 'emoralis-тщ тармағы, 
r.  femoralis,  сан  нервтің  алдыңғы  терілік  тармактарымен,  rami  cutanei  anteriores  n. 
femoralis жэне п. ilionguinalis-nQu косылуы мүмкін. 
б) Жыныстык тармак, г. genitalis, немесе сырткы шәует нерві, п. spermahcus exter ms 
(BNA),  жоғары  көрсетілген  тармақтан  медиалді,  сыртқы  мықын  тамырларынан 
латералді,  т.  psoas  major  алдыңғы  бетінде  жатады,  төмен  бағытталып,  шап  өзекке 
кіреді, өзектің беткей сакинасына жүріп, одан шэует шылбырымен (немесе жатырдың 
жұмыр  жалғамасы)  бірге  шығады.  Кейін  үмаға  бағытталып,  т.  cremaster-re,  ұма 
терісіне  және,  tunica  dartos,  санның  медиалді  бетінің  жоғарғы  учаскесі  терісіне 
тармакшалар береді; эйелдерде жатырдың жұмыр жалғамасына, шап өзегінің беткей 
сақинасы  аймағы  жэне  үлкен  жыныс  ернеулері  терісіне  сабаушалар  береді.  Нервтің 
тармактары r. femoralis n.genitofemoralis-6eu қосылуы мүмкін. 
5.  Санның  латералді  терілік  нерві,  п.  cutaneus  femoris  laterialis  (L2,  L3),  т.  psoas  major 
латералді  жиегінен,  кейде  бұлшыкет  қалыңдығынан  шыгып,  fascia  iliaca  астында 
жатады,  т.  iliacus-тің  алдыңғы  бетімен  spina  iliaca  anterior  superior-ra  барып,  шап 
жалғамасының  астымен  санға  шығады.  Бүл  жерде  нерв  т.  sartorius-тен  латералді 
төмен жүріп, өзінің тармактарымен санның жоғарғы учаскесіндегі жалпақ шандырды 
тесіп  өтіп,  тізе  буыны  терісіне  жететін  бірнеше  ұсак  жэне  екі-үш  ірі  сабаушаларға 
тармакталады.  Оның  тармактары  сан  нервтің  алдыңғы  терілік  тармактарымен 
косылыстар  түзуі  мүмкін.  Жапкыш  нерві,  п.  obturatorius  (L|?  Ц,  L3,  L4,  Ц  )  (180-184-
суреттер),  бастапкы  бөлімдерінде  т.  psoas  major  артында  жатып,  оның  медиалді 
жиегінен  шығады,  бұлшыкеттің  шандырын  тесіп  өтіп,  сегізкөзмықын  буыны 
деңгейінде linea terminalis-KQ төмен бағытталады. Кішкене қашықтықта осы сызыққа 
параллель  жүріп,  сырткы  мыкын  тамырларымен  жабылады,  кіші  жамбас  астауының 
бүйір кабырғасына төмен түсіп, нервтің астында жататын жапкыш тамырлармен бірге 
жапкыш  өзектің  ішкі  тесігіне  жүреді.  Нерв  аталмыш  өзектен  шыккан  соң  екі  соңғы 

тармақтарға  -  алдыңғы  тармақ,  ramus  anterior,  жэне  арткы  тармак,  ramus  posterior, 
бөлінеді. 
Жапқыш нервтің тармактары: 
1)  Бүлшықеттік  тармак,  ramus  muscularis,  негізгі  сабаудан  жапкыш  өзекке  кірмей 
басталады, нервпен бірге өзек аркылы өтіп, т. obturatorius externus-je тармакталады. 
2)  Алдыңғы  тармак,  ramus  anterior,  арткыдан  қалыңдау,  негізгі  сабаудың  жалғасы 
түрінде,  т.  adductor  longus  жэне  т.  adductor  brevis  арасында  жүріп,  келесі 
бүлшықеттерге бүлшықеттік тармактар береді: т. adductor longus, т. adductor brevis, m. 
gracilis, m. pechneus (тұраксыз). 
Сан нерві - п. femoralis (Lp L2, L3, L4) (180-184, 188-суреттер), бел өрімінің ең ірі нерві; 
өзінің  бастапқы  бөлімінде  т.  psoas  major  артында  жатып,  кейін  оның  латералді 
жиегінің  астында  шығады.  Кейін  т.  psoas  major  жэне  т.  iliacus  арасындағы  жүлгеде, 
мыкын  шандырының  астында  орналасып,  lacuna  musculorum-re  беттейді.  Санға 
саңылау  аркылы  шығып,  fascia  іііopechnea  астымен  сан  үшбұрышын  сан 
тамырларынан, vasa femoralia, латералді кіреді. Нерв бүлшықеттік саңылауда немесе 
шап жалғамасынан дисталдіреу өзінің соңғы тармақтарына бөлінеді, тармақтарының 
ішінде  үш  топты:  алдыңғы,  медиалді  жэне  латералді  ажыратады.  Кейін  ол 
бастамасында m. adductor longus жэне т. gracilis, арасымен жүріп, т. sartorius жэне т. 
gracilis  арасындағы  жалпак  шандырда  терілік  тармак,  ramus  cutaneus,  түрінде  тесіп 
өтіп, тізе буынының медилді бетінің төменгі бөлімдері терісінде тармакталады. Ол сан 
нервтің терілік тармағымен, п. saphenus, косылуы мүмкін.   
3)  Артқы  тармак,  ramus  posterior,  негізгі  сабаудан  тармакталғасын  т.  obturatorius 
externus-ті  тесіп,  m.  adductor  magnus  et  m.  adductor  brevis  арасында  жатып,  келесі 
бұлшықеттерге: m. adductor magnus жэне m. adductor minimus бұлшықеттік тармактар, 
rami  musculares,  береді.  Арткы  тармак  бұлшыкеттік  тармақтардан  баска  үршық 
буынының буындык кабына буындык тармактар, rami arhculares, жэне ортан жіліктің 
арткы  бетіндегі  сүйекқабына  тармактар  береді.  Қосымша  жапкыш  нерві,  п. 
obturatorius accessorius [(L2)L3,L J, түраксыз, m. psoas major медиалді жиегінде,/шс/с/ 
iliaca  үстінде  жатады,  pecten  ossis  pubis  арқылы  өтіп,  m.  iliopsoas  жэне  m.  pechneus 
арасында  жатады,  m.  pechneus-Kt,  ұршық  буынына  тармактар  беріп,  тармакталады 
жэне жапкыш нервтің тармактарымен косылады. 
Сан нервтің тармактары (182, 183, 188, 198, 200-суреттер Үсен ағай кітабында): 
1)  Бүлшықеттік  тармактар,  rami  musculares,  негізгі  сабаудан  үлкен  жамбас  астауы 
аймағында  m.  psoas  major-ға  тармакталады:  сабаудың  латералді  бетінен-кыскалау 
тармактар, ал медиалді бетінен-ұзындау тармактар. 
2) Сан артериясының меншікті нерві, сан нервтің негізгі сабауынан жамбас астауында, 
шап  жалғамасынан  сэл  жоғары  тармакталады,  нервпен  бірге  lacuna  musculorum 
аркылы  өтіп,  шап  жалғамасының  астында  сан  артериясына  ауысады,  артерия  мен 
саннын  терен  дэнекер  гінінде  тармакталады.  Соңғы  тармақтардың  бір  екеуі  ортан 
жілікке жэне қоректік тесіктер аркылы оның калыңдығына барады. 
3)  Бұлшыкеттік  тармақтар,  rami  musculares,  сан  аймағы  тұсында  қалыңдығы  мен 
ұзындығы  эртүрлі,  келесі  бұлшықеттерге:  m.sartorius  (алдыңғы  жэне  латералді  топ 
тармақтарынан), m.pechneus, т. vastus medialis (медиалді топ тармактарынан), т.rectus 
femoris,  т.  vastus  intermedius,  m.  vastus  lateralis  (латералді  топ  тармақтарынан),  т. 
arhcularis  genus  барады.  M.  rectus  femoris-KQ  бағытталатын  бұлшыкеттік  тармақтар, 

ұршык буынының буын қабына - rami arhculares coxae, бұлшыкеттік тармақтар — mm. 
vash, medialis et lateralis, тізе буынының буындык кабына, ортан жіліктің сүйекқабына 
сабаушалар береді. 
4)  Алдыңғы  терілік  тармактар,  rami  cutanei  anteriores,  үш-бес  мөлшерінде,  санның 
жалпақ  шандырын  эр  деңгейде  тесіп  өтіп,  санның  алдыңғы  жэне  алдыңғы-медиалді 
беті терісінде, тізе буыны аймағына дейін тармакталады. Тармактардың кейбіреулері 
т.  sartorius  қалыңдығын  тесіп,  аталмыш  бұлшыкеттің  алдыңғы-медиалді  бетінде 
орналасып,  жапкыш  нервтің  алдыңғы  тармактарының  терілік  тармақтарымен 
косылыстар  түзеді.  М.  sartorius-ті  жэне  де  тесетін,  бірақ  та  т.  sartorius-тщ  алдыңғы-
латералді  бетінде  жататын  тармақтардың  басқа  тобы  санның  латералді  терілік 
тармағымен  жэне  r  femoralis  п.  genitofemoralis-nen  қосылыстар  түзеді.  5.  Теріасты 
нерві  -  п.  saphenus,  сан  медиалді  топ  тармактарынан  шығатын  сан  нервтің  ең  үзын 
тармағы.  Ол  өзінің  бастамасында  сан  артериясынан  латералді  жүреді.  Кейін  ол  сан 
артериясы мен венасымен бірге canalis vastoadductorius-ке кіреді, өзекте артериядан 
латералді  жэне  алдында  жатады.  Кейін  нерв  өзектің  алдыңғы  тесігі  арқылы  ең 
жоғарғы  тізе  артериясымен,  a.qenus  suprema,  бірге  шығып,  т.  vastus  medialis  жэне  т. 
adductor  lonqus  арасындағы  науада,  т.  sartorius  сіңірінің  артқы  бетімен  жабылып 
жатады. Бүл жерде ол санның шандыр кабығын тесіп өтіп, V. saphena magna-меи бірге 
сирақтың алдыңғы-медиалді бетімен аяқұшына түседі. N. saphenus өз жолында келесі 
тармактар  ды  береді:  а)  Дэнекер  тармақтар,  rami  communicantes,  тізенің  медиалді 
беті  аймағында  жапқыш  нервтің  терілік  тармактарымен.  б)  Тізе  тобықасты  тармак, 
ramus  infrapatellaris,  (кейде  бірнеше  тармак),  п.  saphenus  негізгі  сабауынан  ортан 
жіліктің  медиалді  айдаршыкүсті  денгейінде  тармақталып,  тігіншілік  бұлшыкет  сіңірін 
тесіп  немесе  айнала  өтіп,  шандыр  аркылы  тері  астына  барады  жэне  тізе  тобығы 
аймағында,  тізенің  медиалді  бетінде  жэне  сирактың  жоғарғы  бөлімдерінде 
(tulerositas  hbiae  үстінде)  тармакталады.  в)  Сирақтың  медиалді  терілік  тармактары 
(немесе нервтері) rami (s.nn) cutanei cruris mediales n. saphenus-т'щ барлык жолында 
тармақталатын, сирақтың медиалді бетіне баратын бірнеше қатар жіңішке тармактар; 
олардың бір бөлігі сирақтың алдыңғы жэне артқы беті аймактары терісіне өтеді; Нерв 
аяқүшында оның медиалді жнегімен жүреді; оның соңғы тармактары үлкен бақайдың 
терісіне  жетпейді.  N.  saphenus  аяқүшында  кішіжіліншіктің  бегкей  нерві 
тармақтарымен, п. peroneus superficialis, косылыстар түзеді. 

жүктеу 8,23 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: